Jump to content

Нэвтрүүлсэн төрөл зүйлс

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь

Нэвтрүүлсэн төрөл зүйлс, харийн төрөл зүйлс, ховор төрөл зүйлс, шинээр нээгдсэн төрөл зүйлс, цагаач төрөл зүйлс, гадаад төрөл зүйлс, нутгийн бус төрөл зүйлс, эсвэл гаднын төрөл зүйлс нь өөрийн уугуул тархалтын хүрээнээс гадна, хүнээс шалтгаалсан үйл ажиллагаагаар, шууд эсвэл шууд бус байдлаар, санаатай болон санамсаргүйгээр тухайн газарт ирсэн төрөл зүйл юм. Нутгийн бус төрөл зүйлс нь орон нутгийн экосистемд янз бүрийн нөлөө үзүүлдэг. Нэвтрүүлсэн төрөл зүйлс нь тухайн нэвтрүүлсэн газраас цаашид тогтсон байдалд хүрч тархах үед "байгальжсан" гэж тооцогддог. Хүний нөлөөгөөр нэвтрүүлсэн үйл явцыг биологийн колоничлолоос ялгаж үздэг ба энэ нь төрөл зүйлс байгалийн (хүний бус) аргаар, жишээлбэл, шуурга эсвэл хөвөх зэргээр шинэ бүс нутагт тархахыг хэлнэ. Латин үг болох "необиота" нь эдгээр төрөл зүйлсийг орчны хоол тэжээлийн сүлжээ (жишээлбэл, хүнсний гинжин хэлхээ) харилцаанд шинэ биота гэдгийг илэрхийлдэг. Необиота-г амьтад (неозоон) ба ургамал (неофита) гэж ангилж болно.

Нэвтрүүлсэн төрөл зүйлсийн нөлөө нь маш өөр байдаг. Зарим нь орон нутгийн экосистемд томоохон сөрөг нөлөө үзүүлдэг (энэ тохиолдолд тэднийг мөн "түрэмгий" төрөл зүйл гэж ангилдаг), харин зарим нэвтрүүлсэн төрөл зүйлс нь бага эсвэл ямар ч сөрөг нөлөөгүй байж болно (түрэмгий биш). Зарим төрөл зүйлсийг хортон шавьжтай тэмцэх зорилгоор санаатайгаар нэвтрүүлсэн байдаг. Тэднийг биологийн хяналтын хэрэгсэл гэж нэрлэдэг ба пестицидтэй ижил үр нөлөөтэй ашигтай гэж тооцогддог. Гэсэн хэдий ч зарим тохиолдолд тэдний урт хугацааны үр нөлөө тодорхойгүй хэвээр байдаг. Нэвтрүүлсэн төрөл зүйлсийн байгалийн орчинд үзүүлэх нөлөө нь эрдэмтэд, засгийн газрууд, фермерүүд болон бусад хүмүүсийн анхаарлыг ихээхэн татсан байдаг.