Бөртэ Чино: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

05:35, 18 Дөрөвдүгээр сар 2024-ий байдлаарх засвар

Монголчуудын ЧОНО, БУГА, БҮРГЭД, ХУН ЗЭРЭГ ТОТЕМ болон "ТЭНГЭР ЯЗГУУРТ" гэсэн тодотгол ямар учиртай вэ?

Монгол домог, үлгэрүүдэд, агам югти судруудад монголчуудын язгуур, уг гарвал, сүлд, шүтээн гэж тэмдэглэгдсэн Бөртэ-Чоно, Гуа-Марал, Хун, Цагаан шонхор, Гирэгэ(гирэгүүд), Бүргэд, Гарди, Үхэр (Бух) гэсэн нэрүүд бол дандаа тэнгэрүүдийн буюу оддын нэрүүд юм шүү.

Жишээ нь:

Буриадын нэг салбар овог болох "Хорь Буриад"-н гарал үүслийн домогт гардаг Хоридай мэргэний нэг хатан нь Хун (Хонг) гэдэг тэнгэрийн дагина байсан гэсэн үг. Тэрнээс Буриадын нэг салбар овог нь хун, хүн хоёрын эрлийз, Монголчууд амьтан, хүн хоёрын дундаас үүссэн, хүн амьтан хоёрын эрлийзүүд гэсэн үг биш.

Ганцхан монголчууд ч биш, гүн ухаан, соёл иргэншил хөгжүүлсэн бүх л үндэстнүүд оддыг, одны ордуудыг амьтны нэрээр нэрлэдэг байсан. Одоо ч энэ нэрүүдээ ашиглаж байгаа. Мөн оддын хүүхдүүд/оддын үрс (star children/звездные дети) гэсэн ойлголтууд хүн төрөлхтний дунд түгээмэл байна. Эдгээр оддын хүүхдүүд (бидний уламжлалт ойлголтоор бол тэнгэр язгууртнууд) сүүлийн үед бүр ч эрчимтэй судлагдаж, хүлээн зөвшөөрөгдөж байна.

Тэгэхээр:

- монголчуудын чоно, буга, хун зэрэг тотемийг адгуус амьтан гэж ойлгох

- монголчууд өөрсдийгөө тэнгэр язгууртнууд, тэнгэрийн үрс гэхэд гайхах, эсвэл шоолох нь биднийг гутааж, үл ойшоож байгаа явдал биш, тэд харин өөрсдийгөө л илчилж байгаа хэрэг юм.

Эртний монгол овгуудын нэрүүд бол тэдгээр бүлүүдийг бүрдүүлж байсан хүмүүсийн уг язгуур буюу сүнснийх нь эх сурвалжийн, тэнгэрүүд (оддын)-н нэрүүд юм. Ийм учраас одоогийн бидний овог гэж нэрлэж байгаа бүлүүдийг цагаан домын судруудад дандаа язгуур гэж тэмдэглэсэн байдаг. Одоогийн нийт монгол овогтнуудын дээд овгууд болох Чоносын язгуурт нүүдэлч Дарлигины зургаан том овог, Маралын язгуурт Эхирэдийн гурван том овог, нийт есөн том овог байдаг. Энэ есөн том овгууд зарим нь бүр нэг одны ихрүүд буюу зүйрээ нар, ихэр овгууд. Энэ есөн том овгийн зургаан овог нь зүйрээ нар буюу хоёр хоёроороо ихрүүд. Жишээ нь: Урианхан, Бүри-Ата нар зүйрээ нар. Ихэр зургаан овог нь язгуураараа нэгдээд гурван язгуур болно, үлдсэн гуравтайгаа нийлээд зургаан монгол язгуур болно. Энэ есөн том овог (зургаан монгол язгуурынхны) зөвхөн цагаан домын ном албан ёсоор уламжилдаг (тээж, хадгалж, хөгжүүлж хэрэглэдэг, дараагийн үедээ дамжуулдаг) үр ач нарыг гиуруу нар гэдэг. "Гиуруу" гэдэг үг одоо ч Монгол хэлний их тайлбар толь" дээр "зургаан овгийн ач нар" гэсэн тайлбартай байж байна. [1]

