Питтсбург

Питтсбург (англи. Pittsburgh) - АНУ-ын Пеннсилвани мужийн хоёр дахь том хот юм. Энэ хот нь Их Питтсбургийн бүсийн (англи. Pittsburgh Metropolitan Area) эдийн засаг, соёл, шинжлэх ухаан, тээврийн цөм юм. Охайо голыг бүрдүүлдэг Аллегени ба Мононгахела голын бэлчирт баригдсан орчин үеийн Питтсбург хот нь тэнгэр баганадсан барилгууд, худалдаа, оффисын төвүүд, театрууд, гүүр зэрэгтэй "Алтан гурвалжин" гэгддэг төвөөр нь илүү танигддаг юм. Хотын хилийн дотор 151 км² талбайд 300,000 хүн амьдардаг. Питтсбург хот 1.2 сая гаруй оршин суугчтай Аллеггени тойргийг бүрдүүлдэг олон тооны захын хороолол, хот суурин газруудаар хүрээлэгдсэн байдаг. Хэд хэдэн судалгаагаар Питтсбург хотыг Чикагогоос Питтсбург хүртэл үргэлжилдэг Чипитс (англи. Chipitts)-ийн мегаполис буюу Их нууруудын мегаполисын нэг хэсэг гэж ангилдаг байна.

Питтсбург нь АНУ-ын түүхэнд гангийн үйлдвэрлэлээр гол үүрэг гүйцэтгэсэн тул "Гангийн хот" гэгддэг.

Питтсбургийн эдийн засаг 1980-аад он хүртэл үндсэндээ ган үйлдвэрлэлд суурилж байсан бол одоо эдийн засгийн гол салбаруудад эрүүл мэнд, боловсрол, санхүүгийн үйлчилгээ, нанотехнологи багтаж байна.

Түүх

Өнөөгийн Питтсбург хот орчим европчууд суурьшихаас өмнө тус газар Эри, Сускеханнок, Сенека болон бусад ирокезийн индиан овог аймгууд суурьшдаг байжээ.

Питтсбургийн нутагт анх суурьшсан европчууд бол Онтарио нуурын бүс, Кебекээс (18-р зууны эхэн үе) ирсэн францчууд байв. Францчууд эдгээр газар нутгийг Канад, Луизиана дахь эзэмшил газраа нэгтгэхийг эрмэлзэж байв.

1754 оны хавар британичууд цайз барьж эхэлсэн боловч 4-р сард Францын цэргийн анги голуудын бэлчирт бууж, дуусаагүй цайзыг эзлэн авчээ. Тэд тэр даруй шинэ бэхлэлт барьж эхэлсэн бөгөөд үүнийг Форт Дукейн (франц. Fort Duquesne) гэж нэрлэсэн байна.

1758 онд Жон Форбс францчуудыг хөөн зайлуулж, цайзыг нь сүйтгэж, мөн онд Форт Питт хэмээх цайзыг барьж эхэлсэн нь хотын түүх эхэлдэг. Энэхүү цайзыг тухайн үеийн Английн Ерөнхий сайд Уильям Питт (англи. William Pitt)-ийн нэрээр нэрлэжээ. Цайзын ойролцоох сууринг Питтсборо гэж нэрлэжээ.

1768 онд Уильям Пеннийн өв залгамжлагчид одоогийн Питтсбург хотод газар худалдаж авсан бөгөөд 1769 онд уг суурин одоогийн нэрээ авсан. Суурин газрын нутаг дэвсгэрийн маргаан Виржини, Пеннсилвани мужуудын хооронд 1780 он хүртэл үргэлжилсэн.

Америкийн хувьсгалын дараа суурьшлын тогтвортой өсөлт явагдсан. Хотын хөгжлийн төлөвлөгөөг 1784 онд бэлтгэж, Филадельфи хотын эрх баригчид баталжээ.

1812 оны дайны үеэр англи барааны нийлүүлэлт тасарсан нь Питтсбургийн аж үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд хүргэсэн. Аль 1815 онд хотын аж ахуйн нэгжүүд ган, хүрэл, цагаан тугалга, шил үйлдвэрлэдэг байв. 1840-өөд он гэхэд Питтсбург хот нь Аллегени уулсаас баруун зүгт орших хамгийн том хотуудын нэг болжээ. 1845 онд гал түймрийн улмаас хотын олон мянган барилгууд шатсан ч хотыг дахин сэргээсэн байна. 1875 онд гангийн үйлдвэрлэл эхэлсэн юм.

1970-1980-аад онд гангийн олон үйлдвэр хаагдаж, үйлдвэрийн ажилчид цомхотголд орсон. Хүн ам огцом буурч 330 мянган хүн болжээ (2000). Хотын төсвийн гол зүйл нь боловсрол, аялал жуулчлал, анагаах ухаан, өндөр технологи болсон.

Боловсрол

Хотын хамгийн том боловсролын байгууллага бол Питтсбургийн их сургууль юм. Энэ нь АНУ-ын хамгийн том арван их сургуулийн нэг юм. Тус их сургууль нь Слав хэл, соёлын тэнхимтэй бөгөөд Орос судлалын төвтэй хамтран гадаад хэлний зуны дээд сургуулийг зохион байгуулж, орос хэлний өвтэй хүүхдүүдэд зориулсан хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлдэг.

Үүний зэрэгцээ тус хотын хамгийн алдартай их сургууль бол Америкийн болон дэлхийн чансаанд өндөр байр эзэлдэг хувийн Карнеги Меллон их сургууль юм. Питтсбургт мөн Duquesne, Carlow, Chatham, Point Park, Robert Morris зэрэг хувийн жижиг их сургуулиуд байрладаг.