Байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүн
Байгалийн бүтээгдэхүүн нь байгальд байдаг амьд организмаас үүссэн байгалийн нэгдэл буюу бодис юм. Өргөн утгаараа байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнд амьдралаас бий болсон аливаа бодис багтана.[2][3] Байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг химийн нийлэгжилтээр (хагас синтез ба бүрэн синтезийн аль алинд нь) бэлтгэж болох ба органик химийн салбарыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Байгалийн бүтээгдэхүүн гэсэн нэр томъёо нь хиймэл орц нэмээгүй байгалийн гаралтай гоо сайхны бүтээгдэхүүн, хүнсний нэмэлт тэжээлийг хэлнэ.[4]
Органик химийн чиглэлээр байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний тодорхойлолт нь ихэвчлэн хоёрдогч бодисын солилцооны замаар үүсдэг байгалийн эх үүсвэрээс тусгаарлагдсан органик нэгдлүүдээр хязгаарлагддаг.[5] Эм зүйн химийн салбарт энэ тодорхойлолтыг ихэвчлэн хоёрдогч метаболитоор хязгаарладаг. Хоёрдогч метаболитууд (эсвэл тусгай метаболитууд) нь амьд үлдэхэд чухал биш боловч хувьслын давуу талыг бий болгодог организмуудыг хангадаг. Олон тооны хоёрдогч метаболитууд нь цитотоксик шинж чанартай бөгөөд тэдгээрийг организмаар дамжуулан сонгож, оновчтой болгосон. Хоёрдогч эсвэл төрөлжсөн метаболитууд нь ихэвчлэн төрөл зүйлд өвөрмөц байдаг бөгөөд энэ нь ноёрхолд өргөн хэрэглэгддэг үндсэн метаболитуудаас ялгаатай байдаг. Хоёрдогч метаболитууд нь химийн нарийн төвөгтэй байдаг тул химичдийн сонирхлыг их татдаг.
Байгалийн эх сурвалжууд нь эмийн нээлтэд тэргүүлэх нэгдлүүд болох арилжааны зориулалтаар ашиглах боломжтой био идэвхит бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн үндсэн судалгааг хийхэд хүргэдэг. Хэдийгээр байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнүүд олон тооны эмийг өдөөсөн боловч 21-р зуунд эмийн компаниудын байгалийн гаралтай эм үйлдвэрлэх нь багасаж байгаа нь зарим талаараа хүртээмж, нийлүүлэлт, оюуны өмч, зардал, ашгийн асуудал, улирлын болон хүрээлэн буй орчны өрсөлдөөний өөрчлөлт, алдагдал, устах түвшин нэмэгдэж байгаа зэргээс шалтгаалж байна.
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ Cutler S, Cutler HG (2000). Биологийн идэвхит байгалийн бүтээгдэхүүн: Эмийн бүтээгдэхүүн. CRC Press. p. 5. ISBN 978-0-8493-1887-0.
- ↑ Samuelson G (1999). Байгалийн гаралтай эм: Фармакогнозын сурах бичиг. Taylor & Francis Ltd. ISBN 978-91-86274-81-8.
- ↑ Нэмэлт, цогц эрүүл мэндийн үндэсний төв (2013-07-13). "Байгалийн бүтээгдэхүүний судалгаа—Судлаачдад зориулсан мэдээлэл | NCCIH". АНУ-ын Эрүүл мэнд, хүний үйлчилгээний яам.
Байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүн нь янз бүрийн эх үүсвэрээс гаралтай том, олон төрлийн бодисыг агуулдаг. Тэдгээрийг далайн организм, бактери, мөөгөнцөр, ургамал үйлдвэрлэдэг. Энэ нэр томьёо нь эдгээр үйлдвэрлэгчдээс гаргаж авсан нарийн төвөгтэй ханд, мөн тэдгээр ханднаас гаргаж авсан тусгаарлагдсан нэгдлүүдийг багтаадаг. Энэ нь мөн витамин, эрдэс бодис, пробиотик агуулдаг.
- ↑ "Бидний тухай". Байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний сан. Татаж авсан: 2025-01-12.
Байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг өргөн хүрээний өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүнээр төлөөлдөг бөгөөд жил бүр алдар нэр нь өссөөр байна. Эдгээр бүтээгдэхүүнд байгалийн болон органик хүнс, хүнсний нэмэлт тэжээл, гэрийн тэжээвэр амьтдын хоол, эрүүл мэнд, гоо сайхны бүтээгдэхүүн, "ногоон" цэвэрлэгээний хэрэгсэл болон бусад зүйлс орно. Ерөнхийдөө байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг хиймэл найрлагагүйгээр боловсруулсан, хамгийн бага боловсруулалттай бүтээгдэхүүн гэж үздэг.
- ↑ Hanson JR (2003). "Байгалийн бүтээгдэхүүний ангилал ба тэдгээрийн тусгаарлалт". Байгалийн бүтээгдэхүүн: Хоёрдогч метаболит. Кембриж: Хааны химийн нийгэмлэг. p. 1. ISBN 0-85404-490-6.
Байгалийн бүтээгдэхүүн нь амьд системээс үүссэн органик нэгдлүүд юм.