Jump to content

Европын Холбоо

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
(Европын холбоо-с чиглүүлэгдэв)
Европын Холбоо
(бусад албан ёсны хэлээр)
Болгар Европейски съюз
Чех Evropská unie
Дани Den Europæiske Union
Герман Europäische Union
Грек Ευρωπαϊκή Ένωση
Англи European Union
Испани Unión Europea
Эстони Euroopa Liit
Фин Euroopan unioni
Франц Union européenne
Ирланд An tAontas Eorpach
Хорват Europska unija
Унгар Európai Unió
Итали Unione europea
Литва Europos Sąjunga
Латви Eiropas Savienība
Мальта Unjoni Ewropea
Нидерланд Europese Unie
Польш Unia Europejska
Португал União Europeia
Румын Uniunea Europeană
Словак Európska únia
Словени Evropska unija
Швед Europeiska unionen
Цэнхэр дэвсгэр дээр 12 алтан одны тойрог
Далбаа
Уриа: "In Varietate Concordia" (Латин)
"Олон талт байдлаараа нэгдсэн"
Төрийн дуулал: "Европын дуулал"
Европын Холбооны байршил (хар ногоон)
Европод (хар саарал)
НийслэлБрюссель (де-факто)[1]
Байгууллагын төв
Брюссель
  • Парламент
Томоохон хотПарис
Албан ёсны хэл24 хэл
Албан ёсны бичиг
Шашин
(2015)[2]
Ард түмний нэршилЕвроп
ТөрөлТивийн холбоо
Конфедераци (де-факто)
Гишүүнчлэл
Төр засагҮндэстэн дамнасан болон засгийн газар хоорондын холимог парламентын холбоо
Антониу Кошта
Урсула фон дер Ляйен
 Польш[3]
Роберта Метсола
Хууль тогтоох байгууллагаЕвропын Парламент ба Зөвлөл
• Дээд танхим
Европын Холбооны зөвлөл
• Доод танхим
Европын Парламент
Үүсэл[4]
4 сарын 18, 1951
1 сарын 1, 1958
7 сарын 1, 1987
11 сарын 1, 1993
12 сарын 1, 2009
Газар нутаг
• Нийт
4,225,104 км2[5]
• Усны эзлэх талбай (%)
2.93
Хүн ам
• 2024 тооцоо
Neutral increase 449,206,579[6]
• Нягтаршил
106.3/км2
ДНБ (ХАЧП)2024 тооцоо
• Нийт
▲ $28.044 их наяд[7]
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $62,660[7]
ДНБ (нэрлэсэн)2024 тооцоо
• Нийт
▲ $19.403 их наяд[7]
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $43,194
ОТББИ (2023)Steady 29.6[8]
бага
Мөнгөний нэгжЕвро (€) (EUR)
Бусад
Цагийн бүсUTC - UTC+2 (БЕЦ, ТЕЦ, ЗЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)
UTC+1 - UTC+3 (БЕЗЦ, ТЕЗЦ, ЗЕЗЦ)
Домэйн нэр.eu, .ευ, .ею[a]
Вэбсайт
europa.eu

Европын Холбоо (ЕХ) нь Европт үндсэндээ байрладаг 27 гишүүн улсаас бүрдсэн үндэстэн дамнасан улс төр, эдийн засгийн нэгдэл юм.[9][10][11] Холбоо нь нийт 4,233,255 км2 газар нутагтай, нийт хүн ам нь 449 сая гаруй гэсэн тооцоололтой. ЕХ-г ихэвчлэн холбоо, конфедерацийн аль алиных нь шинж чанарыг хослуулсан өвөрмөц улс төрийн байгууллага гэж тодорхойлдог.[12][13]

