Стамбул

(Константинополь-с чиглүүлэгдэв)
Стамбул
İstanbul
Стамбул is located in Turkey
Стамбул
Стамбул
Турк дахь байршил
Стамбул is located in Европ
Стамбул
Стамбул
Европ дахь байршил
Стамбул is located in Ази
Стамбул
Стамбул
Ази дахь байршил
Солбицол: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°E / 41.01361; 28.95500Солбицол: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°E / 41.01361; 28.95500
Улс Турк
Бүс нутагМармара
АймагСтамбул
Захиргааны төв[a]Кагалоглу, Фатих
Дүүргүүд39
Засаг захиргаа
  ТөрөлХотын дарга-зөвлөлийн засгийн газар
  БиетИстанбул Хотын Захиргааны Зөвлөл
  Хотын даргаЭкрем Имамоглу (CHP)
Газар нутаг
  Хотын нутаг
2,576.85 км2 (994.93 миль2)
  Бөөгнөрөл
5,343.22 км2 (2,063.03 миль2)
Хамгийн өндөр цэг537 м (1,762 фут)
Хүн ам
 (12 сарын 31, 2022)[4]
  Их хотын захиргаа ба аймаг15,907,951
  БайрТуркэд 1-т
Европод 1-т
  Хотын нутаг
15,569,856
  Нягтрал6,042/км2 (15,650/миль2)
  Нягтрал2,977/км2 (7,710/миль2)
Иргэдийн нэршилСтамбулчууд
(Турк: İstanbullu)
Цагийн бүсUTC+3 (TRT)
Шуудангийн код
34000 - 34990
Бүсийн дугаар+90 212 (Европын тал)
+90 216 (Ази тал)
Улсын дугаар34
ДНБ (Нэрлэсэн)2021[5]
 - Нийт$ 248 тэрбум
 - Нэг хүнд ноогдох$ 15,666
ХХИ (2021)0.867[6] (маш өндөр) · 1-р байр
GeoTLD.ist, .istanbul
Вэб сайт
Албан ёсны нэрСтамбулын түүхэн бүс нутаг
ШалгуурСоёлын: (i)(ii)(iii)(iv)
Эшлэл356bis
Бүртгэл1985 (9 дэх Чуулган)
Сунгалт2017
Бүс нутаг765.5

Туркээр Истанбул (İstanbul) гэж галиглахаар бичээд Стамбул [ɯsˈtambuɫ][7] гэж галиглахуйц хэлдэг хот бол Турк улс төдийгүй Европ тивийн хамгийн том хот, хотын бөөгнөрөл, улсынхаа эдийн засаг, соёл, түүхт үйл явдлын төв, дэлхийн гуравдугаар их хот юм.

НТӨ 660 онд үүсч 337 онд Константинополь (Κωνσταντινούπολις) гэдэг нэртэй болж, грек Византын нийслэл (395–1204, 1261–1453), XV зуунаас турк Османы нийслэл (1453–1922) болж байгаад БНТУ-ын үед нэрээ ч (1930), нийслэлийн эрхээ ч (Анкарад) алджээ.

Стамбул Хар тэнгис Гантиг тэнгис хоёрын дундах Босфорын хоолой дээгүүр гарсан гүүр, доогуур холбосон хоолойгоор Ази, Европыг холбосон боомт хот юм.

2012 оны байдлаар 11.6 сая хүнтэй байна. 1985 онд түүхэн газрууд нь ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад орсон байна.

Стамбулын хүн амын түүхэн тоо
Он Хүн ам Он Хүн ам
330 40 000 1914 909,978
400 200 000 1927 680,857
530 550 000 1935 741,148
545 350 000 1940 793,949
715 300 000 1945 860,558
950 400 000 1950 983,041
1200 250 000 1955 1,268,771
1453 36 000 1960 1,466,535
1477 70 000 1965 1,742,978
1566 600 000 1970 2,132,407
1690 750 000–800 000 1975 2,547,364
1817 500 000 1980 2,772,708
1860 715 000 1985 5,475,982
1885 873,570 1990 6,629,431
1890 874 000 2000 8,803,468
1897 1,059 000 2007 11,372,613
1901 942,900 2010 13,120,596
Стамбул
Монгол нэрийдэл
кирилл үсгээр
монголСтамбул (одоо үе)
Истанбул (одоо үе)
Константинополь (дээр үе)
англиIstanbul / Constantinople
оросСтамбу́л / Константино́поль
туркİstanbul / Konstantinopolis
хятад伊斯坦堡 (yī sī tǎn bǎo)
Монголд эхлээд оросоор дамжин «Стамбул», хожим англиар дамжин «Истанбул» орж ирсэн. Турк хэлний дуудлагаас Стамбул гэх зөв,[7] турк бичгээс үсэгчлэвэл Истанбул гэх зөв.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Цаг уур[засварлах | кодоор засварлах]

