Амфетамин

Амфетамин (альфа-метилфенэтиламин гэдгээс товчилсон хувилбар) нь төв мэдрэлийн системд нөлөөлдөг өдөөгч бодис бөгөөд анхаарал төвлөрөлт алдагдах эмгэг (ADHD), нарколепси болон таргалалтын эмчилгээнд ашиглагддаг. Амфетаминыг 1887 онд Лазарь Эделеану (Lazăr Edeleanu) нээсэн бөгөөд 1920-иод оны сүүлээр эм болгон хэрэглэж эхэлсэн. Энэ нь хоёр энантиомерууд буюу левоамфетамин (levoamphetamine) болон декстроамфетамин (dextroamphetamine) гэсэн хэлбэрээр оршдог. Амфетамин нь тодорхой химийн бодисыг зөвөөр хэлнэ, энэ нь хоёр энантиомерыг цэвэр амин хэлбэрээр хоёр байхыг илэрхийлнэ. Энэ нэр томъёо нь энантиомеруудад зориулсан аливаа хослолыг эсвэл тэдгээрийн аль нэгийг ганцаар илэрхийлэхэд төрийн бус байдлаар ихэвчлэн хэрэглэгддэг. Амфетаминыг түүхэнд хамрын хөндийн бөглөрөл, сэтгэл гутралыг эмчлэхэд ашигладаг байсан. Амфетаминыг мөн тамирчдын биеийн хүч чадлыг нэмэгдүүлэгч, оюуны чадамжийг сайжруулагч байдлаар ашигладаг бөгөөд зугаацах зорилгоор дур хүслийг өдөөх, баяр хөөр мэдрүүлэх үйлчилгээтэй байдлаар хэрэглэдэг. Энэ нь олон оронд жороор олгодог эм бөгөөд зөвшөөрөлгүйгээр хадгалах, худалдаалахыг ихэвчлэн хатуу хянадаг eчир нь зугаацах зорилгоор хэрэглэх нь эрүүл мэндэд ихээхэн эрсдэл дагуулдаг.

Анхны амфетамин эм болох Бензедрин нь олон төрлийн өвчнийг эмчлэхэд зориулагдаж байсан. Өнөөдөр эмнэлзүйн хэрэглээнд амфетаминыг расемик амфетамин, Аддералл, декстроамфетамин, эсвэл идэвхгүй лидексамфетамин гэх мэт хэлбэрээр ашиглаж байна. Амфетамин нь тархинд моноамин ба сэргээгч нейротрансмиттерүүдийн ялгаралтыг нэмэгдүүлдэг бөгөөд ялангуяа норэпинефрин болон допамины системд хүчтэй нөлөөлдөг.