Хоёртын тооллын систем: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б r2.7.3) (бот изменил: ur:ثنائی اعداد کا نظام на ur:ثنائی عددی نظام |
|||
Мөр 1: | Мөр 1: | ||
'''Хоёртын тооллын систем''' нь 0 ба 1 гэсэн хоёр цифрийг ашиглан тоон утгуудыг дүрсэлдэг тооллын систем. Энэхүү системийг логик гэйтүүдийн тусламжтайгаар тоон электроникийн хэлхээнд хялбараар хэрэгжүүлэх боломжтой тул орчин үеийн бүх компьютерийн дотоод бүтцэд хэрэглэгддэг. |
|||
Хоёртын тооллын суурь нь 2. Цифрүүдийн комбинаци тухайн системд ямар нэг тоог илэрхийлнэ. Тухайн тооны бичвэрт цифрийн эзлэх байрыг байрлал гэнэ. Байрлалын дугаарыг орон гэдэг. 2-тын тоололд орныг бит (bit-Binary digiT, Хоёртын цифр) хэмээн нэрийднэ. Орон буюу битүүд нь хамгийн баруун гар талаасаа 0-ээр эхлэн зүүн тийш өсч дугаарлагдана. Дараалсан хоёр битийн их дугаартайг нь ахлах бит, бага дугаартайг нь бага бит гэнэ. |
|||
==Арифметик== |
|||
Нэмэх, хасах, үржих, хуваах арифметик үйлдлүүдийг хэрхэн гүйцэтгэх вэ? Тоонуудыг хооронд нь баганаар нэмж, хасах, үржих, өнцөглөн хуваах яг л 10-тын тооных шиг зарчмаар хийгдэнэ. Ж.нь: |
|||
0 + 0 = 0 |
|||
1 + 0 = 1 |
|||
0 + 1 = 1 |
|||
1 + 1 = 10 |
|||
1 + 1 + 1 = 11 |
|||
ийм байдалтайгаар нэмэгдэнэ. |
|||
· Хамгийн том цифр дээр 1-ийг нэмнэ гэхэд түүний оронд хамгийн бага цифр бичигдэж, урд талын цифр 1-ээр нэмэгдэнэ |
|||
· Хамгийн бага цифрээс 1-ийг хасна гэхэд түүний оронд хамгийн том цифр бичигдэж, урд талын цифрээс 1-ийг хасна |
|||
· Тоог 0-д хувааж болохгүй |
|||
г.м. 2-тын тоололд зарим нэг жишээ үзье. |
|||
[[Image:pic5.jpg]] |
|||
==Бодит тоо== |
|||
2-т, 16-тын системд бодит тоог яаж бичих вэ? Ийм тоо нь бүхэл, бутархай гэсэн хоёр хэсгээс тогтдог. 10-тын системд бүхэл, бутархай хэсгүүдийг нь таслалаар тусгаарлан бичдэг. Яг үүний адилаар 2-т, 16-т системүүдэд бичнэ. Ө.х. ямар нэг X гэсэн эерэг бодит тоо |
|||
x<sub>n-1</sub>x<sub>n-2</sub>...x<sub>1</sub>x<sub>0</sub>, x<sub>-1</sub>x<sub>-2</sub>...x<sub>-m</sub> |
|||
гэж дүрслэгдэнэ. Энд x<sub>i</sub> - цифр, n - бүхэл хэсгийн орны тоо, m - бутархай хэсгийн орны тоо буюу нарийвчлал. Ж.нь |
|||
1011,1<sub>2</sub> |
|||
Хэрэв сөрөг бүхэл тоог 2-т, 16-тын системд дүрслэе гэвэл модулийнх нь урд хасах тэмдэг тавьж болно (яг 10-т шиг). |
|||
[[Ангилал:Арифметик]] |
|||
[[Ангилал:Компьютер]] |
|||
[[af:Binêre getallestelsel]] |
|||
[[ar:نظام عد ثنائي]] |
|||
[[be:Двайковая сістэма злічэння]] |
|||
[[bg:Двоична бройна система]] |
|||
[[bn:বাইনারি সংখ্যা পদ্ধতি]] |
|||
[[bs:Binarni numerički sistem]] |
|||
[[ca:Sistema binari]] |
|||
[[cs:Dvojková soustava]] |
|||
[[cv:Иккĕллĕ шутлав йĕрки]] |
|||
[[da:Binære talsystem]] |
|||
[[de:Dualsystem]] |
|||
[[el:Δυαδικό σύστημα]] |
|||
[[en:Binary number]] |
|||
[[eo:Duuma sistemo]] |
|||
[[es:Sistema binario]] |
|||
[[et:Kahendsüsteem]] |
|||
[[eu:Zenbaki-sistema bitar]] |
|||
[[fa:دستگاه اعداد دودویی]] |
|||
[[fi:Binäärijärjestelmä]] |
|||
[[fr:Système binaire]] |
|||
[[fur:Sisteme binari]] |
|||
[[gl:Código binario]] |
|||
[[he:בסיס בינארי]] |
|||
[[hi:द्वयाधारी संख्या पद्धति]] |
|||
[[hr:Binarni brojevni sustav]] |
|||
[[ht:Sistèm binè]] |
|||
[[hu:Kettes számrendszer]] |
|||
[[ia:Systema binari]] |
|||
[[id:Sistem bilangan biner]] |
|||
[[is:Tvíundakerfi]] |
|||
[[it:Sistema numerico binario]] |
|||
[[ja:二進法]] |
|||
[[jv:Sistem wilangan binèr]] |
|||
[[ka:თვლის ორობითი სისტემა]] |
|||
[[kk:Санаудың екілік жүйесі]] |
|||
[[ko:이진법]] |
|||
[[la:Systema numericum binarium]] |
|||
[[lmo:Còdas binari]] |
|||
[[lt:Dvejetainė skaičiavimo sistema]] |
|||
[[lv:Binārā skaitīšanas sistēma]] |
|||
[[mhr:Кокытан чотрадам системе]] |
|||
[[mk:Бинарен броен систем]] |
|||
[[ml:ദ്വയാങ്കസംഖ്യാവ്യവസ്ഥ]] |
|||
[[mr:द्विमान पद्धत]] |
|||
[[ms:Sistem angka perduaan]] |
|||
[[nl:Binair]] |
|||
[[nn:Totalssystemet]] |
|||
[[no:Binært tallsystem]] |
|||
[[nso:Binary]] |
|||
[[pl:Dwójkowy system liczbowy]] |
|||
[[pt:Sistema de numeração binário]] |
|||
[[ro:Sistem binar]] |
|||
[[ru:Двоичная система счисления]] |
|||
[[sd:انگن جو ڏونائي سرشتو]] |
|||
[[sh:Binarni sistem]] |
|||
[[si:ද්විමය සංඛ්යා පද්ධතිය]] |
|||
[[simple:Binary numeral system]] |
|||
[[sk:Dvojková číselná sústava]] |
|||
[[sl:Dvojiški številski sistem]] |
|||
[[sn:Muravanembiri]] |
|||
[[sq:Sistemi binar]] |
|||
[[sr:Бинарни систем]] |
|||
[[su:Sistim panomeran binér]] |
|||
[[sv:Binära talsystemet]] |
|||
[[th:เลขฐานสอง]] |
|||
[[tr:İkili sayı sistemi]] |
|||
[[uk:Двійкова система числення]] |
|||
[[ur:ثنائی عددی نظام]] |
|||
[[vi:Hệ nhị phân]] |
|||
[[vls:Binair reeknn]] |
|||
[[yi:בינארישע סיסטעם]] |
|||
[[zh:二进制]] |