2020 онд дэлхийн хүн амын 5.8%-ийг эзэлдэг[b] ЕХ-ны гишүүн орнууд 2022 онд 16.6 их наяд долларын нэрлэсэн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) үйлдвэрлэсэн нь дэлхийн нэрлэсэн ДНБ-ий ойролцоогоор зургаагийн нэгийг бүрдүүлсэн байна.[15] Болгараас бусад ЕХ-ны бүх улсын НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөрийн дагуу Хүний хөгжлийн индекс нь маш өндөр байдаг. Үүний тулгын чулуу болох Гаалийн холбоо нь зөвхөн улсууд нэгдсэн байдлаар ажиллахаар тохиролцсон асуудлаар бүх гишүүн улс орнуудад мөрдөгдөж буй стандартчилсан хууль эрх зүйн орчин, хууль тогтоомжид суурилсан дотоод нэгдсэн зах зээлийг бий болгох замыг нээж өгсөн. ЕХ-ны бодлого нь дотоод зах зээл дэх хүмүүс, бараа, үйлчилгээ, хөрөнгийн чөлөөт хөдөлгөөнийг хангахад;[16] шударга ёс, дотоод хэргийн чиглэлээр хууль тогтоомж гаргах; худалдаа,[17] хөдөө аж ахуй,[18] загасны аж ахуй, бүс нутгийн хөгжлийн талаар нэгдсэн бодлого баримтлахад чиглэгддэг.[19] Шенгений бүс дотор зорчиход паспортын хяналтыг цуцалсан.[20] Евро бүс нь эдийн засаг, мөнгөний холбоог бүрэн хэрэгжүүлсэн, еврог ашигладаг ЕХ-ны 20 гишүүн орноос бүрдсэн бүлэг юм. Гадаад, аюулгүй байдлын нэгдсэн бодлогоор дамжуулан холбоо нь гадаад харилцаа, батлан ​​​​хамгаалах салбарт өөрийн үүргийг хөгжүүлсэн. Холбоо нь дэлхий даяар байнгын дипломат төлөөлөгчийн газруудтай бөгөөд НҮБ, Дэлхийн Худалдааны Байгууллага, Их долоо, Их Хорьд өөрийгөө төлөөлдөг.

ЕХ нь иргэншлийн хамт Маастрихтын гэрээ 1993 онд хүчин төгөлдөр болох үед байгуулагдсан бөгөөд 2009 онд Лиссабоны гэрээ хүчин төгөлдөр болмогц олон улсын хуулийн этгээд болсон.[21] Холбооны эхлэлийг 1948 онд орчин үеийн Европын нэгдэлийн эхлэл болох Дотоод зургаан улс (Бельги, Франц, Итали, Люксембург, Нидерланд, Баруун Герман) болон Барууны Холбоо, Рурын олон улсын удирдлага, гэрээгээр байгуулагдсан Европын Нүүрс, Гангийн Нийгэмлэг, Европын Эдийн Засгийн Нийгэмлэг, Европын Атомын Энергийн Нийгэмлэгээс эхэлж болно. 1973-2013 оны хооронд 22 улс нэгдэн орсноор эрх мэдлийн хувьд хууль ёсны залгамжлагч нь ЕХ болох эдгээр байгууллагууд улам бүр томорч, бодлогын талбаруудыг эзэмшсэнээр эрх мэдэлтэй болсон.

2012 онд ЕХ Нобелийн энх тайвны шагнал хүртсэн.[22] Нэгдсэн Хаант Улс 2020 онд ЕХ-ноос гарсан цорын ганц гишүүн орон болсон;[23] 10 улс ЕХ-нд элсэх хүсэлтэй эсвэл хэлэлцээ хийж байна.

