Таталцлын түгжээ

Таталцлын түгжээ нь тойрог замд хоёр одон орны биетийн нэг нь өөрийн эргэлтийн хурд нь бүтэн орбитын туршид цэвэр өөрчлөлтгүй байх байдалд хүрэх үед тохиолддог. Таталцлын түгжээнд түгжигдсэн бие нь синхрон эргэлт хийдэгба тухайн объект өөрийн тэнхлэгээ тойрон эргэлдэх нь хамтрагчийнхаа эргэн тойронд эргэлдэхтэй адил хугацаа шаардагдана. Жишээлбэл, Сарны нэг тал нь үргэлж дэлхий рүү хардаг, гэхдээ сарны тойрог зам нь төгс тойрог биш учраас тодорхой хэлбэлзэлтэй байдаг. Ихэвчлэн зөвхөн дагуул гараг гь том биеттэй таталцалд түгжигддэг. Гэсэн хэдий ч, хэрэв хоёр биетийн хоорондох массын зөрүү ба тэдгээрийн хоорондох зай хоёулаа харьцангуй бага байвал тус бүр нь нөгөө бие рүүгээ таталцалд түгжигдсэн байж болно. Энэ нь Плутон, Харон, Эрис, Дисном юм. түгжих үйл явцын өөр нэр нь таталцлын түгжээ, баригдсан эргэлт, эргэх тойрог замд таталцал түгжих юм. Мөн таталцлын түгжээг Гравитацын түгжээ, баригдсан эргэлт, эргэлт тойрог замын түгжээ юм.

Энэ үзэгдэл хоёр биетийн хоорондын таталцлын харилцан үйлчлэлийн улмаас үүсдэг ба энэхүү харилцан үйлчлэл нь нэг биетийн эргэлтийг удаашруулж, эцэстээ таталцлын түгжээнд оруулдаг. Олон сая жилийн хугацаанд энэ харилцан үйлчлэл нь энергийн солилцоо болон дулаан ялгарлын нөлөөгөөр тэдний тойрог зам болон эргэлтийн хурдыг өөрчилдөг. Хэрэв нэг биет бүтэн тойрог замын туршид эргэлтийн хурд нь цэвэр өөрчлөлтгүй болтлоо тогтворжвол уг биетийг таталцлын түгжээнд орсон гэж үздэг. Энэ байдал нь тогтвортой байдаг. Учир нь уг байдлаас гарахын тулд системд хүч дахин нэмэх шаардлагатай болдог. Гэсэн хэдий ч тойрог зам нь цаг хугацааны явцад өөрчлөгдөж, таталцлын түгжээг цуцлах боломжтой. Жишээлбэл, хэрэв нэг аварга гариг объектыг хүчтэй таталцлаар үймүүлбэл тойрог зам өөрчлөгдөж болно.

“Таталцлын түгжрээ” болон “таталцлын түгжигдэлт” гэсэн нэр томъёоны хэрэглээнд тодорхойгүй байдал байдаг. Зарим шинжлэх ухааны эх сурвалжууд үүнийг зөвхөн 1:1 синхрон эргэлттэй (жишээ нь Сар) холбоотойгоор ашигладаг бол бусад нь өнцгийн импульсийн шилжилт бүтэн тойрог замын туршид цаашид явагддаггүй синхрон бус орбитын резонанс (жишээ нь Буд гараг) зэрэг үзэгдлүүдийг мөн хамруулдаг. Буд гарагийн хувьд гариг нарны эргэн тойронд хоёр эргэлт хийхдээ өөрийн тэнхлэгээр гурван удаа эргэдэг бөгөөд энэ нь 3:2 эргэлт-орбитын резонанс юм. Ховор тохиолдолд тойрог зам нь бараг төгс дугуй хэлбэртэй ба тухайн биетийн эргэлтийн тэнхлэг нь ихээхэн налалтгүй бол (жишээ нь Сар), таталцлын түгжрээний үр дүнд тухайн биетийн нэг л тал байнга хамтрагч биет рүү тусна. Ямар ч тодорхойлолтыг ашигласан бай таталцлын түгжрээний үед ажиглагдах тал нь бага зэрэг өөрчлөгддөг буюу түгжигдсэн биетийн тойрог замын хурдны хувьсал болон эргэлтийн тэнхлэгийн налалтын өөрчлөлтөөс үүдэлтэй.