Мөн Сорхугтани Бэхи Хатан, Ж.Нүрзэд "ХӨХ МОНГОЛ-ыг Нүүдлийн соёлоор бадраах ИХ ЗАСАГ-ийн Алтан Дээд ГЭР ИЭ" судрын IV бүлгийн Үндэсний Алтан Дээд ГЭР ИЭ-т ерэн есөн ТНГР-ийн тайлга гэсэн хэсгийн "ТӨР-ийм ЭН зургаан хөх ТНГР-ийн БӨӨ гэгээн ерэн түм ЭН Улс" гэсэн тайлга дотор (73-р нүүр):

Улс ГЭР-ийн хана болсон арван таван АЙЛ-тэй *зургаан Дээд язгуурт* ерэн түм ЭН Ардын

Улсаа өмөөрөн босоо оршин амьдрахуйн ухаан хилтэй БӨӨ гэгээн тархиа тайлж соёрхийтэ

Хаяа уулзвал хамтаар хариуцахуйн долоон ухаанаар Улсын ГЭР-ийн *зургаан язгуур* нийлийтэ... гэсэн тайлга байна.

Оюун ухаант хүн язгуур гэж сүнснийхээ эх сурвалжийг хэлдэг. Харин эст (эгэл) биеийнхээ эх сурвалжийг бол ихэс дээдэс гэнэ. Ийм учраас газар эх дэлхий дээр амьдарч байсан тэнгэр язгуурт бүлүүд язгуурынхаа буюу сүнснийхээ эх сурвалжийн нэрээр өөрсдийнхөө бүлүүдийг (овгуудыг) нэрлэсэн гэсэн үг. Энэ тэнгэр язгуурт бүлүүд зөвхөн хоорондоо ураглаж, нэгдэж илүү том од угтнуудын (тэнгэр язгууртнуудын) бүлүүдийг буюу отгуудыг үүсгэсэн.

Орчин үед бид язгуурынхаа буюу сүнснийхээ эх сурвалжийн нэрүүдийг "язгуур" гэхгүй "овог" гэж нэрлэж байна. Овог гэдэг бол орчин үед сүнс ухамсрын эх сурвалжийг буюу язгуурыг илэрхийлэх биш, эгэл бие (цус, ясны)-н эх сурвалжийг илэрхийлсэн нэр томъёо, ойлголт болсон. Бидний язгуур буюу сүнсний эх сурвалжуудын нэрс одоо цагт эст биеийн, тэр дундаа ясан талын эх сурвалж, гарал үүслийн нэр болсон.

Жишээ нь:

1. Шинээр мэндэлсэн Жаргал гэдэг хүү Маралын ордны Хонг-Гарди одны язгуурт сүнстэй байсан ч аав нь Чоносын Бэсүд овгийн хүн бол тэр хүүхэд Бэсүд овогтон болоод явна.

2. Би бол сүнсний хувьд Маралын ордны Ихэрэс одны язгуурт сүнстэй. Тийм учраас Маралын язгуурынхны ном судруудын уламжлагчаар өмнөх төрлүүддээ ч сонгогдож байсан. Энэ төрөлдөө ч сонгогдсон. Би яг энэ цагийн ураг удам, уг гарвал, овгийн нэршлээр бол Чоносын Боржигин овгийн хүн (аав ч Боржигин, ээж ч Боржигин). Манай эмээ мөн орчин үеийн ясан төрлийн ургийн овгоороо бол Чоносын Дархад овгийн хүн (аав нь ч Дархад, ээж нь ч Дархад), харин сүнсний хувьд бол Маралын ордны Ихэрэс одны язгуурт сүнстэй хүн байсан.

