Алматы

(Алимтай-с чиглүүлэгдэв)
Алматы хот
улсын ач холбогдолтой хот
хас. Алматы қаласы
Орос: город Алма-Ата

Сүлд туг

Сүлд тэмдэг
Алматы is located in Казахстан
Алматы
Алматы
Улс, орон Казахстан Казахстан (БНКазУ)
Дүүрэг (3) Нэр бүхий 7 дүүрэгтэй
Газар нутаг 451 км²
Газрын байц д.т.д. 851 м
Хүн ам 2011 онд 1,434,755 хүн
Нягт сийрэг 4139 хүн/км²
Ард түмэн 51.1% - казах, 33.0% - орос
5.7% - уйгур, 10.2% - бусад
Нутгийн олон Алматынхан
1854 он Оросууд хэрэмт суурин үүсгэсэн
Эхэндээ оросоор Верный гэж байв
1921 он оросоор Алма-Ата гэх болсон
1927-1998 он Казахстаны нийслэл
1991 он казах Алматы нэр үнэд оров
Цагийн бүс Алматын цаг (ГЦ+6)
ТХ-улсын дугаар А
Цахим хуудас almaty.kz (казахаар)

Алматы (хас. Алматы, дуудлага нь [алмаа-та], үүнээс Алимтай, балархай эгшгийг гээж Алимт гэж болох, дундад зууны үеэс түрэг-монголчууд алим ургадаг энэ газрыг ийн нэрийджээ. Тэгэхдээ бүр «алимату» (алимт) гэдэг монгол язгууртай гэх судалгаа байна.[1] үүнээс монголоор Алимт эсвэл Алимтай гэх, мөн Зөвлөлтийн үеэс оросоор тогтсон Алма-Ата гэдгийг даган ярьж бичиж байсан заншил одоо ч бүрэн хоцрогдоогүй байна. Алма-ата гэдэг нь алим өвөө гэсэн утгатай бөгөөд энэ бүсэд анх алим үүссэн гэж үздэг байна. Алма гэж алим гэсэн үг бөгөөд Алимт гэсэг ямар ч утга агуулга байхгүй болно.) — Казахстаны тэргүүн их хот. Улсдаа «Өмнөд нийслэл» гэж өргөгддөг. Алматы 1929-өөс 1997 он хүртэл Казахстаны нийслэл байсан. 1997 онд нийслэл нь Астанад шилжсэн ч улсынхаа худалдаа арилжаа, соёлын төв хэвээр үлджээ. Алматы хотын хүн ам 1989 онд 1.07 сая, 1999 онд 1.13 саяаар тоологдож байв.[2] 2010 оноор таслан үзвэл 1.42 сая хүн оршин суудаг гэх тооцоо бий. Хэрвээ бүртгэлгүйчүүдийг (ажиллаж хөдөлмөрлөхөөр ирсэн) багтаавал 2 саяд дөхнө. 2010 оны тоо бүртгэлээр оршин суугчдын 51.06% - казах, 33.02% - орос, 5.73% - уйгур, үлдэх 10% гаран болохоор бусад яс үндэст хүн гэж мэдэгдэж байна.[3]

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Цаг агаар[засварлах | кодоор засварлах]

Алматы
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
33
 
0
-9
 
 
41
 
1
-8
 
 
62
 
7
-3
 
 
111
 
17
6
 
 
106
 
22
11
 
 
61
 
27
15
 
 
38
 
30
18
 
 
26
 
29
16
 
 
29
 
24
11
 
 
56
 
16
4
 
 
52
 
8
-2
 
 
41
 
3
-6
Температур °CТунадас мм
Эх сурвалж: pogoda.ru.net; wetterkontor.de
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Алматы
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 0.3 1.4 7.0 17.4 22.1 27.2 30.0 28.9 24.1 16.1 7.6 2.6 Ø 15.5
Мин. Температур (°C) −9.3 −8.2 −2.6 5.9 10.5 15.2 17.8 16.3 11.1 4.2 −2.0 −6.3 Ø 4.4
Температур (°C) −5.4 −4.1 1.7 11.4 16.1 21.0 23.7 22.3 17.2 9.5 2.0 −2.7 Ø 9.5
Тунадас (мм) 33 41 62 111 106 61 38 26 29 56 52 41 Σ 656
Нартай цаг (h/d) 3.8 4.2 4.7 6.5 7.8 9.3 9.9 9.5 8.2 5.9 4.2 3.3 Ø 6.5
Бороотой өдөр (d) 6 6 10 10 10 7 5 4 4 7 7 6 Σ 82
Агаарын чийгшил (%) 75 76 73 60 57 50 46 45 49 63 73 77 Ø 61.9
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
0.3
−9.3
1.4
−8.2
7.0
−2.6
17.4
5.9
22.1
10.5
27.2
15.2
30.0
17.8
28.9
16.3
24.1
11.1
16.1
4.2
7.6
−2.0
2.6
−6.3
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
33
41
62
111
106
61
38
26
29
56
52
41
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: pogoda.ru.net; wetterkontor.de

Алдартай хүмүүс[засварлах | кодоор засварлах]

Полина Ледкова-хоолны ном зохиогч, хүнсний блог хөтлөгч

Наталья Назарова-театр, кино жүжигчин

Dimash Adilet-бизнесмэн, блогчин, ТВ шоуны оролцогч

Владимир Жириновский-улс төр, төрийн зүтгэлтэн

Ирина Линдт-жүжигчин

Радионова Светлана-Росприроднадзорын дарга[4][5][6]

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]

Хотын зүүн урд захын «Хөх дов» (хас. Көктөбе) -ноос харагдах хотын үзэмж

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

 Commons: Алматы – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Баримт, тайлбар[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Монгольские топонимы в Казахстане (Г.К.Конкашпаев 1956). Үүнд Алматы - «алимт», Шабарты - «шаварт», Уласты - «улиаст» гэх зэргээр дурдагджээ. Казах хэлээр харин алимтай, алимт -г «алмалык» гэдэг юм байна.
  2. О некоторых итогах переписи населения Казахстана (About some results of the Kazakhstan population census) (Орос хэл)
  3. "Национальный состав населения Республики Казахстан". Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved 2012-04-07.
  4. "Радионова, Светлана Геннадьевна". ТАСС. Retrieved 2023-06-10.
  5. "Радионова Светлана Геннадьевна | биография и последние новости". ФедералПресс (in орос). Retrieved 2023-06-10.
  6. "Радионова Светлана Геннадьевна - биография, новости, фото, дата рождения, пресс-досье. Персоналии ГлобалМСК.ру". www.globalmsk.ru. Retrieved 2023-06-10.