Jump to content

Биномал нэршил

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь

Ангилал зүйд хоёртын нэршил ("хоёр нэр томъёоны систем") нь хоёртын нэршил гэж нэрлэгддэг амьд биетүүдийг төрөл зүйл тус бүрийг хоёр хэсгээс бүрдсэн нэр өгөх албан ёсны систем ба хоёулаа латин хэлзүйн хэлбэрийг ашигладаг боловч тэдгээр нь бусад хэлний үгэнд тулгуурлаж болно. Ийм нэрийг бином нэр (энэ нь зугээр л "бином" гэж богиносгож болно), binomen, binominal нэр эсвэл шинжлэх ухааны нэрт гэж нэрлэдэг; илуу албан бусаар үүнийг туухэнд Латин нэр гэж нэрлэдэг. Олон улсын амьтан судлалын код (CZN)-д уг системийг мен binominal нэршил гэж нэрлэдэг бөгөөд "binominal"-ын "а"-ын өмнө "n" тэмдэглэгдсэн байдаг нь бичгийн алдаа биш, "хоёр нэртэй нэрлэх систем" гэсэн утгатай.

Нэрийн эхний хэсэг нь ерөнхий нэр нь тухайн зүйлийн харьяалагдах овгийг тодорхойлдог бол хоёр дахь хэсэг нь тодорхой нэр эсвэл тусгай эпитет - уг төрөлд хамаарах зүйлуудийг ялгадаг. Жишээлбэл, орчин үеийн хүмүүс Хомо төрөлд, энэ төрөлд Хомо Сапиенсийн төрөлд багтдаг. Тираннозаурус батаар нь хамгийн алдартай хоёр гишүүн байж магадгүй юм. Төрөл зүйлүүдийг нэрлэх энэхүү системийг албан ёсоор нэвтрүүлсэн нь Карл Линнейс 1753 онд "Зүйлийн ургамал" хэмээх бүтээлээрээ эхэлсэн гэж үздэг. Гэвч аль эрт 1622 онд Гаспард Баухинин олон нэр агуулсан Pinax theatri botanici (Англи хэл, Ургамлын зурагтай үзэсгэлэн) номондоо танилцуулжээ. Дараа нь Линней баталсан овгийн хэл болгонд ихэвчлэн өөр өөр байдаг нийтлэг нэрүүдээс ялгаатай нь олон улсад хэрэглэж болохуйц товч, харьцангуй тогтвортой, баталгаажуулах боломжтой нэрсийг өгөхийн тулд хоёр нэр томъёог нэвтруулсэн.

Хоёр нэр томъёоны хэрэглээг одоо олон улсын хэмжээнд хулээн зөвшөөрөгдсөн янз бүрийн дүрмийн кодоор зохицуулдаг ба эдгээрээс хамгийн чухал хоёр нь амьтдын Амьтан судлалын олон улсын код (СZN) болон замаг, мөөгөнцөр,ургамлын нэршлийн олон улсын код (ICNafpor IСN) юм. Хэдийгээр хоёр нэр томъёоны үндсэн зарчмууд нь эдгээр хоёр кодын хувьд нийтлэг байдаг боловч тэдгээрийн ашигладаг нэр томъёо, тэдгээрийн тусгай дүрмийн хувьд зарим ялгаа байдаг.