Язгуур болон Ихэс дээдсийг, язгуур болон ихэс дээдсийн ялгааг, өөрөөр хэлбэл хүний сүнс ухамсрын болон эст биеийн эх сурвалж, гарал үүслийн ялгааг Чингис хаанаар, Чингис хааны уг язгуур болон ихэс дээдсээр төлөөлүүлэн "МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО" сударт маш тодорхой тэмдэглэсэн байдаг.

МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО

Тэмүчиний уг гарвал ба бага насны үе

1. Чингис хааны язгуур, дээд тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ-Чино, гэргий Гуа-Маралын хамт тэнгис далайг гэтэлж ирээд Онон мөрний эх Бурхан халдун ууланд нутаглаж Батцагаан гэдэг нэгэн хөвүүнийг төрүүлжээ.

/Оюун ухаант хүний хувьд "Язгуур" гэж сүнс ухамсрынхаа гарал үүсэл, эх сурвалжийг хэлдэг. Харин эст биеийнхээ гарал үүсэл, эх сурвалжийг ихэс дээдэс, өвөг эмэг, эцэг эх гэнэ./

1. "Чингис хааны язгуур дээд тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ-Чино, Гуа-Марал" гэж "алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын уг язгуур тэнгэрүүд болох "Бүри-Чоно, Гий-Марал" тэнгэрүүдийг болон "Бүри, Гий" тэнгэрүүдээс ирсэн тэнгэр язгуурт сүнснүүдийг хэлж байна. Чингис хаан болон түүний ихэс дээдэс, ураг удмынхны сүнс ухамсрын эх сурвалж, гарал үүслийг хэлж байна. Тэд сүнс ухамсрын хувд тэнгэрийн гарал үүсэлтэй, тэнгэр язгууртай. Тэнгэр сүнстэй. Тэнгэрийн гэрэлт сүнстэй.

2. Онон мөрөн, Бурхан Халдун бол эх дэлхий дээр бодитой байгаа газар орны нэр. Тэгэхээр Онон мөрөн, Бурхан Халлдунд нутаглаж байгаа Батцагаан гэдэг хүн бол Чингис хааны ихэс дээдэс нь буюу эст биеийнх нь эх сурвалж, уг гарвал гэсэн үг. Энэ Онон мөрөн, Бурхан Халлдунд нутаглаж байгаа Батцагаан гэдэг хүнээр төлөөлүүлж:

- Чингис хааны

- Алтан ургийнхны

- "Алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын ихэс дээдсийг нь буюу эст биеийнх нь эх сурвалж, гарал үүслийг хэлж байна.

Мөн тэдний өргөмжит наран тоонот, өлгий найраг нутгийг нь ч маш тодорхой зааж байна.

МНТ судар эхлэхдээ л:

- Чингис хааны

- Алтан ургийнхны

- "Алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын:

1. ЯЗГУУРЫГ нь ч

2. ИХЭС ДЭЭДСИЙГ нь ч буюу

- Сүнс ухамсрынх нь гарал үүсэл, түвшин, зэргэ зиндааг ч

- Цус яс, ураг удмынх нь гарал үүслийг ч,

"Тэр, тэд хэн бэ?, Хэний хэн бэ? гэдгийг, мөн өнөд мөнх орших өргөмжит наран тоонот, өлгий найраг нутгийг нь ч маш тодорхой өгүүлж байна.

1. Монголчуудын чоно, буга, бүргэд, хун зэрэг онгон сүлд, нандин шүтээний учир

2. Монголчууд өөрсдийгөө тэнгэр язгууртнууд, тэнгэрийн үрс гэдгийн учир

3. "Язгуур" гэдэг үг оюун ухаант хүн дээр чухам юуг илэрхийлдэг, Оюун ухаант хүн юугаа (ямар зүйлийнхээ эх сурвалж, гарал үүслийг) язгуур гэж нэрлэдэг тухай

4. Тэнгэр язгууртнуудын язгууруудын нэрс яваандаа овгуудийн нэрс болсон тухай, Орчин үеийн бидний хэрэглэж байгаа "овог", ихэс дээдсийн минь хэрэглэж байсан "язгуур" гэсэн нэр томъёонуудын ялгааг

5. "Монголын нууц товчоо" судрын ганцхан өгүүлбэрт ямар их мэдээлэл хадгалагдаж байдаг тухай товчхон дурдлаа.

