Их-Уул сум (Хөвсгөл): Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б Tomdashnyam (яриа)-н хийсэн засваруудыг Zorigt-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ.
Мөр 33: Мөр 33:
== Түүх ==
== Түүх ==
1931 онд Хөвсгөл аймаг байгуулагдахад бий болжээ. 1933 оны тооллогоор 718 өрхийн 2,700 оршин суугч, 68,000 орчим толгой малтай байв. 1956 онд [[Тариалан сум (Хөвсгөл)|Тариалан суманд]] нэгтгэгдсэн ч 1959 онд дахин зохион байгуулагдсан. 1958-1990 онд Саруул-Амьдрал [[нэгдэл]] үйл ажиллагаагаа явуулж байв.
1931 онд Хөвсгөл аймаг байгуулагдахад бий болжээ. 1933 оны тооллогоор 718 өрхийн 2,700 оршин суугч, 68,000 орчим толгой малтай байв. 1956 онд [[Тариалан сум (Хөвсгөл)|Тариалан суманд]] нэгтгэгдсэн ч 1959 онд дахин зохион байгуулагдсан. 1958-1990 онд Саруул-Амьдрал [[нэгдэл]] үйл ажиллагаагаа явуулж байв.

Түүхийн ухааны Доктор (Ph.D) Дашнямын Отгонтөгс Хөвсгөл аймгийн Их-Уул суманд төрсөн. Хөвсгөл аймгийн Мөрөн хотод үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөний удирдагч, ‘’Шадар Ван Чингүнжавын хөшөө’’, Хөвсгөл аймгийн Чандмань Өндөр сумын Ариг голын хөвөөн дээр ‘’Алун Гоо’’ хатны хөшөөг барималч Д.Цэдэн-Ишийн хамтаар бүтээжээ.
2003 оноос АНУ-ын Вашингтон хотод ажиллаж амьдарч, Дэлхийн Монголчуудын Холбоо ТББ-ийн тэргүүнээр ажиллаж эл холбооны шугамаар http://www.worldmongol.com/ вэб сайт ажиллуулж Монголын түүх соёл, дүрслэх урлагийн хөгжлийг сурталчлах чиглэлээр багагүй ажил хийж байна.


Хотгойдын шадар ван [[Чингүнжав]] Манжийн түрэмгийлэгчдээс зугтаж явахдаа одоогийн Их-Уул сумын Асгат багийн баруун давааг даван одсон гэсэн түүх байдаг. Түүний хайртай хонгор морь баруун давааны бартааг үл ажран тэнхээт хүлгийн ёрыг гаргаж замын хар хатираагаар давахыг харсан нутгийн ардууд түүнээс хойш баруун давааг Хонгорын даваа гэж нэрлэх болжээ. Хожим нь Шадар Ван Чингүнжав ар зуслангийн Ангархайн ам гэдэг газар гал түлж цай чанаж ууж байгаад баригджээ.
Хотгойдын шадар ван [[Чингүнжав]] Манжийн түрэмгийлэгчдээс зугтаж явахдаа одоогийн Их-Уул сумын Асгат багийн баруун давааг даван одсон гэсэн түүх байдаг. Түүний хайртай хонгор морь баруун давааны бартааг үл ажран тэнхээт хүлгийн ёрыг гаргаж замын хар хатираагаар давахыг харсан нутгийн ардууд түүнээс хойш баруун давааг Хонгорын даваа гэж нэрлэх болжээ. Хожим нь Шадар Ван Чингүнжав ар зуслангийн Ангархайн ам гэдэг газар гал түлж цай чанаж ууж байгаад баригджээ.

12:39, 16 Есдүгээр сар 2013-ий байдлаарх засвар

Монгол Монгол улсын
Хөвсгөл аймгийн
Их-Уул сум
Улбар шар нь Мөрөн, ягаан нь Их-Уул
Улбар шар нь Мөрөн, ягаан нь Их-Уул
_____ км²газар нутагтай
3,959 хүноршин суудаг
140,000толгой малтай
ДотрооШивээ, Асгат, Их-Уул, Мандал, Сэлэнгэ гэх таван багтай.
үүсгэн байгуулагдсан1931 онд
дахин байгуулагдсан1959 онд
Иргэдийн нэршилХөвсгөлийн Рашаант, Тосонцэнгэл, Түнэл, Эрдэнэбулган, Тариалан, Булганы Баян-Агттай хаяална.

Их-Уул сум нь урд талаараа Рашаант, баруун талаараа Тосонцэнгэл, хойд талаараа Түнэл, зүүн талаараа Тариалан зэрэг сумдтай хил залгадаг Хөвсгөл аймгийн сум юм. Аймгийн төвөөсөө 112 км, нийслэл Улаанбаатараас 589 км зайтай. 2000 оны хүн амын тооллогоор 3,959 оршин суугчтай байсны ихэнх нь халх, хотгойдууд болно. 2009 оны байдлаар Их-Уул сум нь 5400 гаруй хүн амтай, 200,000 гаруй толгой малтай. Сумын төвийг Сэлэнгэ гэх бөгөөд Сэлэнгэ мөрний ойролцоо оршино. Их-Уул сумын засаг даргаар Б.Мянганбаяр, ИТХ-ын даргаар Д.Амаржаргал нар ажилладаг.

Түүх

1931 онд Хөвсгөл аймаг байгуулагдахад бий болжээ. 1933 оны тооллогоор 718 өрхийн 2,700 оршин суугч, 68,000 орчим толгой малтай байв. 1956 онд Тариалан суманд нэгтгэгдсэн ч 1959 онд дахин зохион байгуулагдсан. 1958-1990 онд Саруул-Амьдрал нэгдэл үйл ажиллагаагаа явуулж байв.

Хотгойдын шадар ван Чингүнжав Манжийн түрэмгийлэгчдээс зугтаж явахдаа одоогийн Их-Уул сумын Асгат багийн баруун давааг даван одсон гэсэн түүх байдаг. Түүний хайртай хонгор морь баруун давааны бартааг үл ажран тэнхээт хүлгийн ёрыг гаргаж замын хар хатираагаар давахыг харсан нутгийн ардууд түүнээс хойш баруун давааг Хонгорын даваа гэж нэрлэх болжээ. Хожим нь Шадар Ван Чингүнжав ар зуслангийн Ангархайн ам гэдэг газар гал түлж цай чанаж ууж байгаад баригджээ. Их-Уул суманд хамгийн өндөр нь Халзан Бүргэдтэй уул ар зусланд байдаг. Халзан Бүргэдтэй уул ххк захирлаар Их-Уул сумын уугуул Бэсүд Дашнямын Самбуу-Ёндон ажиллаж байна.

Эдийн засаг

2004 оны байдлаар 140,000 толгой мал тоологдсоны 49,000 нь хонь, 73,000 нь ямаа, 10,000 нь үхэр буюу сарлаг, 8,800 нь адуу, 46 нь тэмээ байв[1]. 2011 оны байдлаар 234 мянган толгой мал тоолуулсан нь аймагтаа төдийгүй улсад дээгүүр орох үзүүлэлт юм.

1997 онд сумын төв нь Төвийн эрчим хүчний системд холбогджээ.

Ном зүй

М.Нямаа, Хөвсгөл аймгийн лавлах толь, Улаанбаатар 2001, х.90

Эшлэл

  1. Статистикийн Төв Газар: 2004 оны мал тооллого, х.111

Загвар:Хөвсгөл