Польш

**Бүгд Найрамдах Польш Улс**
ᠪᠦᠬᠦᠳᠡ
ᠨᠠᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ
ᠫᠣᠯᠢᠱ
ᠤᠯᠤᠰ
Rzeczpospolita Polska ^(польш)
Бүгд Найрамдах Польш Улс ; ᠪᠦᠬᠦᠳᠡ; ᠨᠠᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ; ᠫᠣᠯᠢᠱ; ᠤᠯᠤᠰ Rzeczpospolita Polska (польш)
	Төрийн далбаа Төрийн сүлд
	Төрийн дуулал: пол. "Mazurek Dąbrowskiego"; «Домбровскийн мазур бүжиг»
	Европ, Европын холбооны газрын Польш улаанаар
Нийслэл	Варшав
Томоохон	Варшав, Краков,; Лодзь, Вроцлав,; Катовиц
Албан ёсны хэл	польш хэл
Угсаатны бүлгүүд (2011)	Польш ард түмэн → ; 93.7% – польш үндэстэн ; 2.1% – силез ястан ; 0.6% – кашуб ястан; 3.6% – бусад ард түмэн
Ард түмний нэршил	Польшууд
Төр засаг	Парламентийн бүгд найрамдах засаг
• Ерөнхийлөгч	Анджэй Дуда
• Ерөнхий сайд	Матэвуш Моравецки
Хууль тогтоох байгууллага	пол. "Zgromadzenie Narodowe"; («Үндэсний Зөвлөлгөөн»)
• Дээд танхим	пол. "Senat" («Сенат»)
• Доод танхим	пол. "Sejm" («Сейм»)
Тусгаар тогтнол
• Католик шашинтай болж нэгдсэн улс бий болсон1	966 оны 4 сарын 14
• Тусгаар тогтнолоо эргэн олсон	1918 оны 11 сарын 11
Газар нутаг
• Нийт	312,679 км2 (70)
• Усны эзлэх талбай (%)	3.07 %
Хүн ам
• 2014 тооцоо	38,483,957 (34)
• Тооллого	38,501,000
• Нягтаршил	120/км2
ДНБ (ХАЧТ)	2011 тооцоо
• Нийт	$771.658 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$20,334
ДНБ (нэрлэсэн)	2011 тооцоо
• Нийт	$513.821 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$13,540
ОТББИ (2002)	34.5; дундаж
ХХИ (2011)	▲ 0.813; Error: Invalid HDI value · 39
Мөнгөний нэгж	Польш злоты (PLN)
Цагийн бүс	UTC+1 (ТЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+2 (ТЕЗЦ)
Утасны томьёо	+48
Домэйн нэр	.pl2
	1Христийн шашинтай болсон нь маш чухал түүхэн үйл явдал байсан, учир нь энэ шашнаар Польшийн нутаг дахь аймгуудыг нэгтгэсэн; 2Европын холбооны гишүүн тул мөн .eu-г хэрэглэнэ

Бүгд Найрамдах Польш Улс (пол. Rzeczpospolita Polska) — Төв Европт оршдог улс. Умард хэсэг нь Балтын тэнгисээр хүрээлэгдэж, зүүн хойд талаараа Оросын Холбооны Улс (Калининград муж), Литва, зүүн хэсгээрээ Беларусь, Украин, өмнөд талаараа Словак, Чех, баруун талаараа Герман гэх долоон улстай газраар хиллэдэг. Польшийн нийт газар нутаг нь 312,679 км² бөгөөд үүгээрээ дэлхийд 69-д, Европт 9-т орно. Хүн ам нь 38.5 сая гаруй бөгөөд үүгээрээ дэлхийд 33-т жагсдаг. Нийт иргэдийн 87 % католик шашинтай. Нийслэл нь -Варшав хот, үүнээс гадна Краков, Үж, Вроцлав, Познань, Шчечин зэрэг том хотуудтай.

Краков, Хааны ордон

Варшав, Хааны ордон

966 онд захирагч I Мешко Католик шашинтан болсноор Польш улс анх бүрэлдэн тогтсон гэгддэг. Польш нь 1025 онд вагт улс болсон бөгөөд 1569 онд Литвийн гүнлигтэй холбоо байгуулж нэгдсэнээр Польш-Литвын холбоот улсыг байгуулжээ. 1791 оны 5 дугаар сарын 3-нд Европ тив дахь анхны Үндсэн хууль баталсан байна. Энэ холбоот улс нь 1795 онд нурж, газар нутаг нь Прусс, Орос, Австри гурвын хооронд хуваагджээ. Польш нь 1918 онд Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Версалийн Гэрээний дагуу тусгаар тогтнолоо олж авсан боловч Дэлхийн хоёрдугаар дайнд Нацист Герман, ЗХУ хоёрт эзлэгдэж тусгаар тогтнолоо дахин алдсан гэж үздэг. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр Польш нь 6 сая гаруй иргэнээ алдсан бөгөөд хэдэн жилийн дараа ЗХУ-ын нөлөөгөөр "Зүүн эвсэл"-ийн Социалист Бүгд найрамдах улс болсон байна. 1989 онд коммунист дэглэм нуран унаж Польшийн шинэ Үндсэн Хуулинд зааснаар "Польшийн гурав дахь Бүгд найрамдах улс" бий болжээ. Польш нь 16 муж буюу войевүдство-с (пол. województwo) бүрэлдсэн холбооны парламентын засаглалтай орон юм.