Танд эрхэмсэг-тэнгэрлэг, эгэл-нандин бүхний дээдийг хүсэн ерөөе!

Нийтлэл бичсэн Илээхэн Ээхэн

ЭХ СУРВАЛЖ:

- "МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО" судар

- Монгол Цагаан Домын галигт ном "ЯТГАЛ" судар

- “МОНГОЛ АРДЫН АМАН ЗОХИОЛЫН ДЭЭЖ БИЧИГ" (АРДЫН ДОМОГ), 1978 он

- Монгол Цагаан Домын онол, тайлал, аргазүйн сургалт

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
+== Монголчуудын ЧОНО, БУГА, БҮРГЭД, ХУН ЗЭРЭГ ТОТЕМ болон "ТЭНГЭР ЯЗГУУРТ"  гэсэн тодотгол ямар учиртай вэ? ==
-'''Бөртэ Чино''' ([[Ханз|хятад]]: 孛兒帖 赤那<ref>{{Cite web |title=元朝秘史/卷01 - 维基文库，自由的图书馆 |url=https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%85%83%E6%9C%9D%E7%A7%98%E5%8F%B2/%E5%8D%B701 |access-date=2023-12-05 |website=zh.wikisource.org |language=zh}}</ref>, [[пиньинь]]: Bèi er tiē chì nà, [[Галиг үсэг|латин галиг]]: Börte čino<ref name=":0">{{Cite book |last=Т. |first=Дашцэдэн |title="Монголын нууц товчоон"-ы галиг |publisher=МУИС-Монгол хэл, Соёлын сургууль |year=2009 |isbn=978-999296070-1 |edition=2 дахь хэвлэл |location=Улаанбаатар |pages=16 |language=}}</ref>, уйгур) бол [[Хиад Боржигин]] зэрэг [[монгол]] аймгуудын дээд өвөг болох түүхт хүн мөн юм. Түүнийг ихэнхи судлаачид МЭ VIII-IX зууны хооронд амьдарч байсан гэж үзэж байгаа юм.
+<references />'''Монгол домог, үлгэрүүдэд, агам югти судруудад монголчуудын язгуур, уг гарвал, сүлд, шүтээн гэж тэмдэглэгдсэн Бөртэ-Чоно, Гуа-Марал, Хун, Цагаан шонхор, Гирэгэ(гирэгүүд), Бүргэд, Гарди, Үхэр (Бух) гэсэн нэрүүд бол дандаа тэнгэрүүдийн буюу оддын нэрүүд юм шүү.'''
+'''Жишээ нь:'''
-Түүхийн ухааны зарим нэг эрдэмтэд Бөртэ чиног хүн биш, харин чоно хэмээн үздэг бөгөөд гэргий Гоомарал нь согоог заажээ хэмээн үздэг ч, Өвөг Монголчуудын арга билгийн ухаанаар чоно болон согоогоор эр эм хүйсийг зааж байгаа бөгөөд цаашлаад тэнгэр, газрыг илэрхийлсэн илэрхийлэл хэмээн үздэг байсан эрдэмтэд тухайн үеийн [[ЗХУ]] -ын коммунизмын үзэл суртлын нөлөөгөөр хүлээн зөвшөөрөгдөж чадаагүй юм. Тэдгээр зарим нэг эрдэмтний үздэгээр Бөртэчино, түүний гэргий Гоомаралыг тэнгэр, газар хэмээн ойлговол МНТ нь дөнгөж 8-р зууны үеэс биш, харин дэлхий дээр анхны хүн үүссэнээс эхэлдэг.
+'''Буриадын нэг салбар овог болох "Хорь Буриад"-н гарал үүслийн домогт гардаг Хоридай мэргэний нэг хатан нь Хун (Хонг) гэдэг тэнгэрийн дагина байсан гэсэн үг. Тэрнээс Буриадын нэг салбар овог нь хун, хүн хоёрын эрлийз,  Монголчууд амьтан, хүн хоёрын  дундаас үүссэн, хүн амьтан хоёрын эрлийзүүд гэсэн үг биш.'''
