Адуу: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 18: Мөр 18:
| trinomial_authority = Карл Линней, 1758
| trinomial_authority = Карл Линней, 1758
}}
}}
'''Адуу''' нь (''Equus caballus'' буюу ''Equus ferus caballus'') битүү туурайт [[хөхтөн]] бөгөөд уналга, ачилга, хүнс зэрэгт ашиглагддаг эдийн засгийн ач холбогдол бүхий гэршүүлсэн [[амьтан]]. Хүн төрөлхтөн 10000 жилийн өмнөөс адууг гэршүүлсэн гэдэг. Монголын [[нүүдлийн соёл]], [[амьдралын хэв маяг]], уламжлалт [[цэргийн урлаг]] нь адуун дээр үндэслэсэн гэхэд хилсдэхгүй.
'''Адуу''' нь (''Equus caballus'' буюу ''Equus ferus caballus'') битүү туурайт [[хөхтөн]] бөгөөд уналга, ачилга, хүнс зэрэгт ашиглагддаг эдийн засгийн ач холбогдол бүхий гэршүүлсэн [[амьтан]]. Хүн төрөлхтөн 10000 жилийн өмнөөс адууг гэршүүлсэн гэдэг. Монголын [[нүүдлийн соёл]], [[амьдралын хэв маяг]], уламжлалт [[цэргийн урлаг]] нь адуун дээр үндэслэсэн гэхэд хилсдэхгүй.

Адуу нь [[таван хошуу мал]]ын нэг бөгөөд бод мал юм. Адууг Монголчууд нас хүйсээр нь ялган [[Адууны насны нэршил|нэрлэдэг.]]


[[Япон]] улсад бол морь унах буюу эзэмших нь нэр төрийн хэрэг байсан байна. Нэг ёсондоо эрх мэдэл, хүч чадалтайг нь илтгэж байсан гэсэн үг.
[[Япон]] улсад бол морь унах буюу эзэмших нь нэр төрийн хэрэг байсан байна. Нэг ёсондоо эрх мэдэл, хүч чадалтайг нь илтгэж байсан гэсэн үг.
Мөр 24: Мөр 26:
Харин эдийн засгийн байдал өөрчлөгдөж нүүдэлчин соёлынхтой харьцуулахад одоо мориний илэрхийлэх эдийн засгийн үнэ нь буурсан гэж судлаачид үздэг.
Харин эдийн засгийн байдал өөрчлөгдөж нүүдэлчин соёлынхтой харьцуулахад одоо мориний илэрхийлэх эдийн засгийн үнэ нь буурсан гэж судлаачид үздэг.


Саяхан хүртэл тахийг адууны шууд өвөг гэж үзэж байсан боловч<ref>В.М.Горомова /1949/ Н.Н.Горомова /1972/</ref>, бусад эрдэмтэн нарын судалгаагаар тахь нь 66 хромсомтой, гэрийн адуу нь 64 хромсомтой болохыг сүүлийн үеийн цитогенетикийн судалгаагаар нотолж тахийг тусгай биеэ даасан салбар гэж үзэх болсон<ref>Төмөржав " Бэлчээрийн Монгол мал " хуудас 50</ref>.
Хоёр настай адууг даага гэнэ.
гурван настай адууг шүдлэн гэнэ.


Амьтан судлалын ангиллаар гэрийн адуу болон түүний өвөг болох одоогийн зэрлэг адуу нь битүү туурайтны отряд, адуу төстний язгуур, адууны төрөлд хамаарагдана. адууны төрөл дотроо жинхэнэ адуу, илжиг, илжгэнцэр буюу хулан, зебр буюу эрээн тахь гэсэн дөрвөн дэд төрөлд хуваагдана.
Саяхан хүртэл тахийг адууны шууд өвөг гэж үзэж байсан боловч В.М.Горомова /1949/ Н.Н.Горомова /1972/, бусад эрвэмтэн нарын судалгаагаар тахь нь 66 хромсмтой, гэрийн адуу нь 64 хромсомтой болохыг сүүлийн үеийн цитогенетикийн судалгаагаар нотолж тахийг тусгай биеэ даасан салбар гэж үзэх болсон.Төмөржав " Бэлчээрийн Монгол мал " хуудас 50

==Адууны эртний өвөг==
Адууны эртний өвөг нь туулайрхуу биетэй, урд хоёр сарвуу нь дөрвөн салаа, хойт хоёр сарвуу нь гурван салаа сарвуутай хиракотериум хэмээх нэртэй шүүслэг ургамлаар хооллодог 28-56 см өндөртэй жижиг амьтан гэж үздэг. гэхдээ монгол адууны өвөг тодорхойлогдоогүй байгаа. тахийн удам өмнөд оросын тал хээрээр тархан түүнээс тарпан хэмээх шинэ зүйл үүсч үүнээс гэрийн адуу үүссэн гэж үздэг боловч тарпан нь арван ес дүгээр зуунд бүрэн устсан тул тарпаны хромсомын тоог тодорхойлж чадаагүй, иймээс энэ онолын сул тал болж байна<ref>Төмөржав " Бэлчээрийн Монгол мал " хуудас 50</ref>.


