Эгэл бөөм: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б r2.7.1) (робот Нэмж байна: ro:Particulă elementară
Хуудсыг хоослов
Мөр 1: Мөр 1:
[[Эгэл бөөмийн физик]]т '''эгэл бөөм''' буюу ''тулгуур бөөмийг'' тодорхойгүй дотоод бүтэцтэй бөөм гэж тодорхойлдог бөгөөд өөрөөр хэлбэл энэ бөөм нь жижиг бөөмсөөс тогтсон эсэх нь тодорхойгүй байдаг гэсэн үг юм. Хэрэв аливаа эгэл бөөм нь үнэхээр дотоод бүтэцгүй бол энэ нь [[ертөнц]]ийн гол бүтээгч тулгуур болох бөгөөд бусад бөөмс үүнээс бүрэлдэн тогтоно. Стандарт загварт [[кварк]], [[лептон]], [[илрүүлэгч бозон]] зэрэг бөөмс нь эгэл бөөмс юм.<ref>{{cite book | author=Gribbin, John | title=Q is for Quantum - An Encyclopedia of Particle Physics | publisher=Simon & Schuster | year=2000 | id=ISBN 0-684-85578-X}}</ref><ref>{{cite book | author=Clark, John, E.O. | title=The Essential Dictionary of Science | publisher=Barnes & Noble | year=2004 | id=ISBN 0-7607-4616-8}}
</ref>

Түүхийн явцад [[адрон]]ууд ([[протон]], [[нейтрон]] болох [[мезон]] болон [[барион]]ууд) болон бүр бүтэн [[атом]] хүртэл нэгэн цагт эгэл бөөмд тооцогдож байсан. Эгэл бөөмийн онон дахь гол онцлог нь 20-р зууны эхэн үед гарч ирсэн "[[квант]]ын" санаа юм. Энэ нь [[цахилгаан соронзон цацрал]]ын ойлголтод хувьсгал хийсэн бөгөөд [[квант механик]]ийг бий болгосон юм.

== Тойм ==

Бүх эгэл бөөмс нь (өөрийнхөө [[спин]]ээс хамааран) нэг бол [[бозон]] буюу спин нь бүхэл, эсвэл [[фермион]] буюу спин нь хагас бүхэл байдаг. [[Квант статистик]]ийн фермионуудыг бозонуудаас ялгасан үр дүнг [[спин-статистик теорем]]ын тусламжтай таньж болдог. Энэ аргачлалаар бол [[матери]]тай холбогдсон [[хагас бүхэл]] спинтэй бөөмсийг [[фермион]]ууд гэдэг. Харин тулгуур хүчнүүдтэй холбогдсон [[Бүхэл тоо|бүхэл]] спинтэй бөөмсийг [[бозон]]ууд гэдэг.<ref>{{cite book | author=Veltman, Martinus | title=Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics | publisher=World Scientific | year=2003 | id=ISBN 981-238-149-X}}</ref>

*'''[[Фермион|Фермионууд]]:'''
::[[Кварк|Кваркууд]] — [[Дээш кварк|дээш]], [[Доош кварк|доош]], [[Гаж кварк|гаж]], [[Гоё кварк|гоё]], [[Ёроол кварк|ёроол]], [[Таг кварк|таг]]
::[[Лептон]] — [[электрон]], [[мюон]], [[тау лептон|тау]], [[электроны нейтрино]], [[мюоны нейтрино]], [[тауны нейтрино]]
*'''[[Бозон]]ууд:'''
::[[Илрүүлэгч бозон]] – [[глюон]], [[W болон Z бозонууд]], [[фотон]]
::Бусад бозонууд — [[Хиггс бозон]], [[гравитон]]

== Ишлэл ==
<div class="references-small">
<references />
<!-- Dead note "Seiden": {{cite book | author=Seiden, Abraham | title=Particle Physics - A Comprehensive Introduction | publisher=Addison Wesley | year=2005 | id=ISBN 0-8053-8736-6}} -->
<!-- Dead note "schumm": {{cite book | author=Schumm, Bruce, A. | title=Deep Down Things - the Breathtaking Beauty of Particle Physics | publisher=Johns Hopkins University Press | year=2004 | id=ISBN 081087971X}} -->
{{cite book | author=Greene, Brian | title=The Elegant Universe | publisher=W.W.Norton & Company | year=1999 | id=ISBN 0-393-05858-1}}

