Номхон далай: Засвар хоорондын ялгаа
б Хуудсыг хоослов |
бNo edit summary |
||
| Мөр 1: | Мөр 1: | ||
{{Template:Дэлхийн далайнууд}} |
|||
[[Файл:Pacific Ocean.png|right|thumb|250px|Номхон далай]] |
|||
'''Номхон далай''' ({{lang-la|Mare Pacificum}}, "номхон тэнгис"), нь [[Дэлхий]]н хамгийн том [[далай]] юм. Уг далайн нэрийг Португалийн далайчин, судлаач Фердинанд Магеллан өгсөн байна. Номхон далай нь хойд талаараа [[Умард мөсөн далай]], өмнөд талаараа [[Антарктид]], баруун талаараа [[Ази]], [[Австрали]], зүүн талаараа [[Америк]] [[тив]]ээр хүрээлэгдэнэ. 169.2 сая хавтгай дөрвөлжин км буюу Дэлхийн усан гадаргуугийн 46%, нийт гадаргуугийн 32%-ийг эзлэнэ<ref name=ebc>"[http://concise.britannica.com/ebc/article-9374340/Pacific-Ocean Pacific Ocean]". ''[[Encyclopædia Britannica|Britannica Concise]].'' 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.</ref>. Экваторийн дагуу ''Хойд Номхон далай'', ''Урд Номхон далай'' гэж хуваагдана. [[Марианы хотгор|Марианы хонхор]] хамгийн гүн цэг нь бөгөөд 10,911 метр болно<ref>{{cite web|url=http://web-japan.org/atlas/technology/tec03.html|title=Japan Atlas: Japan Marine Science and Technology Center|accessdate=2007-07-04}}</ref>. |
|||
== Тойм == |
|||
[[Файл:Iss007e10807.jpg|250px|thumb|left|Номхон далай дээр нар жаргаж буй байдал ([[Олон улсын сансрын станц]]аас авсан зураг).]] |
|||
Номхон далай нь Дэлхийн нийт гадаргуугийн 1/3-ийг буюу 179.7 сая кв.км талбай эзлэнэ. Энэ нь Дэлхийн бүх хуурай газраас илүү гардаг байна. Хойноос урагш 15,500 км, баруунаас зүүн тийш 19,800 км өргөн болно. Хамгийн гүн цэг нь Марианы хотгор, 10,911 м гүн. Далайн дундаж гүн 4,280 метр байдаг байна<ref name=ebc />. |
|||
Номхон далайд нийтдээ 25,000 аралтай. Энэ нь Дэлхийн бусад бүх далайн арлуудаас тооны хувьд илүү гарна. УГ арлуудын ихэнхи нь экватороос өмнө зүгт байрлана. |
|||
Номхон далайн хэмжээ [[тектоник хавтан|хавтангийн хөдөлгөөнөөс]] хамааран жилд 2-3 см-ээр буюу ойролцоогоор 0.5 км.кв-р багасаж байгаа ба Атлантын далайн хэмжээ эсрэгээр нэмэгдэж байгаа болно. |
|||
Номхон далайн баруун эргийн зөв биш хэлбэрээс үүдэн олон тооны [[тэнгис]]үүд байрлах үүнд: [[Селебесийн тэнгис]], [[Шүрэн тэнгис]], [[Дорнод Хятадын тэнгис]], [[Филиппинийн тэнгис]], [[Япон тэнгис]], [[Өмнөд Хятадын тэнгис]], Сулу тэнгис, [[Тасманы тэнгис]], [[Шар тэнгис]] зэрэг багтана. Номхон далай нь Малаккийн хоолойгоор [[Энэтхэгийн далай]]тай, Магелланы хоолойгоор [[Атлантын далай]]тай, Берингийн хоолойгоор [[Умард мөсөн далай]]тай холбогдоно. |
|||
Номхон далайг 180-р голдчийн дагуу Баруун ба Зүүн Номхон далай гэж хуваана. Баруун Номхон далай нь Дэлхийн бөмбөрцөгийн зүүн хэсэгт буюу Ази тивийн орчим, харин Зүүн Номхон далай нь Америк тивийн орчим, Дэлхийн бөмбөрцөгийн баруун хагаст байрлана. |