Гишүүн орнууд

[засварлах | кодоор засварлах]

Одоогийн байдлаар Европын холбоонд бүртгэлтэй орнууд: Австри, Бельги, Болгар, Унгар, Герман, Грек, Дани, Ирланд, Испани, Итали, Кипр, Латви, Литва, Люксембург, Мальта, Нидерланд, Польш, Португал, Румын, Словак, Словени, Финланд, Франц, Хорват, Чех, Швед, Эстони зэрэг орнууд багтдаг

Гол үйл явдлууд

[засварлах | кодоор засварлах]
  • 1951 — Европын Нүүрс Гангийн Нийгэмлэг бий болсон Парисын Гэрээ байгуулсан.
  • 1957 — Европын эдийн засгийн нийгэмлэг /ЕЭСН/ болон Евратом байгуулсан Ромын Гэрээнд гарын үсэг зуржээ.
  • 1973 — Европын эдийн засгийн нийгэмлэг анхны өргөжилт. ( Дани, Ирланд, Их Британи нэгдэж орсон).
  • 1978 — Европын валютын систем бий болсон.
  • 1979 — Европын Парламентын анхны бүх европын сонгууль болсон.
  • 1981 — Грек Улс нэгдэж орсон.
  • 1985 — Шенгений Хэлэлцээр байгуулсан.
  • 1986 — Испани, Португали нэгдэж орсон.
  • 1986 — Европын нэгдсэн гэрээ- Европын Холбоо байгуулах анхны эрх зүйн баримт бигчүүд гарсан.
  • 1992 — Маастрихтын Гэрээ байгуулж Европын эдийн засгийн нийгэмлэгийн үндсэн дээр Европын Холбоо байгуулсан.
  • 1995 — Австри, Финлянд, Швед нэгдэн орсон.
  • 1999 — Европын нэгдсэн валют буй болсон бөгөөд -"Евро" -г 2002 оноос эргэлтэнд оруулсан.
  • 2004 — Чех, Унгар, Польш, Словак, Словени, Эстони, Латви, Литв, Кипр, Мальта зэрэг орнууд нэгдэн орсон.
  • 2007 — Лиссабон хотод Өөрчлөн шинэчлэх тухай Гэрээнд гарын үсэг зурсан.
  • 2007 — Болгар, Румын улс ЕХ-д нэгдэж орсон.
  • 2013 — Хорват Улс нэгдэж орсон.
  • 2020 — Их Британи Европын Холбооноос гарсан.
Европын Комисс

Тэмдэглэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ .eu, .ευ, болон .ею нь ЕХ-г бүхэлд нь төлөөлдөг; гишүүн орнууд өөрийн гэсэн TLD-тэй.
  2. ↑ Энэ тоо нь 2020 оны 2 сарынх бөгөөд Нэгдсэн Хаант Улс Европын Холбооноос гарсныг харгалзана. Нэгдсэн Хаант Улсын хүн ам дэлхийн хүн амын 0.9 орчим хувийг эзэлдэг.[14]