Зоологийн аргиллаар гэрийн адуу болон түүний өвөг болох одоогийн зэрлэг адуу нь битүү туурайтны отряд, адуу төстний язгуур, адууны төрөлд хамаарагдана. адууны төрөл дотроо жинхэнэ адуу, илжиг, илжгэнцэр буюу хулан, зебр буюу эрээн тахь гэсэн дөрвөн дэд төрөлд хуваагдана.
адууны эртний өвөг нь: туулайрхуу биетэй, урд хоёр сарвуу нь дөрвөн салаа, хойт хоёр сарвуу нь гурван салаа сарвуутай хиракотериум хэмээх нэртэй шүүслэг ургамлаар хооллодог 28-56 см өндөртэй жижиг амьтан гэж үздэг. гэхдээ монгол адууны өвөг тодорхойлогдоогүй байгаа. тахийн удам өмнөд оросын тал хээрээр тархан түүнээс тарпан хэмээх шинэ зүйл үүсч үүнээс гэрийн адуу үүссэн гэж үздэг боловч тарпан нь арван ес дүгээр зуунд бүрэн устсан тул тарпаны хромсомын тоог тодорхойлж чадаагүй, иймээс энэ онолын сул тал болж байна.
дээрхи мэдээлэл нь Төмөржав багшийн номноос иш татав.
==Морины явдал==
==Морины явдал==
[[File:Muybridge race horse animated.gif|thumb|Давхиж буй уралдааны морь.]]
[[File:Muybridge race horse animated.gif|thumb|left|Давхиж буй уралдааны морь.]]
*Жороолох
*Жороолох
*Алхуулах
*Алхуулах
Мөр 47: Мөр 48:
== Мөн үзэх ==
== Мөн үзэх ==
*[[Тахь]]
*[[Тахь]]

==Эх сурвалж==
{{Reflist}}


{{stub}}
{{stub}}

07:30, 1 Арванхоёрдугаар сар 2013-ий байдлаарх засвар

Адуу
Адуу
Адуу
Биологийн ангилал
Аймаг: Амьтан
Хүрээ: Хөвчтөн
Дэд хүрээ: Сээр нуруутан
Анги: Хөхтөн
Баг: Туурайтан (Perissodactyla)
Овог: Адууныхан (Equidae)
Төрөл: Equus
Дэд төрөл: Equus
Зүйл: E. ferus
Дэд зүйл: E. f. caballus
Латин нэр
Equus ferus caballus
Карл Линней, 1758

Адуу нь (Equus caballus буюу Equus ferus caballus) битүү туурайт хөхтөн бөгөөд уналга, ачилга, хүнс зэрэгт ашиглагддаг эдийн засгийн ач холбогдол бүхий гэршүүлсэн амьтан. Хүн төрөлхтөн 10000 жилийн өмнөөс адууг гэршүүлсэн гэдэг. Монголын нүүдлийн соёл, амьдралын хэв маяг, уламжлалт цэргийн урлаг нь адуун дээр үндэслэсэн гэхэд хилсдэхгүй.

Адуу нь таван хошуу малын нэг бөгөөд бод мал юм. Адууг Монголчууд нас хүйсээр нь ялган нэрлэдэг.

Япон улсад бол морь унах буюу эзэмших нь нэр төрийн хэрэг байсан байна. Нэг ёсондоо эрх мэдэл, хүч чадалтайг нь илтгэж байсан гэсэн үг.

Харин эдийн засгийн байдал өөрчлөгдөж нүүдэлчин соёлынхтой харьцуулахад одоо мориний илэрхийлэх эдийн засгийн үнэ нь буурсан гэж судлаачид үздэг.

Саяхан хүртэл тахийг адууны шууд өвөг гэж үзэж байсан боловч[1], бусад эрдэмтэн нарын судалгаагаар тахь нь 66 хромсомтой, гэрийн адуу нь 64 хромсомтой болохыг сүүлийн үеийн цитогенетикийн судалгаагаар нотолж тахийг тусгай биеэ даасан салбар гэж үзэх болсон[2].

Амьтан судлалын ангиллаар гэрийн адуу болон түүний өвөг болох одоогийн зэрлэг адуу нь битүү туурайтны отряд, адуу төстний язгуур, адууны төрөлд хамаарагдана. адууны төрөл дотроо жинхэнэ адуу, илжиг, илжгэнцэр буюу хулан, зебр буюу эрээн тахь гэсэн дөрвөн дэд төрөлд хуваагдана.

Адууны эртний өвөг

Адууны эртний өвөг нь туулайрхуу биетэй, урд хоёр сарвуу нь дөрвөн салаа, хойт хоёр сарвуу нь гурван салаа сарвуутай хиракотериум хэмээх нэртэй шүүслэг ургамлаар хооллодог 28-56 см өндөртэй жижиг амьтан гэж үздэг. гэхдээ монгол адууны өвөг тодорхойлогдоогүй байгаа. тахийн удам өмнөд оросын тал хээрээр тархан түүнээс тарпан хэмээх шинэ зүйл үүсч үүнээс гэрийн адуу үүссэн гэж үздэг боловч тарпан нь арван ес дүгээр зуунд бүрэн устсан тул тарпаны хромсомын тоог тодорхойлж чадаагүй, иймээс энэ онолын сул тал болж байна[3].

Морины явдал

Давхиж буй уралдааны морь.
  • Жороолох
  • Алхуулах
  • Шогшуулах
  • Цогиулах
  • Хатируулах
  • Ергүүлэх
  • Давхиулах
  • Гэлдрүүлэх
  • Таваргах
  • Саяаглах

Мөн үзэх

Эх сурвалж

  1. В.М.Горомова /1949/ Н.Н.Горомова /1972/
  2. Төмөржав " Бэлчээрийн Монгол мал " хуудас 50
  3. Төмөржав " Бэлчээрийн Монгол мал " хуудас 50

Stub icon

Энэ өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.