|||
== Усны шинж чанар == |
|||
[[Файл:Storm in Pacifica.jpg|thumb|220px|Далайн шуурга, [[АНУ]]-ын [[Калифорни]]]] |
|||
[[Ус]]ны [[хэм]] нь өргөргийн дагуу өөрчлөгдөх бөгөөд экватор орчимд 25-30 °C, [[Хойд мөсөн далай|Хойд]], болон [[Өмнөд мөсөн далай]] орчимд зарим хэсэгтээ хөлдүү байна. [[Давсжилт]] нь мөн [[өргөрөг|өргөргийн]] дагуу өөрчлөгдөнө. Экватор орчимын ус нь дунд өргөргийн усыг бодвол бага давсжилттай байна. Учир нь экватор орчимд их хэмжээний [[хур тунадас]] унадаг байна. Туйл орчимд давсжилт мөн бага байдаг нь ууршилт бага явагддагтай холбоотой. Номхон далайн ус нь [[Атлантын далай]]гаас илүү дулаан байна. |
|||
Бөмбөрцгийн хойд хагаст Номхон далайн урсгал цагийн зүүний дагуу, урд хагаст цагийн зүүний эсрэг байна. |
|||
{{stub}} |
|||
== Нэмэр == |
|||
* [[Атлантын Далай]] |
|||
* [[Энэтхэгийн Далай]] |
|||
== Ишлэл == |
|||
<div class="references-small"> |
|||
<!--See http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Footnotes for an explanation of how to generate footnotes using the <ref(erences/)> tags--> |
|||
<references/> |
|||
</div> |
|||
== Гадагш холбоос == |
|||
* [http://www.latimes.com/news/local/oceans/la-oceans-series,0,7842752.special LA Times special Altered Oceans] |
|||
* [http://www.whoi.edu/imageOfDay.do Oceanography Image of the Day ], from the Woods Hole Oceanographic Institution |
|||
* [http://www.epic.noaa.gov/epic/ewb/ EPIC Pacific Ocean Data Collection] Viewable on-line collection of observational data |
|||
* [http://dapper.pmel.noaa.gov/dchart/ NOAA In-situ Ocean Data Viewer] Plot and download ocean observations |
|||
* [http://www.oscar.noaa.gov/datadisplay/ NOAA Ocean Surface Current Analyses - Realtime (OSCAR)] Near-realtime Pacific Ocean Surface Currents derived from satellite altimeter and scatterometer data |
|||
* [http://floats.pmel.noaa.gov/floats/ NOAA PMEL Argo profiling floats] Realtime Pacific Ocean data |
|||
* [http://www.pmel.noaa.gov/tao/jsdisplay/ NOAA TAO El Niño data] Realtime Pacific Ocean El Niño buoy data |
|||
[[Ангилал:Дэлхий]] |
|||
[[Ангилал:Далайнууд]] |
|||
{{Link FA|he}} |
|||
{{Link FA|hr}} |
|||
{{Link FA|tl}} |
|||
[[ab:Аокеан Ҭынч]] |
|||
[[af:Stille Oseaan]] |
|||
[[als:Pazifischer Ozean]] |
|||
[[am:ሰላማዊ ውቅያኖስ]] |
|||
[[an:Ocián Pacifico]] |
|||
[[ang:Sericus Gārsecg]] |
|||
[[ar:المحيط الهادئ]] |
|||
[[arc:ܐܘܩܝܢܘܣ ܫܝܢܝܐ]] |
|||
[[arz:المحيط الهادى]] |
|||
[[as:প্ৰশান্ত মহাসাগৰ]] |
|||
[[ast:Océanu Pacíficu]] |
|||
[[az:Sakit okean]] |
|||
[[bar:Pazifik]] |
|||
[[bat-smg:Ramosis ondėnīns]] |
|||
[[bcl:Kadagatan Pacifico]] |
|||
[[be:Ціхі акіян]] |
|||
[[be-x-old:Ціхі акіян]] |
|||