-[[Монголын Нууц Товчоо|Монголын Нууц Товчоонд]] дурдсанаар ''"Чингис хааны язгуур дээр тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ чино ажгуу. Гэргий нь [[Гуа Марал|Хоа марал]] ажигай. Тэнгис гэтэлж ирвэй. Онон мөрний тэргүүнээ [[Бурхан Халдун|Бурхан Халдунд]] нутаглаж, төрсөн Батцагаан (Батачихан) ажгуу."''<ref name=":0" /> Бөртэ гэдэг үгийг голдуу хөх, хөх-саарал, саарал гэж орчуулсан байдаг. Зарим эрдэмтэд Бөртэчино албат харъяатынхаа хамт XIII зууны үед Баргужин Төхүм хэмээн нэрлэгдэж байсан [[Байгал нуур|Байгал нуурын]] нутгаас ирсэн гэж үздэг.{{Citation needed}} Ихэнхи эрдэмтэд Бөртэчино Энэтхэгээс дундад Азийг дамжин баруун зүгээс ирсэн хэмээн бичсэн байдаг.{{Citation needed}} Харин өвгө монголчуудын арга билгийн ухаанаа үндэслэл болгогч эрдэмтдийн үздэгээр Монгол нутагт анхны хүн үүсчээ гэх санааг зориудаар нууцлан тэмдэглэжээ хэмээдэг.{{Citation needed}}
+'''Ганцхан монголчууд ч биш, гүн ухаан, соёл иргэншил хөгжүүлсэн бүх л үндэстнүүд оддыг, одны ордуудыг амьтны нэрээр нэрлэдэг байсан. Одоо ч энэ нэрүүдээ ашиглаж байгаа. Мөн оддын хүүхдүүд/оддын үрс (star children/звездные дети)''' '''гэсэн ойлголтууд  хүн төрөлхтний дунд түгээмэл байна. Эдгээр оддын хүүхдүүд (бидний уламжлалт ойлголтоор бол тэнгэр язгууртнууд) сүүлийн үед бүр ч эрчимтэй судлагдаж, хүлээн зөвшөөрөгдөж байна.'''
-[[Алтан товч (Мэргэн гэгээн)|Мэргэн гэгээний “Алтан товч”]]-д Бөртэ чино 29 настай ахуйд [[Тан улс|Тан улсын]] Дэзун хааны Жэньюаний хоёрдугаар он, улаан барс жил (786) Батачихан төрсөн<ref name=":1">{{Cite book |last=Мэргэн гэгээн |first=Лувсандамбийжалцан |title=Их Монгол Улсын Үндсэн Алтан Товч Тууж Оршивой |publisher=МУИС |year=2006 |location=Улаанбаатар |pages=53}}</ref> гэжээ. Энэхүү мэдээг үндэслэн [[Хөдөөгийн Пэрлээ|Х.Пэрлээ]] абугай Бөртэ чино бол 758 онд төрсөн түүхэн хүн гэжээ.{{Citation needed}}
+'''Тэгэхээр:'''
-===Гэр бүл===
+'''- монголчуудын чоно, буга, хун зэрэг тотемийг адгуус амьтан гэж ойлгох'''
-* Эцэг: Далай совин Алтан сандалт хаан<ref>{{Cite book |last=. |first=Лувсанданзан |title=Эртний хаадын үндэслэсэн төр ёсны зохиолыг хураасан Алтан товч хэмээх оршвой |publisher=МУИС |year=2006 |location=Улаанбаатар |pages=32 |translator-last=Ш. |translator-first=Чоймаа}}</ref>,  Тисрондэвзан хаан<ref name=":1" /> (Лу.Алтан товч, МГ.Алтан товчид Төвдийн хааны хөвүүн мэтээр холбон тайлбарлажээ.)
