Тунадас (геологи)
Тунадас нь геологийн процесс бөгөөд үүний явцад тунадас, хөрс, чулуулаг газар хэлбэршил эсвэл газрын масст нэмэгддэг. Салхи, мөс, ус, таталцлын хүчний нөлөөгөөр өмнө нь элэгдсэн гадаргын материалууд тээвэрлэгдэж, шингэний кинетик энерги хангалтгүй болох үед хуримтлагдаж тунадасны давхаргууд үүсдэг.
Энэ процесс нь тунадасыг тээвэрлэх хүч нь таталцал болон үрэлтийн хүчийг даван туулахад хангалтгүй болсноор явагддаг. Үүнийг хоосон цэгийн таамаглал (null-point hypothesis) гэж нэрлэдэг. Тунадас нь органик гаралтай материал эсвэл химийн процессоос үүдсэн тунадасны хуримтлалыг ч илэрхийлж болно. Жишээлбэл, шохой нь ихэвчлэн далайн планктонуудаас гаралтай микроскоп кальцийн карбонат араг ясаар бүрдсэн байдаг бөгөөд эдгээрийн хуримтлал нь химийн процессуудыг (диагенез) өдөөж, цаашид кальцийн карбонатыг тунадас болгон хуримтлуулдаг. Үүнтэй төстэйгээр, нүүрсний үүсэл нь ихэвчлэн ургамлын гаралтай органик материалуудыг хүчилтөрөгчгүй нөхцөлд хуримтлуулснаар эхэлдэг.
Хоосон цэгийн таамаглал буюу кво
[засварлах | кодоор засварлах]Хоосон цэгийн таамаглал нь тунадас хэрхэн эргийн профилийн дагуу ширхгийн хэмжээгээр хуримтлагддагийг тайлбарладаг. Энэ нь гидравлик энергийн нөлөөгөөр үүссэн бөгөөд тунадасны ширхгийн хэмжээ далай руу нарийсах байдалтай холбоотой юм. Өөрөөр хэлбэл, шингэний хүч болон таталцал нь тодорхой ширхгийн хувьд тэнцвэрт байдалд хүрдэг цэгийг илэрхийлдэг.
Энэ ойлголтыг бас “тодорхой хэмжээтэй тунадас эргийн профилийн дагуу шилжиж, тухайн тунадасны ширхэг дээр үйлчилж буй долгион болон урсгалтай тэнцвэрт байдалд хүрдэг байрлалд очдог” гэж тайлбарлаж болно.