[[bg:Тихи океан]] |
|||
[[bi:Pasifik]] |
|||
[[bn:প্রশান্ত মহাসাগর]] |
|||
[[bo:ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ།]] |
|||
[[br:Meurvor Habask]] |
|||
[[bs:Tihi okean]] |
|||
[[ca:Oceà Pacífic]] |
|||
[[ceb:Kadagatang Pasipiko]] |
|||
[[ckb:ئوقیانووسی پاسیفیک]] |
|||
[[crh:Tınç okean]] |
|||
[[cs:Tichý oceán]] |
|||
[[cv:Лăпкă океан]] |
|||
[[cy:Y Cefnfor Tawel]] |
|||
[[da:Stillehavet]] |
|||
[[de:Pazifischer Ozean]] |
|||
[[diq:Okyanuso Gırd]] |
|||
[[dsb:Śichy ocean]] |
|||
[[el:Ειρηνικός Ωκεανός]] |
|||
[[en:Pacific Ocean]] |
|||
[[eo:Pacifika Oceano]] |
|||
[[es:Océano Pacífico]] |
|||
[[et:Vaikne ookean]] |
|||
[[eu:Ozeano Barea]] |
|||
[[ext:Océanu Pacíficu]] |
|||
[[fa:اقیانوس آرام]] |
|||
[[fi:Tyynimeri]] |
|||
[[fiu-vro:Vaiknõ suurmeri]] |
|||
[[fo:Kyrrahavið]] |
|||
[[fr:Océan Pacifique]] |
|||
[[frp:Ocèan Pacefico]] |
|||
[[frr:Grut Oseåån]] |
|||
[[fy:Stille Oseaan]] |
|||
[[ga:An tAigéan Ciúin]] |
|||
[[gan:太平洋]] |
|||
[[gd:Cuan Sèimh]] |
|||
[[gl:Océano Pacífico]] |
|||
[[gn:Paraguasu Py'aguapy]] |
|||
[[gu:પ્રશાંત મહાસાગર]] |
|||
[[gv:Yn Keayn Sheealtagh]] |
|||
[[hak:Thai-phìn-yòng]] |
|||
[[haw:Moana Pākīpika]] |
|||
[[he:האוקיינוס השקט]] |
|||
[[hi:प्रशान्त महासागर]] |
|||
[[hif:Pacific Ocean]] |
|||
[[hr:Tihi ocean]] |
|||
[[hsb:Ćichi ocean]] |
|||
[[ht:Pasifik]] |
|||
[[hu:Csendes-óceán]] |
|||
[[hy:Խաղաղ օվկիանոս]] |
|||
[[ia:Oceano Pacific]] |
|||
[[id:Samudra Pasifik]] |
|||
[[ie:Pacific Ocean]] |
|||
[[ig:Òrìmìlì Pacific]] |
|||
[[ilo:Taaw Pasipiko]] |
|||
[[io:Oceano Pacifiko]] |
|||
[[is:Kyrrahaf]] |
|||
[[it:Oceano Pacifico]] |
|||
[[ja:太平洋]] |
|||
[[jbo:pasifik. zei braxamsi]] |
|||
[[jv:Samudra Pasifik]] |
|||
[[ka:წყნარი ოკეანე]] |
|||
[[kaa:Tınısh okeanı]] |
|||
[[kk:Тынық мұхит]] |
|||
[[km:មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]] |
|||
[[kn:ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರ]] |
|||
[[ko:태평양]] |
|||
[[koi:Лӧнь океан]] |
|||
[[krc:Шош океан]] |
|||
[[ksh:Stelle Ozean]] |
|||
[[ku:Okyanûsa Mezin]] |
|||
[[kw:Mor Cosel]] |
|||
[[la:Oceanus Pacificus]] |
|||
[[lad:Oseano Pasifiko]] |
|||
[[lez:Лас океан]] |
|||
[[li:Sjtille Oceaan]] |
|||
[[lij:Oçeano Paciffigo]] |
|||
[[lmo:Ucean Pacifich]] |
|||
[[lt:Ramusis vandenynas]] |
|||
[[lv:Klusais okeāns]] |
|||
[[map-bms:Samudra Pasifik]] |
|||
[[mg:Ranomasimbe Pasifika]] |
|||
[[mhr:Тыныс тептеҥыз]] |
|||
[[mi:Te Moana-nui-a-Kiwa]] |
|||
[[mk:Тихи Океан]] |
|||
[[ml:ശാന്തസമുദ്രം]] |
|||
[[mr:प्रशांत महासागर]] |
|||
[[ms:Lautan Pasifik]] |
|||
[[mt:Oċean Paċifiku]] |
|||
[[mwl:Ouceano Pacífico]] |
|||
[[my:ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာ]] |
|||
[[mzn:آروم اوقیانوس]] |
|||