+'''- монголчууд өөрсдийгөө тэнгэр язгууртнууд, тэнгэрийн үрс гэхэд гайхах, эсвэл шоолох нь биднийг гутааж, үл ойшоож байгаа явдал биш, тэд харин өөрсдийгөө л илчилж байгаа хэрэг юм.'''
-* Эхнэр: [[Гуа Марал]]
+'''Эртний монгол овгуудын нэрүүд бол тэдгээр бүлүүдийг бүрдүүлж байсан хүмүүсийн уг язгуур буюу сүнснийх нь эх сурвалжийн, тэнгэрүүд (оддын)-н нэрүүд юм. Ийм учраас одоогийн бидний овог гэж нэрлэж байгаа бүлүүдийг цагаан домын судруудад дандаа язгуур гэж тэмдэглэсэн байдаг. Одоогийн нийт монгол овогтнуудын дээд овгууд болох Чоносын язгуурт нүүдэлч Дарлигины зургаан том овог, Маралын язгуурт Эхирэдийн гурван том овог, нийт есөн том овог байдаг. Энэ есөн том овгууд зарим нь бүр нэг одны ихрүүд буюу зүйрээ нар, ихэр овгууд. Энэ есөн том овгийн зургаан овог нь зүйрээ нар буюу хоёр хоёроороо ихрүүд. Жишээ нь: Урианхан, Бүри-Ата нар зүйрээ нар. Ихэр зургаан овог нь язгуураараа нэгдээд гурван язгуур болно, үлдсэн гуравтайгаа нийлээд зургаан монгол язгуур болно. Энэ есөн том овог (зургаан монгол язгуурынхны) зөвхөн цагаан домын ном албан ёсоор уламжилдаг (тээж, хадгалж, хөгжүүлж хэрэглэдэг, дараагийн үедээ дамжуулдаг) үр ач нарыг гиуруу нар гэдэг. "Гиуруу" гэдэг үг одоо ч Монгол хэлний их тайлбар толь" дээр "зургаан овгийн ач нар" гэсэн тайлбартай байж байна.  [https://bichekeen-tgg.blogspot.com/2024/04/blog-post_9.html]'''
-* Хөвгүүн: [[Батачихан]]
+'''Мөн Сорхугтани Бэхи Хатан, Ж.Нүрзэд "ХӨХ МОНГОЛ-ыг Нүүдлийн соёлоор бадраах ИХ ЗАСАГ-ийн Алтан Дээд ГЭР ИЭ" судрын IV бүлгийн Үндэсний Алтан Дээд ГЭР ИЭ-т ерэн есөн ТНГР-ийн тайлга гэсэн хэсгийн "ТӨР-ийм ЭН зургаан хөх ТНГР-ийн БӨӨ гэгээн ерэн түм ЭН Улс" гэсэн тайлга дотор (73-р нүүр):'''
-== Эшлэл ==
-[[Ангилал:Боржигин]]
+'''Улс ГЭР-ийн хана болсон арван таван АЙЛ-тэй *зургаан Дээд язгуурт* ерэн түм ЭН Ардын'''
+'''Улсаа өмөөрөн босоо оршин амьдрахуйн ухаан хилтэй БӨӨ гэгээн тархиа тайлж соёрхийтэ'''
+'''Хаяа уулзвал хамтаар хариуцахуйн долоон ухаанаар Улсын ГЭР-ийн *зургаан язгуур* нийлийтэ... гэсэн тайлга байна.'''
+'''Оюун ухаант хүн язгуур гэж сүнснийхээ эх сурвалжийг хэлдэг. Харин эст (эгэл) биеийнхээ эх сурвалжийг бол ихэс дээдэс гэнэ. Ийм учраас газар эх дэлхий дээр амьдарч байсан тэнгэр язгуурт бүлүүд язгуурынхаа буюу сүнснийхээ эх сурвалжийн нэрээр өөрсдийнхөө бүлүүдийг (овгуудыг) нэрлэсэн гэсэн үг. Энэ тэнгэр язгуурт бүлүүд зөвхөн хоорондоо ураглаж, нэгдэж илүү том од угтнуудын (тэнгэр язгууртнуудын) бүлүүдийг буюу отгуудыг үүсгэсэн.'''