Польш Улс нь анх НҮБ байгуулахад оролцсон 51 гишүүний нэг бөгөөд 1999 оны 3 дугаар сарын 12-ноос НАТО, 2004 оны 5 дугаар сарын 1-ээс Европын Холбооны гишүүн бөгөөд 2007 оны 12 дугаар сарын 21-нээс Шенгений орнуудын нэг болсон. Эдийн засгийн тогтвортой хөгжилтэй, аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн орон.

Польшийн мөнгөн тэмдэгтийг злот гэдэг. 1 злот нь 0.27 орчим ам доллартай тэнцэх ханштай. Задгай мөнгийг нь грош гэнэ.

Засаг захиргааны хуваарь[засварлах | кодоор засварлах]

Польшийн нэгдүгээр түвшний (том) засаг захиргааны нэгжийг польшоор "województwo" гэдэг. Үүний эртний утга нь монголоор «цэргийн ноёны эзэмшил нутаг» гэнэ. "Орос-Монгол толь" (1982)^[5]-т воевод - «мужийн цэргийн ноён» гэж, воеводство - «муж» гэж орчуулагдсан байдаг. 1999 оноос доорх нэр бүхий 16 муж болон өөрчлөн байгуулагджээ^[6]:

Бага Польш - төв хот нь Краков
Варми-Мазури - төв хот нь Ольштын
Доод Силези - төв хот нь Вроцлав
Их Польш - төв хот нь Познань
Куяви-Померан - төв хот нь Быдгощ
Лодзь - төв хот нь Лодзь
Люблин - төв хот нь Люблин
Любуш - төв хотууд нь Зелёна-Гура, Гожув-Велькопольски
Мазови - төв хот нь Варшав
Ополе - төв хот нь Ополе
Өрнөд Померан - төв хот нь Шчецин
Подкарпат (Карпатынзах) - төв хот нь Жешув
Подласки (Ойнзах) - төв хот нь Белосток
Померан - төв хот нь Гданьск
Светокришки - төв хот нь Кьелце
Силези - төв хот нь Катовице

Хотууд[засварлах | кодоор засварлах]

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Вермахтын Польш руу хийсэн халдлага

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Commons: Польш – Викимедиа дуу дүрсний сан

Wiktionary: Польш – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ Central Statistical Office. "Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2013-01-16. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)
↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność Polski. Stan na 30.06.2014. [1].
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 "Poland". International Monetary Fund.
↑ "Table 1 – Human Development Index and its components". Human Development Index 2010. Human Development Reports.
↑ Ц.Дамдинсүрэн, А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь"-ын 1982 оны II хэвлэл.
↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. Nr 96, poz. 603)

[GUS-1] Central Statistical Office. "Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2013-01-16. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)

[2] Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność Polski. Stan na 30.06.2014. [1].

[imf2-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 "Poland". International Monetary Fund.

[4] "Table 1 – Human Development Index and its components". Human Development Index 2010. Human Development Reports.

[нэр-5] Ц.Дамдинсүрэн, А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь"-ын 1982 оны II хэвлэл.

[6] Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. Nr 96, poz. 603)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

v t e Европын Аюулгүй Байдал Хамтын Ажиллагааны Байгууллагын гишүүн улсууд (ЕАБХАБ)
Австри Азербайжан Албани Америкийн Нэгдсэн Улс Андорра Армени Беларусь Бельги Босни ба Херцеговина Болгар Ватикан Герман Гүрж Грек Дани Ирланд Исланд Испани Итали Их Британи Казахстан Канад Кипр Киргиз Латви Литва Лихтенштайн Люксембург Македон Мальта Молдав Монако Монгол Монтенегро Нидерланд Норвеги Орос Польш Португал Румын Сан Марино Серби Словак Словени Тажикистан Турк Туркменистан Узбекистан Украин Унгар Финланд Франц Хорват Чех Швед Швейцар Эстони
Хамтрагч улсууд:	Австрали Алжир Афганистан Египет Израил Йордан Марокко Өмнөд Солонгос Тайланд Тунис Япон