</div>

== Гадаад холбоос ==
* [[Брайн Грин]] "''[http://www.pbs.org/wgbh/nova/elegant/part-flash.html Elementary particles]''". The Elegant Universe, [[Нова (цуврал)|Нова]]
*[http://particleadventure.org/frameless/standard_model.html particleadventure.org: The Standard Model], *[http://particleadventure.org/frameless/beyond_start.html Unsolved Mysteries. Beyond The Standard Model], *[http://particleadventure.org/frameless/quarknaming.html What is the World Made of? The Naming of Quarks]
* [http://particleadventure.org/frameless/chart.html particleadventure.org: Particle chart]
* [http://pdg.lbl.gov/ University of California: Particle Data Group]
* [http://www.cerncourier.com/main/article/41/2/17 CERNCourier: Season of Higgs and melodrama]
* [http://plato.phy.ohiou.edu/~hicks/thplus.htm Pentaquark information page]
* [http://www.interactions.org Interactions.org] Particle physics news
* [http://www.symmetrymagazine.org Symmetry Magazine], a joint [[Fermilab]]/[[SLAC]] publication
* [http://abctsau.org/RelationshipGravitonPhoton.pdf Energy relationship between photons and gravitons]
* [http://www-personal.umich.edu/~janhande/sizedmatter/sizedmatter_images.htm "Sized Matter: perception of the extreme unseen"] — Michigan University project for artistic visualisation of subatomic particles.

{{Бүтэц}}

[[Ангилал:Эгэл бөөмийн физик]]
[[Ангилал:Квант механик]]

[[ar:جسيم أولي]]
[[be:Элементарная часціца]]
[[be-x-old:Элемэнтарная часьцінка]]
[[bg:Елементарна частица]]
[[bn:মৌলিক কণা]]
[[bs:Elementarna čestica]]
[[ca:Partícula elemental]]
[[cs:Elementární částice]]
[[da:Elementarpartikel]]
[[de:Elementarteilchen]]
[[el:Στοιχειώδες σωματίδιο]]
[[en:Elementary particle]]
[[eo:Elementa partiklo]]
[[es:Partícula elemental]]
[[et:Elementaarosakesed]]
[[eu:Funtsezko partikula]]
[[fa:ذرات بنیادی]]
[[fi:Alkeishiukkanen]]
[[fr:Particule élémentaire]]
[[he:חלקיק יסודי]]
[[hi:मूलभूत कण]]
[[hr:Elementarna čestica]]
[[hu:Elemi részecske]]
[[id:Partikel dasar]]
[[is:Öreind]]
[[it:Particella elementare]]
[[ja:基本粒子]]
[[kk:Қарапайым бөлшектер]]
[[ko:기본입자]]
[[ku:Keriyê hîmanî]]
[[la:Particula elementaria]]
[[lt:Elementarioji dalelė]]
[[lv:Elementārdaļiņa]]
[[mk:Елементарна честичка]]
[[ml:അടിസ്ഥാനകണം]]
[[mr:मूलभूत कण]]
[[ms:Zarah asas]]
[[nds:Elementardeelken]]
[[nl:Elementair deeltje]]
[[nn:Elementærpartikkel]]
[[no:Elementærpartikkel]]
[[pl:Cząstka elementarna]]
[[pt:Partícula elementar]]
[[qu:Tiksi k'atacha]]
[[ro:Particulă elementară]]
[[ru:Элементарная частица]]
[[sh:Elementarna čestica]]
[[simple:Elementary particle]]
[[sk:Elementárna častica]]
[[sl:Osnovni delec]]
[[sr:Елементарна честица]]
[[stq:Elementarpaat]]
[[su:Partikel éleménter]]
[[sv:Elementarpartikel]]
[[ta:அடிப்படைத் துகள்]]
[[th:อนุภาคมูลฐาน]]
[[tr:Temel parçacık]]
[[uk:Елементарна частинка]]
[[ur:بنیادی ذرہ]]
[[uz:Elementar zarracha]]
[[vi:Hạt sơ cấp]]
[[wuu:基本粒子]]
[[zh:基本粒子]]
[[zh-yue:基本粒子]]

09:48, 27 Нэгдүгээр сар 2012-ий байдлаарх засвар