Стамбул
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
100
 
9
4
 
 
82
 
9
3
 
 
69
 
11
4
 
 
43
 
16
8
 
 
32
 
20
12
 
 
41
 
25
17
 
 
40
 
27
20
 
 
42
 
27
20
 
 
64
 
24
17
 
 
102
 
19
13
 
 
110
 
14
9
 
 
125
 
10
6
Температур °CТунадас мм
Эх сурвалж: Staatliches Meteorologisches Amt der Türkischen Republik, Normalperiode 1981-2010; wetterkontor.de (Wassertemperatur, Luftfeuchtigkeit)
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Стамбул
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 8.5 8.7 11.0 15.5 20.1 25.0 26.9 27.2 23.8 19.2 14.2 10.4 Ø 17.6
Мин. Температур (°C) 3.5 2.9 4.4 7.8 12.2 16.7 19.7 20.4 16.8 13.2 8.5 5.5 Ø 11
Температур (°C) 5.8 5.5 7.3 11.2 15.7 20.5 22.9 23.4 19.9 15.8 11.0 7.8 Ø 13.9
Тунадас (мм) 99.5 82.1 69.2 43.1 31.5 40.6 39.6 41.9 64.4 102.3 110.3 125.1 Σ 849.6
Нартай цаг (h/d) 2.2 3.2 4.6 6.0 8.0 9.6 10.3 9.3 7.8 5.1 3.1 2.0 Ø 5.9
Бороотой өдөр (d) 16.9 15.2 13.2 10.0 7.4 7.0 4.7 5.1 8.1 12.3 13.9 17.5 Σ 131.3
Усны температур (°C) 8 8 8 11 15 20 22 23 21 19 15 11 Ø 15.1
Агаарын чийгшил (%) 80 79 76 73 74 71 70 70 74 78 80 80 Ø 75.4
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
8.5
3.5
8.7
2.9
11.0
4.4
15.5
7.8
20.1
12.2
25.0
16.7
26.9
19.7
27.2
20.4
23.8
16.8
19.2
13.2
14.2
8.5
10.4
5.5
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
99.5
82.1
69.2
43.1
31.5
40.6
39.6
41.9
64.4
102.3
110.3
125.1
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]

Тэмдэглэл[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Захирагчийн газар байрладаг.

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

  1. "YETKİ ALANI". Istanbul Buyuksehir Belediyesi. Archived from the original on 6 Дөрөвдүгээр сар 2020. Retrieved 4 February 2020.
  2. Стамбул аймаг = 5,460.85 км2
    Хуурай газар = 5,343.22 км2
    Нуур/Далан = 117.63 км2
    Европ (25 дүүрэг) = 3,474.35 км2
    Ази (14 дүүрэг) = 1,868.87 км2
    Хотын нутаг (36 дүүрэг) = 2,576.85 км2 [Хотын бөөгнөрөл (39 дүүрэг) – (Чаталжа+Силиври+Шилэ)]
    * Хүн амын тоо, их хотын статусын дагуу Стамбул хотын хил хязгаар нь мужийн хил хязгаартай тохирч, тус мужийг Стамбулын метрополитан хот гэж үздэг.
  3. "İstanbul'un En Yüksek Tepeleri". Hava Forumu. Hava Durumu Forumu. 15 April 2020.
  4. "The Results of Address Based Population Registration System, 2022". Turkish Statistical Institute. 31 December 2022. Retrieved 6 February 2023.
  5. "Kişi başına GSYH ($) (2021)". Turkish Statistical Institute. Retrieved 30 January 2021.
  6. "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org.
  7. 7.0 7.1 Forvo: Istanbul

Цахим хуудас[засварлах | кодоор засварлах]

 Commons: Стамбул – Викимедиа дуу дүрсний сан