[[nah:Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl]] |
|||
[[nds:Pazifische Ozean]] |
|||
[[ne:प्रशान्त महासागर]] |
|||
[[new:प्रशान्त महासागर]] |
|||
[[nl:Grote Oceaan]] |
|||
[[nn:Stillehavet]] |
|||
[[no:Stillehavet]] |
|||
[[nso:Pacific Ocean]] |
|||
[[oc:Ocean Pacific]] |
|||
[[om:Garba Paasifiik]] |
|||
[[os:Сабыр фурд]] |
|||
[[pa:ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] |
|||
[[pag:Dayat Pacifico]] |
|||
[[pam:Pasifiko Kadayatmalatan]] |
|||
[[pap:Oceano Pasifiko]] |
|||
[[pih:Pesifik Oshen]] |
|||
[[pl:Ocean Spokojny]] |
|||
[[pms:Océan Passìfich]] |
|||
[[pnb:بحرالکاہل]] |
|||
[[ps:غلی سمندر]] |
|||
[[pt:Oceano Pacífico]] |
|||
[[qu:Pasiphiku mama qucha]] |
|||
[[rm:Ocean pacific]] |
|||
[[ro:Oceanul Pacific]] |
|||
[[roa-tara:Oceane Pacifeche]] |
|||
[[ru:Тихий океан]] |
|||
[[rue:Тихый океан]] |
|||
[[sah:Чуумпу океан]] |
|||
[[scn:Ocèanu Pacìficu]] |
|||
[[sco:Paceefic Ocean]] |
|||
[[sh:Tihi ocean]] |
|||
[[si:ශාන්තිකර සාගරය]] |
|||
[[simple:Pacific Ocean]] |
|||
[[sk:Tichý oceán]] |
|||
[[sl:Tihi ocean]] |
|||
[[sm:Vasa Pasefika]] |
|||
[[sn:Gungwa rePacific]] |
|||
[[so:Badweynta Baasifik]] |
|||
[[sq:Oqeani Paqësor]] |
|||
[[sr:Тихи океан]] |
|||
[[stq:Pazifiske Ozean]] |
|||
[[sv:Stilla havet]] |
|||
[[sw:Pasifiki]] |
|||
[[szl:Pokojny Uocean]] |
|||
[[ta:அமைதிப் பெருங்கடல்]] |
|||
[[te:పసిఫిక్ మహాసముద్రం]] |
|||
[[tg:Уқёнуси Ором]] |
|||
[[th:มหาสมุทรแปซิฟิก]] |
|||
[[tk:Ýuwaş okean]] |
|||
[[tl:Karagatang Pasipiko]] |
|||
[[tpi:Solwara Pasifik]] |
|||
[[tr:Büyük Okyanus]] |
|||
[[tt:Тын океан]] |
|||
[[ty:Moana Pātitifā]] |
|||
[[uk:Тихий океан]] |
|||
[[ur:بحر الکاہل]] |
|||
[[uz:Tinch okeani]] |
|||
[[vec:Osèano Pasìfego]] |
|||
[[vi:Thái Bình Dương]] |
|||
[[vls:Stillen Oceoan]] |
|||
[[wa:Oceyan Pacifike]] |
|||
[[war:Kalawdan Pacifico]] |
|||
[[wo:Mbàmbulaan Gu-Dal]] |
|||
[[wuu:太平洋]] |
|||
[[xmf:წყჷნარი ოკიანე]] |
|||
[[yi:פאציפישער אקעאן]] |
|||
[[yo:Òkun Pàsífíkì]] |
|||
[[zh:太平洋]] |
|||
[[zh-classical:太平洋]] |
|||
[[zh-min-nan:Thài-pêng-iûⁿ]] |
|||
[[zh-yue:太平洋]] |
|||
09:05, 23 Арваннэгдүгээр сар 2012-ий байдлаарх засвар
| Дэлхийн далайнууд |
|---|
Номхон далай (Латин: Mare Pacificum, "номхон тэнгис"), нь Дэлхийн хамгийн том далай юм. Уг далайн нэрийг Португалийн далайчин, судлаач Фердинанд Магеллан өгсөн байна. Номхон далай нь хойд талаараа Умард мөсөн далай, өмнөд талаараа Антарктид, баруун талаараа Ази, Австрали, зүүн талаараа Америк тивээр хүрээлэгдэнэ. 169.2 сая хавтгай дөрвөлжин км буюу Дэлхийн усан гадаргуугийн 46%, нийт гадаргуугийн 32%-ийг эзлэнэ[1]. Экваторийн дагуу Хойд Номхон далай, Урд Номхон далай гэж хуваагдана. Марианы хонхор хамгийн гүн цэг нь бөгөөд 10,911 метр болно[2].
