Паул фон Хинденбург
Паул фон Хинденбург (Герман: Paul von Hindenburg) нь Германы түүхэнд чухал байр суурь эзэлдэг цэргийн жанжин, улс төрч юм. Түүний амьдрал болон үйл ажиллагаа нь Дэлхийн нэгдүгээр дайн, Ваймарын Бүгд Найрамдах Улсын сүйрэл, Нацист Герман үүссэн үетэй салшгүй холбоотой.
Эхэн үеийн амьдрал ба цэргийн карьер
[засварлах | кодоор засварлах]Паул фон Хинденбург 1847 онд Пруссийн Позен хотод аристократ гэр бүлд төржээ. Тэрээр 1866 онд Австри-Пруссийн дайн болон 1870-1871 оны Франц-Пруссийн дайнд оролцсон. 1911 онд тэрээр явган цэргийн генерал цолтойгоор тэтгэвэрт гарсан ч Дэлхийн нэгдүгээр дайн эхлэхэд 66 настай байсан түүнийг буцаан дуудаж, Дорнод фронтод илгээжээ.
1914 оны 8-р сард тэрээр командлагчаар томилогдон, Эрих Людендорфын хамт Оросын армийн эсрэг "Танненбергийн тулалдаан"-ыг удирдаж, гайхалтай ялалт байгуулснаар Германы баатар болжээ. Энэ ялалт нь түүнийг асар их алдаршуулж, 1916 онд тэрээр Германы хуурай замын цэргийн Жанжин штабын даргын албан тушаалд томилогдож, генерал Людендорфын хамт тус улсын дайны үеийн бүх эрх мэдлийг гартаа авчээ. Тэдний үед Герман улс бараг л цэргийн диктатур байдалтай болсон байв.
Ваймарын Бүгд Найрамдах Улсын ерөнхийлөгч
[засварлах | кодоор засварлах]Дэлхийн нэгдүгээр дайн дууссаны дараа Хиндебург тэтгэвэртээ гарсан ч 1925 онд Германы Ваймарын Бүгд Найрамдах Улсын ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон. Тэрээр хуучин эзэнт гүрнийг дэмжигч, консерватив үзэлтэй байсан тул зарим хүмүүс түүнийг ардчилалд үнэнч биш гэж шүүмжилдэг байв.
Хиндебург нь үндсэн хуулиар олгогдсон онцгой эрх мэдлээ (48-р зүйл) байнга ашигладаг байсан нь парламентын тогтолцоог сулруулж, улс төрийн тогтворгүй байдлыг улам нэмэгдүүлсэн. 1929 онд эхэлсэн Их хямралын улмаас улс төрийн хурцадмал байдал дээд цэгтээ хүрч, Нацист нам (NSDAP) болон Адольф Хитлер хүчээ авч эхэлсэн.
Хитлерийг канцлераар томилсон нь
[засварлах | кодоор засварлах]Улс төрийн хямралаас гарах гарц хайж байсан Хиндебург 1933 оны 1-р сарын 30-нд Адольф Хитлерийг Германы канцлераар томилсон. Хиндебург болон түүний зөвлөхүүд Нацист намыг хяналтдаа байлгаж чадна гэж итгэж байсан ч энэ шийдвэр нь түүхэнд гарсан хамгийн том алдаануудын нэг болсон юм. Хитлер хурдан хугацаанд бүх эрх мэдлийг гартаа авч, ардчиллыг устгаж, тоталитар дэглэм тогтоосон.
1934 онд Хинденбург нас барсны дараа Хитлер канцлер болон ерөнхийлөгчийн албан тушаалыг нэгтгэн, өөрийгөө "фюрер ба канцлер" хэмээн зарласан. Ингэснээр Германы ардчилал бүрмөсөн нуран унасан билээ. Хэдийгээр Хинденбург өөрийгөө Германы ард түмэнд үнэнч байсан гэж үздэг ч түүний шийдвэрүүд, ялангуяа Хитлерийг томилсон нь Германы түүхэнд сөрөг үр дагавар авчирсан юм.