Бүрэн засагч: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1: Мөр 1:
{{Хаан
{{Хаан
| name = Бүрэн засагч
| name = Бүрэн засагч
| temple name = [[Манж Чин улс|Чин]] Музун <br>(清穆宗)
| title = [[Чин улс]]ын [[хаан]]
| image = [[Файл:清 佚名 《清穆宗同治皇帝朝服像》.jpg|230px]]
| succession = [[File:China Qing Dynasty Flag 1889.svg|border|22x20px]] 10-р [[Манж Чин улс|Чин улсын эзэн хаан]]]
| reign = 1861 оны 11 сарын 11 - 1875 оны 1 сарын 12
| reign = 1861.11.11 - 1875.01.12 <br> (14 жил, 10-р хаан)
| predecessor = [[Түгээмэл элбэгт]]
| regent = [[Сушунь]], [[Зайюань]], [[Дуаньхуа]] (1861) <br> [[Ци'ань]], [[Цүши]] (1861–1875)
| successor = [[Бадаргуулт төр]]
| predecessor = [[Түгээмэл Элбэгт]]
| spouse = [[Буян хатан]]
| successor = [[Бадаргуулт төр]]
| issue = байхгүй
| spouse = [[Буян хатан]]
| era name = [[манж хэл|манж]]: Ёнинга дасан <br>[[монгол хэл|монгол]]: Бүрэн засагч <br> [[хятад хэл|хятад]]: Тунжи
| issue = байхгүй
| royal house = [[Aйсингиоро]]
| full name = [[Хятад хэл|Хятад]]: Айшин Жуэло Зайчун (愛新覺羅載淳)<br>[[Манж хэл|Манж]]: Айсин Гиоро хала и Зайчун
| father = Түгээмэл элбэгт
| era name = [[Хятад хэл|Хятад]]: Тунжи (同治)<br>[[Манж хэл |Манж]]: Ёоонингаа дасан<br>[[Монгол хэл|Монгол]]: Бүрэн засагч хаан
| mother = [[Цыши]]
| era dates = 1862 оны 1 сарын 30 – 1875 оны 2 сарын 7
| date of birth = {{Birth date|1856|4|27|df=y}}
| royal house = [[Aйсин Гиоро]]
| place of birth = [[Бээжин]], [[Бор хот]]
| father = [[Түгээмэл Элбэгт]]
| date of death = {{Death date and age1|1875|1|22|1856|4|27|df=y}}
| mother = [[Цүши]]
| place of death = Бээжин, Бор хот
| birth_date = 1856 оны 4 сарын 27
| place of burial= [[Чингийн зүүн бунхан]]
| birth_place = [[Хориотой хот]]
| death_date = 1875 оны 1 сарын 12
| death_place = [[Хориотой хот]]
| place of burial = Чин улсын зүүн бунхан [[Зунхуа]]
}}
}}


'''Бүрэн засагч''' (1756–1875; 19 насалсан) – 1861–1875 онд өргөмжлөгдсөн [[Чин улс]]ын аравдугаар '''[[хаан]]''', [[манж үндэстэн|манж]] хүн байв.
'''Бүрэн Засагч''' хаан нь 1856 онд Манжийн хаан [[Түгээмэл Элбэгт]] болон хатан хаан [[Цүши|Цүшигийн]] хүү болон мэндэлжээ. Хаан эцгийгээ нас барсны дараа 1861 онд 5 настайгаасаа 1875 онд нас эцэслэх хүртлээ [[Манж Чин улс]]ын хаан ширээнд сууж байсан ч төрийн хэргийг түүний нэрийн өмнөөс төрсөн эх [[Цүши]] нь захирч байв. Хэдийгээр засгийн эрх нь хумигдмал байсан ч түүхэнд Тунжигийн шинэчлэлт хэмээн нэрлэгдсэн засгийн шинэчлэл хийхээр оролдож байжээ.


== Намтар ==
1872 онд Бүрэн засагч хаан Өвөр Монголын [[Шулуун хөх хошуу|Шулуун хөх хошуунаас]] гаралтай Буянг их хатнаа болгон авчээ. Буян хатан нь хааны хамгийн хайртай хатан нь байсан хэдий ч хааны эх Цүши Буянд төдийлэн талтай байсангүй. Бүрэн засагч хаан дөрвөн өөр татвар эмстэй байсан ч Буян хатныхаа өргөөнд шөнө бүр хонодог байв. Цүши хатан Буянд бусад татвар эмүүддээ ч адил боломж олгохыг шаардсан боловч хааны авирт өөрчлөлт гарсангүй, харин улам ч гөжүүдлэх болжээ. Улмаар Цүши хатан Бүрэн засагч хаан болон Буян хатныг төр удирдах эрдэмд шамдан суралц хэмээн тусад нь байлгах болжээ. Үүнд уйтгарлан байсан хаанд нэгэн тайган нууцаар эмсийн хүрээлэн орохыг санал болгожээ. Эмсийн хүрээлэн орсон хаан харамсалтайгаар тэмбүү өвчин тусан 1875 оны 1 сард тэмбүү өвчнөөр таалал төгсөв. Хааныг таалал төгссөний дараа хатан хаан Цүши хааны үхэлд Буянг буруутган хоолыг нь сойж байсан бөгөөд Буян хатан аавдаа тусламж хүссэн захиа илгээсэн байдаг. Хааныг таалал төгсөх үед Буян хатныг хөл хүнд байсан гэх яриа байдаг ч Буян хатан 1875 оны 3 сард нас барсан юм. Бүрэн Засагч хаан нас барахдаа угсаа залгамжлагчаа нэрлээгүй учир түүний эх Цүши өөрийн ноёрхлоо хадгалах үүднээс Бүрэн засагч хааны үеэл 3 настай хүүг [[Бадаргуулт төр]] хаанд өргөмжлөн хаан ширээнд залжээ.
Манж Чин улсын нийслэл Бээжингийн [[Бор хот]]од 1861 онд Түгээмэл элбэгт хаан, манжийн ехэнара овогт И хатан хоёрын хүү болж Зайчунь мэндэлжээ. Түгээмэл элбэгт хаан [[Халуун гол]]д өвчнөөр нас барахад ганц амьд сэрүүн хүү Зайчунь нь Бүрэн засагч хаанаар 5 настайдаа өргөмжлөгдөв. Түгээмэл элбэгт хаан хүүдээ төр барих зөвлөл Сусунь, И, Дуанхуа, Жиншоу, Муин, Куанюань, Духань, Жяо Юин нарын 8 хүнийг үлдээсэн боловч Бүрэн засагчийг төрүүлсэн [[Цыши]] хатан эх (1835–1908) Гун вангийн тусламжтай төр эргүүлж их хатан байсан [[Цыань]] хатан эхийн (1837– 1881) хамтаар төр барьсан.

