Алгоритмын гажуудал
Алгоритмын гажуудал гэдэг нь компьютерийн системд "шударга бус" үр дүн үүсгэдэг системчилсэн, давтагдах алдаануудыг илэрхийлдэг. Үүнд алгоритмын зорилготой үйл ажиллагаанаас өөрөөр нэг ангиллыг нөгөөтэй нь харьцуулахад "давуу эрхтэй" болгох зэрэг тохиолдлууд багтана.
Гажуудал олон хүчин зүйлээс үүсэж болно. Үүнд алгоритмын загвар, өгөгдлийг кодлох, цуглуулах, сонгох, эсвэл алгоритмыг сургахдаа ашиглахтай холбоотой хүсээгүй эсвэл урьдчилан тооцоолоогүй шийдвэрүүд орно. Жишээлбэл, хайлтын системийн үр дүн, нийгмийн сүлжээний платформууд дээр алгоритмын гажуудлыг ажигласан байдаг. Энэ гажуудал нь хувийн нууцлал зөрчигдөхөөс эхлээд арьс өнгө, хүйс, бэлгийн чиг баримжаа, үндэс угсааны талаарх нийгмийн гажуудлыг бэхжүүлэх зэрэг үр дагавартай байж болно. Алгоритмын гажуудлын судалгаа нь ихэвчлэн "системчилсэн, шударга бус" ялгаварлалыг тусгасан алгоритмуудад төвлөрдөг. Энэ асуудлыг Европын Холбооны Ерөнхий өгөгдөл хамгаалах журам (2018 онд санал болгосон), Хиймэл оюун ухааны тухай хууль (2021 онд санал болгож, 2024 онд баталсан) зэрэг хууль эрх зүйн хүрээнд саяхан авч үзэж эхэлсэн.
Алгоритмууд нийгэм, улс төр, байгууллагууд, зан төлөвийг зохион байгуулах чадвараа өргөжүүлэхийн хэрээр социологичид урьдчилан тооцоолоогүй үр дүн болон өгөгдлийн хөндлөнгөөс үйлдэл хийх нь бодит ертөнцөд хэрхэн нөлөөлж болох талаар санаа зовниж байна. Алгоритмуудыг ихэвчлэн төвийг сахисан, гажуудалгүй гэж үздэг учраас заримдаа тэдгээр нь хүний мэргэжилтнээс илүү эрх мэдэлтэй мэт буруу ойлголт төрүүлдэг (ялангуяа автоматжуулалтын гажуудал хэмээх сэтгэлзүйн үзэгдлийн улмаас). Зарим тохиолдолд алгоритмуудад тулгуурлах нь гарсан үр дүнгийн хариуцлагыг хүнд биш, системд шилжүүлдэг. Гажуудал алгоритмын системд соёл, нийгэм, байгууллагын өмнөх хүлээлтүүд, онцлог шинж болон шошгыг хэрхэн сонгосон, загварын техникийн хязгаарлалтууд, эсвэл эх загварт нь тооцоогүй хэрэглэгчид болон нөхцөлд ашиглагдсанаас үүсэж болно.