Эх сурвалж

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Кибривский, Роман Адриан (2013). Дэлхийн нийслэл хотууд: Газарзүй, түүх, соёлын нэвтэрхий толь бичиг. ABC-CLIO. p. [[[:Загвар:GBurl]] 64]. ISBN 978-1-61069-248-9. Бельгийн нийслэл Брюссель хотыг ЕХ-ны де-факто нийслэлээр тооцдог
  2. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named EB2015
  3. ↑ "Европын Холбооны зөвлөл". ЕХ-ны зөвлөл. Татаж авсан: 2025-01-01.
  4. ↑ Европын Холбооны тухай гэрээний одоогийн 1-р зүйлд: "Холбоо нь энэхүү Гэрээ болон Европын Холбооны үйл ажиллагааны гэрээнд үндэслэн байгуулагдана. Эдгээр хоёр гэрээ нь ижил эрх зүйн үнэ цэнэтэй. Холбоо нь Европын Нийгэмлэгийг орлож, залгамжлах болно."
  5. ↑ "NUTS 3 бүсээр талбай". ec.europa.eu/eurostat. Евростат. Татаж авсан: 2024-10-11.
  6. ↑ "Хүн ам 1 сарын 1-нд". ec.europa.eu. Евростат. Татаж авсан: 2024-07-11.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 "Сонгогдсон улс, сэдвүүдэд зориулсан тайлан: 2024 оны 10 сар". imf.org. Олон Улсын Валютын Сан. Татаж авсан: 2024-10-31.
  8. ↑ "Насаар нь тэгшитгэсэн бэлэн орлогын Жини коэффициент". ec.europa.eu/eurostat. Евростат. Татаж авсан: 2024-10-09.
  9. ↑ "Статистикийн нэр томьёоны тайлбар толь – КОПЕНХАГЕНЫ ШАЛГУУР". Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага. 2013-06-11. Эх хувилбараас архивласан: 2022-12-08. Татаж авсан: 2021-04-03.
  10. ↑ "ЕХ-ны тухай товчхон". Европын Холбоо. 2016-06-16.
  11. ↑ Рамфорд, Крис (2016). "Европын Холбоо". The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization: 1–4. doi:10.1002/9780470670590.wbeog188.pub2. ISBN 9780470670590.
  12. ↑ Фелан, Уильям (2012). "Европын холбооны тухай "Sui Generis" гэж юу вэ? Бие даасан дэглэмд өртөг өндөртэй олон улсын хамтын ажиллагаа". International Studies Review. 14 (3): 367–385. doi:10.1111/j.1468-2486.2012.01136.x. ISSN 1468-2486.
  13. ↑ Хлавак, Марек (2010). "Төрөөс бага, олон улсын байгууллагаас илүү: Европын Холбооны Sui Generis мөн чанар" (PDF). Төв Европын хөдөлмөр судлалын хүрээлэн. Рочестер. doi:10.2139/ssrn.1719308. S2CID 153480456.
  14. ↑ "Европын Холбооны хүн ам элсэлт, шилжилт хөдөлгөөн, байгалийн өсөлтийг хослуулан 500 саяд хүрэв". Венийн хүн ам зүйн хүрээлэн. Татаж авсан: 2016-02-12.
  15. ↑ "Дэлхийн эдийн засгийн төлөв байдлын мэдээллийн сан, 2022 оны 10 сар". Олон Улсын Валютын Сан. Татаж авсан: 2023-03-24.
  16. ↑ Европын Комисс. "ЕХ-ны нэгдсэн зах зээл: Цөөн саад бэрхшээл, илүү их боломж". Европын вэб портал. Эх хувилбараас архивласан: 2007-10-01. Татаж авсан: 2025-01-11.
    "Европын холбооны үйл ажиллагаа: Дотоод зах зээл". Европын вэб портал. Татаж авсан: 2025-01-11.
  17. ↑ "Худалдааны нэгдсэн бодлого". Europa Glossary. Европын вэб портал. Эх хувилбараас архивласан: 2009-01-16. Татаж авсан: 2025-01-11.
  18. ↑ "Хөдөө аж ахуй, загас агнуурын зөвлөл". Европын Холбооны зөвлөл. Эх хувилбараас архивласан: 2014-03-11. Татаж авсан: 2025-01-11.
  19. ↑ "Бүс нутгийн бодлогын мэдээлэл". Европын вэб портал. Татаж авсан: 2025-01-11.
  20. ↑ "Шенгений бүс". Европын вэб портал. Эх хувилбараас архивласан: 2011-08-10. Татаж авсан: 2025-01-11.
  21. ↑ Craig & De Burca 2011, p. 15.
  22. ↑ "ЕХ-нд Нобелийн энх тайвны шагналыг Осло хотод гардуулав". BBC News. 2012-12-10. Татаж авсан: 2013-06-03.
  23. ↑ Роулинсон, Кевин; Топинг, Александра; Мерфи, Саймон; Хенли, Жон; Мюррей, Жессика; Фридланд, Жонатан; Роулинсон, Кевин (2020-02-01). "Брекситийн өдөр: Их Британи ЕХ-ноос гарч эрин үе дуусч байна". The Guardian. ISSN 0261-3077. Татаж авсан: 2020-06-08.

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
 Commons: Европын Холбоо – Викимедиа дуу дүрсний сан
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Европын Холбоо – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Европын_Холбоо&oldid=804390"-с авсан