+'''Орчин үед бид язгуурынхаа буюу сүнснийхээ эх сурвалжийн нэрүүдийг "язгуур" гэхгүй "овог" гэж нэрлэж байна. Овог гэдэг бол орчин үед сүнс ухамсрын эх сурвалжийг буюу язгуурыг илэрхийлэх биш, эгэл бие (цус, ясны)-н эх сурвалжийг илэрхийлсэн нэр томъёо, ойлголт болсон. Бидний язгуур буюу сүнсний эх сурвалжуудын нэрс одоо цагт эст биеийн, тэр дундаа ясан талын эх сурвалж, гарал үүслийн нэр болсон.'''
+'''Жишээ нь:'''
+'''1. Шинээр мэндэлсэн Жаргал гэдэг хүү Маралын ордны Хонг-Гарди одны язгуурт сүнстэй байсан ч аав нь Чоносын Бэсүд овгийн хүн бол тэр хүүхэд Бэсүд овогтон болоод явна.'''
+'''2. Би бол сүнсний хувьд Маралын ордны Ихэрэс одны язгуурт сүнстэй. Тийм учраас Маралын язгуурынхны ном судруудын уламжлагчаар өмнөх төрлүүддээ ч сонгогдож байсан. Энэ төрөлдөө ч сонгогдсон. Би яг энэ цагийн ураг удам, уг гарвал, овгийн нэршлээр бол Чоносын Боржигин овгийн хүн (аав ч Боржигин, ээж ч Боржигин). Манай эмээ мөн орчин үеийн ясан төрлийн ургийн овгоороо бол Чоносын Дархад овгийн хүн (аав нь ч Дархад, ээж нь ч Дархад), харин сүнсний хувьд бол Маралын ордны Ихэрэс одны язгуурт сүнстэй хүн байсан.'''
+'''Язгуур болон Ихэс дээдсийг, язгуур болон ихэс дээдсийн ялгааг, өөрөөр хэлбэл хүний сүнс ухамсрын болон эст биеийн эх сурвалж, гарал үүслийн ялгааг Чингис хаанаар, Чингис хааны уг язгуур болон ихэс дээдсээр төлөөлүүлэн "МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО" сударт маш тодорхой тэмдэглэсэн байдаг.'''
+'''МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО'''
+'''Тэмүчиний уг гарвал ба бага насны үе'''
+'''1. Чингис хааны язгуур, дээд тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ-Чино, гэргий Гуа-Маралын хамт тэнгис далайг гэтэлж ирээд Онон мөрний эх Бурхан халдун ууланд нутаглаж Батцагаан гэдэг нэгэн хөвүүнийг төрүүлжээ.'''
+'''/Оюун ухаант хүний хувьд "Язгуур" гэж сүнс ухамсрынхаа гарал үүсэл, эх сурвалжийг хэлдэг. Харин эст биеийнхээ гарал үүсэл, эх сурвалжийг ихэс дээдэс, өвөг эмэг, эцэг эх гэнэ./'''
+'''1. "Чингис хааны язгуур дээд тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ-Чино, Гуа-Марал" гэж "алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын уг язгуур тэнгэрүүд болох "Бүри-Чоно, Гий-Марал" тэнгэрүүдийг болон "Бүри, Гий" тэнгэрүүдээс ирсэн тэнгэр язгуурт сүнснүүдийг хэлж байна. Чингис хаан болон түүний ихэс дээдэс, ураг удмынхны сүнс ухамсрын эх сурвалж, гарал үүслийг хэлж байна. Тэд сүнс ухамсрын хувд тэнгэрийн гарал үүсэлтэй, тэнгэр язгууртай. Тэнгэр сүнстэй. Тэнгэрийн гэрэлт сүнстэй.'''
