Тафономи (Taphonomy)

Тафономи нь организм ялзарч, чулуужсан эсвэл палеонтологийн бүртгэлд хадгалагдах явцыг судлах шинжлэх ухаан юм. Тафономи гэдэг нэр томъёо (грек хэлний τάφος, τάφος 'булш' ба νόμος, νόμος 'хууль' гэсэн үгнээс гаралтай) 1940 онд[1] Зөвлөлтийн эрдэмтэн Иван Ефремов палеонтологид нэвтрүүлж, организмын үлдэгдэл, хэсэг, эсвэл бүтээгдэхүүн биосфераас литосфер руу шилжих шилжилтийг судлахыг тодорхойлсон юм. Тафоморф гэдэг нэр томъёо нь ганц биш харин олон ангилал зүйн бүлгийн муу хадгалагдсан, доройтсон үлдэгдлийг илэрхийлдэг чулуужсан бүтцийг тодорхойлоход ашиглагддаг.

Тайлбар: Тафономын үзэгдлийг хоёр үе шат болгон хуваадаг: биостратиноми, организм үхсэнээс булшлагдтал явагдах үйл явдал; ба диагенез, булшлагдсаны дараа явагдах үйл явдал.[1] Ефремовын тодорхойлолтоос хойш тафономи нь соёлын болон байгаль орчны нөлөөгөөр органик, органик бус материалын чулуужилтыг хамарч өргөжжээ. Одоогийн байдлаар тафономи нь биосфераас (амьд орчноос) гарч, литосферт (булшлагдсан орчин) орж, дараа нь олборлож, судлагдсан объектын хувьд юу болдогийг судлах шинжлэх ухаан гэж хамгийн өргөн хүрээнд тодорхойлогддог. Энэ бол олон салбарт хамаарах ойлголт бөгөөд янз бүрийн судлалын чиглэлүүдэд бага зэрэг өөр өөр утгатайгаар ашиглагддаг. Тафономын ойлголтыг ашигладаг салбаруудад дараахь зүйлс орно:

* Археоботаник

* Археологи

* Биологи

* Шүүх шинжилгээний ухаан

* Геоархеологи

* Геологи

* Палеоэкологи

* Палеонтологи

* Зооархеологи