Тойм
Номхон далай нь Дэлхийн нийт гадаргуугийн 1/3-ийг буюу 179.7 сая кв.км талбай эзлэнэ. Энэ нь Дэлхийн бүх хуурай газраас илүү гардаг байна. Хойноос урагш 15,500 км, баруунаас зүүн тийш 19,800 км өргөн болно. Хамгийн гүн цэг нь Марианы хотгор, 10,911 м гүн. Далайн дундаж гүн 4,280 метр байдаг байна[1].
Номхон далайд нийтдээ 25,000 аралтай. Энэ нь Дэлхийн бусад бүх далайн арлуудаас тооны хувьд илүү гарна. УГ арлуудын ихэнхи нь экватороос өмнө зүгт байрлана.
Номхон далайн хэмжээ хавтангийн хөдөлгөөнөөс хамааран жилд 2-3 см-ээр буюу ойролцоогоор 0.5 км.кв-р багасаж байгаа ба Атлантын далайн хэмжээ эсрэгээр нэмэгдэж байгаа болно.
Номхон далайн баруун эргийн зөв биш хэлбэрээс үүдэн олон тооны тэнгисүүд байрлах үүнд: Селебесийн тэнгис, Шүрэн тэнгис, Дорнод Хятадын тэнгис, Филиппинийн тэнгис, Япон тэнгис, Өмнөд Хятадын тэнгис, Сулу тэнгис, Тасманы тэнгис, Шар тэнгис зэрэг багтана. Номхон далай нь Малаккийн хоолойгоор Энэтхэгийн далайтай, Магелланы хоолойгоор Атлантын далайтай, Берингийн хоолойгоор Умард мөсөн далайтай холбогдоно.
Номхон далайг 180-р голдчийн дагуу Баруун ба Зүүн Номхон далай гэж хуваана. Баруун Номхон далай нь Дэлхийн бөмбөрцөгийн зүүн хэсэгт буюу Ази тивийн орчим, харин Зүүн Номхон далай нь Америк тивийн орчим, Дэлхийн бөмбөрцөгийн баруун хагаст байрлана.
Усны шинж чанар
Усны хэм нь өргөргийн дагуу өөрчлөгдөх бөгөөд экватор орчимд 25-30 °C, Хойд, болон Өмнөд мөсөн далай орчимд зарим хэсэгтээ хөлдүү байна. Давсжилт нь мөн өргөргийн дагуу өөрчлөгдөнө. Экватор орчимын ус нь дунд өргөргийн усыг бодвол бага давсжилттай байна. Учир нь экватор орчимд их хэмжээний хур тунадас унадаг байна. Туйл орчимд давсжилт мөн бага байдаг нь ууршилт бага явагддагтай холбоотой. Номхон далайн ус нь Атлантын далайгаас илүү дулаан байна.
Бөмбөрцгийн хойд хагаст Номхон далайн урсгал цагийн зүүний дагуу, урд хагаст цагийн зүүний эсрэг байна.
Энэ өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
Нэмэр
Ишлэл
- ↑ 1.0 1.1 "Pacific Ocean". Britannica Concise. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
- ↑ "Japan Atlas: Japan Marine Science and Technology Center". Retrieved 2007-07-04.
Гадагш холбоос
- LA Times special Altered Oceans
- Oceanography Image of the Day , from the Woods Hole Oceanographic Institution
- EPIC Pacific Ocean Data Collection Viewable on-line collection of observational data
- NOAA In-situ Ocean Data Viewer Plot and download ocean observations
- NOAA Ocean Surface Current Analyses - Realtime (OSCAR) Near-realtime Pacific Ocean Surface Currents derived from satellite altimeter and scatterometer data
- NOAA PMEL Argo profiling floats Realtime Pacific Ocean data
- NOAA TAO El Niño data Realtime Pacific Ocean El Niño buoy data