+'''2. Онон мөрөн, Бурхан Халдун бол эх дэлхий дээр бодитой байгаа газар орны нэр. Тэгэхээр Онон мөрөн, Бурхан Халлдунд нутаглаж байгаа Батцагаан гэдэг хүн бол Чингис хааны ихэс дээдэс нь буюу эст биеийнх нь эх сурвалж, уг гарвал гэсэн үг. Энэ Онон мөрөн, Бурхан Халлдунд нутаглаж байгаа Батцагаан гэдэг хүнээр төлөөлүүлж:'''
+'''- Чингис хааны'''
+'''- Алтан ургийнхны'''
+'''- "Алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын ихэс дээдсийг нь буюу эст биеийнх нь эх сурвалж, гарал үүслийг хэлж байна.'''
+'''Мөн тэдний  өргөмжит наран тоонот,  өлгий найраг нутгийг нь ч маш тодорхой зааж байна.'''
+'''МНТ судар эхлэхдээ л:'''
+'''- Чингис хааны'''
+'''- Алтан ургийнхны'''
+'''- "Алтайн кижи цус, ястай, тэнгэрийн язгуурт сүнс ухамсартай" монгол овогтнуудын:'''
+'''1. ЯЗГУУРЫГ нь ч'''
+'''2. ИХЭС ДЭЭДСИЙГ нь ч буюу'''
+'''- Сүнс ухамсрынх нь гарал үүсэл, түвшин, зэргэ зиндааг ч'''
+'''- Цус яс, ураг удмынх нь гарал үүслийг ч,'''
+'''"Тэр, тэд хэн бэ?, Хэний хэн бэ? гэдгийг, мөн өнөд мөнх орших өргөмжит наран тоонот, өлгий найраг нутгийг нь ч маш тодорхой өгүүлж байна.'''
+'''1. Монголчуудын чоно, буга, бүргэд, хун зэрэг онгон сүлд, нандин шүтээний учир'''
+'''2. Монголчууд өөрсдийгөө тэнгэр язгууртнууд, тэнгэрийн үрс гэдгийн учир'''
+'''3. "Язгуур" гэдэг үг оюун ухаант хүн дээр чухам юуг илэрхийлдэг, Оюун ухаант хүн юугаа (ямар зүйлийнхээ эх сурвалж, гарал үүслийг) язгуур гэж нэрлэдэг тухай'''
+'''4. Тэнгэр язгууртнуудын язгууруудын нэрс яваандаа овгуудийн нэрс болсон тухай, Орчин үеийн бидний хэрэглэж байгаа "овог", ихэс дээдсийн минь хэрэглэж байсан  "язгуур" гэсэн нэр томъёонуудын ялгааг'''
+'''5. "Монголын нууц товчоо" судрын ганцхан өгүүлбэрт ямар их мэдээлэл хадгалагдаж байдаг тухай товчхон дурдлаа.'''
+'''Танд эрхэмсэг-тэнгэрлэг, эгэл-нандин бүхний дээдийг хүсэн ерөөе!'''
+'''Нийтлэл бичсэн Илээхэн Ээхэн'''
+== ЭХ СУРВАЛЖ: ==
+'''- "МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО" судар'''
+'''- Монгол Цагаан Домын галигт ном "ЯТГАЛ" судар'''
+'''- “МОНГОЛ АРДЫН АМАН ЗОХИОЛЫН ДЭЭЖ БИЧИГ" (АРДЫН ДОМОГ), 1978 он'''
+'''- Монгол Цагаан Домын онол, тайлал, аргазүйн сургалт'''
+[[Ангилал:МОНГОЛ ТОТЕМ]]