Бүрэн засагч хаан 1872 онд [[Шулуун хөх хошуу]]ны [[өөлд]] овогт [[Буян ]]ыг их хатан болгосон (Шяожөи их хатан). Өөр дөрвөн хатан авсан бөгөөд Цыши хатан эх бусад хатанд боломж олгохыг шаардаж хаан, их хатан хоёрыг тусад нь байлгах болов. 1873 оноос Бүрэн засагч хаан төр барих болж 1874 онд улсын сан хэцүү байхад зуны ордныг засварлана хэмээн Гун ван, Чунь ван зэрэг авга нартайгаа маргалдав. Ууртай, гөжүүд хааныг нэгэн тайган нууцаар эмсийн хүрээлэн аваачсанд хаан [[тэмбүү]] өвчин тусч 1875 оны 1 сард 19 насандаа таалал төгсчээ. Бүрэн засагч хүүхэдтэй болж амжаагүй, жирэмсэн Буян хатан 3 сард нас барсан. Цыши хатан эх үргэлжлүүлэн төр барьж 3 настай [[Бадаргуулт төр]]ийг хаанд өргөмжилжээ.


{{s-start}}
{{s-start}}

00:57, 25 Долоодугаар сар 2015-ий байдлаарх засвар

Бүрэн засагч
Чин улсын хаан
Хаанчлал1861.11.11 - 1875.01.12
(14 жил, 10-р хаан)
Төрсөн огноо1856 оны 4 сарын 27 (1856-04-27)
Төрсөн газарБээжин, Бор хот
Өнгөрсөн огноо1875 оны 1 сарын 22
(18 насалсан)
Өнгөрсөн газарБээжин, Бор хот
ОршуулсанЧингийн зүүн бунхан
ӨмнөхТүгээмэл элбэгт
УдаахБадаргуулт төр
ХатанБуян хатан
Хүүхэдбайхгүй
ЭцэгТүгээмэл элбэгт
ЭхЦыши
Ургийн овогAйсингиоро
Оны цолманж: Ёнинга дасан
монгол: Бүрэн засагч
хятад: Тунжи

Бүрэн засагч (1756–1875; 19 насалсан) – 1861–1875 онд өргөмжлөгдсөн Чин улсын аравдугаар хаан, манж хүн байв.

Намтар

Манж Чин улсын нийслэл Бээжингийн Бор хотод 1861 онд Түгээмэл элбэгт хаан, манжийн ехэнара овогт И хатан хоёрын хүү болж Зайчунь мэндэлжээ. Түгээмэл элбэгт хаан Халуун голд өвчнөөр нас барахад ганц амьд сэрүүн хүү Зайчунь нь Бүрэн засагч хаанаар 5 настайдаа өргөмжлөгдөв. Түгээмэл элбэгт хаан хүүдээ төр барих зөвлөл Сусунь, И, Дуанхуа, Жиншоу, Муин, Куанюань, Духань, Жяо Юин нарын 8 хүнийг үлдээсэн боловч Бүрэн засагчийг төрүүлсэн Цыши хатан эх (1835–1908) Гун вангийн тусламжтай төр эргүүлж их хатан байсан Цыань хатан эхийн (1837– 1881) хамтаар төр барьсан.

Бүрэн засагч хаан 1872 онд Шулуун хөх хошууны өөлд овогт Буян ыг их хатан болгосон (Шяожөи их хатан). Өөр дөрвөн хатан авсан бөгөөд Цыши хатан эх бусад хатанд боломж олгохыг шаардаж хаан, их хатан хоёрыг тусад нь байлгах болов. 1873 оноос Бүрэн засагч хаан төр барих болж 1874 онд улсын сан хэцүү байхад зуны ордныг засварлана хэмээн Гун ван, Чунь ван зэрэг авга нартайгаа маргалдав. Ууртай, гөжүүд хааныг нэгэн тайган нууцаар эмсийн хүрээлэн аваачсанд хаан тэмбүү өвчин тусч 1875 оны 1 сард 19 насандаа таалал төгсчээ. Бүрэн засагч хүүхэдтэй болж амжаагүй, жирэмсэн Буян хатан 3 сард нас барсан. Цыши хатан эх үргэлжлүүлэн төр барьж 3 настай Бадаргуулт төрийг хаанд өргөмжилжээ.

Өмнөх
Түгээмэл Элбэгт
Манж Чин улсын эзэн хаан
1861-1875
Дараах
Бадаргуулт төр