Хар Хидан: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

14:03, 2 Тавдугаар сар 2015-ий байдлаарх засвар

Хар хятан (хидан, кидан) буюу Баруун (хожуу) Ляо — Төв Азид төвлөсөн монгол угсааны хятан хүний байгуулсан хант улс байв. Хятадын хойд нутагт төвлөсөн Хятан улсыг зөрчидийн Алтан улс цохин мөхөөхөд үлдэгдэл нь баруунш одож Елюй Даши 1124 онд Хар хятан улсыг үүсгэжээ. 1218 онд найманы Хүчлүгийг байхад Их Монгол улсын цэрэг дайлан эзэлснээр мөхсөн.

Тэнгэр уул, Долоон усан, Эмил гол, Тарвагатайн нуруугаар нутаглаж, Баласагун орчим нийслэл тогтож байв.

Түүх

Зөрчидийн Алтан улс хятадын Сүн улстай холбоолон Хятан улсыг удаа дараа уулгалан мөхөөсөн. Елюй Даши үлдсэн ноёд, албатыг авч баруунш одон 1124 онд Гүр хан өргөмжлөгдөж Хар хятан улсыг үндэслэв.

1134 онд Хар ханы улсыг довтлон Баласагуныг эзэлж нийслэл болгон суув. 1137, 1141 онд хятанчууд харлугтай холбоолон Катван гэдэг газар Баруун хар хан болон сельжукийн цэргийг дийлж, Хорезмыг уулгалан улсаа батжуулжээ.

1151–1161 онд Дашийн хүү Илия, 1161–1177 онд охин Пусувань төр барив.

Улс дотоодын самуунтай болж, эцэст нь Найман аймгийн Хүчлүг ханхүү гүр ханыг түлхэн хан ширээнд суужээ. Чингис хааны төрд халтай учир Их Монгол улсын цэрэг 1218 онд дайлаар Хүчлүгийг дарж, газар нутгийг хураан авчээ.

Таван гүр хан

Елюй Даши (1124—1143)
Табуян (1143—1151)
Елюй Илия (1151—1161)
Елюй Пусувань (1161—1177)
Елюй Жулху (1177—1211)
Хүчлүг (1211—1218)

Мөн үзэх

Монголын түүх

Зургийн цомог

Монголын байлдан дагуулалт
Их Монгол Улс, Хар Кидан, Тангуд улс, Алтан улс, Сүн улс, Төвд, Дали улс

@@ Мөр 2: / Мөр 2: @@
 [[Зураг:KaraKhitaiAD1200.png|thumb|300px|Хар Кидан улс. 1200 оны орчим]]
-'''Хар Кидан''' ('''Хар Хидан, Хар Хятан, Баруун Ляо, Хожуу Ляо''') бол [[Кидан улс]]  унасны дараа [[Кидан үндэстэн|Киданы]] язгууртан [[Елюй Даши]]йн байгуулсан улс юм. Хар Кидан улс одоогийн дорнод Туркестан, Эмил гол, Долоон мөрөн, Тарвагатайн нуруу, Тэнгэр уул орчмоор нутаглаж байжээ. Зүүн Азид тогтнож байсан Хятан улс мөхөх үед тэдний зарим  төрийн зүтгэлтэн нь  [[дундад Ази]]д нүүн очиж, тэндэхийн ард түмний заримыг эзлэн байгуулсан улс юм. Хар Хятаныг бас Баруун Ляо улс ч гэж нэрлэдэг.
-Хар Хятаныг үндэслэгч нь Хятан улсын хаан [[Елюй Амбагай]]н 8 –р үеийн ач Елюй Даши юм.
+'''Хар хятан''' (хидан, кидан) буюу '''Баруун''' (хожуу) '''Ляо''' — [[Төв Ази]]д төвлөсөн [[монгол угсаатан|монгол угсааны]] [[хятан үндэстэн|хятан]] хүний байгуулсан [[хан]]т [[улс]] байв. Хятадын хойд нутагт төвлөсөн [[Хятан улс]]ыг зөрчидийн [[Алтан улс]] цохин мөхөөхөд үлдэгдэл нь баруунш одож [[Елюй Даши]] 1124 онд Хар хятан улсыг үүсгэжээ. 1218 онд найманы [[Хүчлүг]]ийг байхад [[Их Монгол улс]]ын цэрэг дайлан эзэлснээр мөхсөн.
+[[Тэнгэр уул]], [[Долоон усан]], Эмил гол, [[Тарвагатайн нуруу]]гаар нутаглаж, [[Баласагун]] орчим нийслэл тогтож байв.
+== Түүх ==
+Зөрчидийн [[Алтан улс]] хятадын [[Сүн улс]]тай холбоолон [[Хятан улс]]ыг удаа дараа уулгалан мөхөөсөн. Елюй Даши үлдсэн ноёд, албатыг авч баруунш одон 1124 онд Гүр хан өргөмжлөгдөж ''Хар хятан улсыг'' үндэслэв.
+онд [[Хар ханы улс]]ыг довтлон [[Баласагун]]ыг эзэлж нийслэл болгон суув. 1137, 1141 онд хятанчууд [[харлуг]]тай холбоолон [[Катваны тулалдаан|Катван]] гэдэг газар Баруун хар хан болон [[сельжук]]ийн цэргийг дийлж, [[Хорезм]]ыг уулгалан улсаа батжуулжээ.
+–1161 онд Дашийн хүү Илия, 1161–1177 онд охин Пусувань төр барив.
+Улс дотоодын самуунтай болж, эцэст нь [[Найман]] аймгийн [[Хүчлүг]] ханхүү гүр ханыг түлхэн хан ширээнд суужээ. [[Чингис хаан]]ы төрд халтай учир [[Их Монгол улс]]ын цэрэг 1218 онд дайлаар Хүчлүгийг дарж, газар нутгийг хураан авчээ.
+== Таван гүр хан ==
+* [[Елюй Даши]] (1124—1143)
+* [[Табуян]] (1143—1151)
+* [[Елюй Илия]] (1151—1161)
+* [[Елюй Пусувань]] (1161—1177)
+* [[Елюй Жулху]] (1177—1211)
+* [[Хүчлүг]] (1211—1218)
 ==Мөн үзэх==
@@ Мөр 19: / Мөр 38: @@
 [[Ангилал:Төв Азийн түүхэн улс]]
 [[Ангилал:Түүхэн монгол улс]]
-[[Ангилал:Хасагийн түүх]]
 [[Ангилал:Хиргисийн түүх]]
 [[Ангилал:Хятан]]