Нарны тос

Нарнаас хамгаалах тос буюу нарны тос нь наранд түлэгдэхээс хамгаалж, арьсны хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэхэд тусалдаг, арьсанд зориулсан бүтээгдэхүүн юм. Нарнаас хамгаалах тос нь лосьон, шүршигч, гель, стик, нунтаг болон бусад хэлбэрээр байдаг.

Нарнаас хамгаалах тосыг найрлагад агуулагдах идэвхтэй бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн төрлөөр (органик бус нэгдлүүд эсвэл органик молекулууд) дараах байдлаар ангилж болно.

• Физик нарны тос нь идэвхтэй найрлага болох органик бус нэгдлүүдийг (цайрын исэл ба/эсвэл титаны давхар исэл) ашигладаг. Эдгээр найрлага нь хэт ягаан туяаг шингээдэг.
• Органик молекулуудыг идэвхтэй найрлага болгон ашигладаг химийн нарны тос. Идэвхтэй органик молекулууд нь ихэвчлэн газрын тосноос гаргаж авсан барилгын блокоос нийлэгждэг тул эдгээр бүтээгдэхүүнийг заримдаа химийн нарнаас хамгаалах тос гэж нэрлэдэг. Нарнаас хамгаалах химийн найрлага нь хэт ягаан туяаг шингээх замаар голчлон ажилладаг. Олон жилийн туршид зарим органик хэт ягаан туяаны шингээгчийг хоруу чанарыг нь үнэлэхийн тулд маш нарийн судалж, заримыг нь усны амьдрал, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийн улмаас Хавай зэрэг газруудад хориглосон байдаг.
• Органик болон органик бус хэт ягаан туяаны шүүлтүүрийг хослуулан агуулсан хайбрид нарны тос.

Эртний соёл иргэншил арьсыг нарны гэмтлээс хамгаалахын тулд төрөл бүрийн ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг байв. Жишээлбэл, эртний Грекчүүд энэ зорилгоор оливын тос хэрэглэдэг байсан бол эртний египетчүүд будаа, мэлрэг цэцэг, люпин ургамлын хандыг ашигладаг байсан бөгөөд өнөөг хүртэл бүтээгдэхүүн нь арьс арчилгааны зориулалтаар ашиглагдаж байна. Цайрын ислийн оо нь олон мянган жилийн турш арьс хамгаалахад түгээмэл байсаар ирсэн. Филиппин, Малайз, Индонезийн нүүдэлчин далай тэнгисийн Сама-Бажау хүмүүсийн дунд нарнаас хамгаалах нийтлэг төрөл бол усны хогийн ургамал, будаа, амтлагчаар хийсэн борак буюу бурак хэмээх зуурмаг юм. Үүнийг эмэгтэйчүүд ихэвчлэн далайн халуун орны нарны хурц туяанаас нүүр болон ил гарсан арьсны хэсгийг хамгаалахад ашигладаг. Мьянмарт газрын холтосоор хийсэн шар-цагаан гоо сайхны зуурмагийг нарнаас хамгаалах зорилгоор хэрэглэдэг уламжлалтай. Мадагаскарт 18-р зуунаас хойш нарнаас хамгаалах, гоёл чимэглэл, шавж үргээх зорилгоор масонжоан гэж нэрлэгддэг нунтагласан модны зуурмагийг өмсөж ирсэн бөгөөд өнөөг хүртэл арлын баруун хойд эргийн бүс нутагт хаа сайгүй байдаг.