Википедиа: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
б Munhulzi (яриа)-н хийсэн засваруудыг MongolWiki-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ.
Мөр 1: Мөр 1:
{{Инфобокс вэбсайт
== Хүснэгт, View , синониум, Мөр эсвэл Хандалтын хязгаарлалтуудын тойм ==
| name =
__TOC__
| logo = [[Файл:Wikipedia-v2-logo.svg|frameless|alt=White sphere made of large jigsaw pieces. Letters from many alphabets are shown on the pieces.]]
Энэ хэсэг нь хэрэглэгчидтэй бус, харин обьектуудтай холбоотой хязгаарлалтуудыг тайлбарладаг. Хязгаарлалтууд нь тэднийг нэвтрэх, өөрчлөхийг хүсч байгаа байгууллагаас үл хамааран хамгаалалтыг бий болгоно. Та тусгай хүснэгт, views, синониум, мөрүүд рүү хандах хандалтыг хязгаарлахын тулд бодлого боловсруулах, ашиглах замаар энэхүү хамгаалалтыг хангадаг. Эдгээр бодлого нь хязгаарлалтуудыг бий болгосон динамик үзүүлэлтүүдийг тодорхойлохоор төлөвлөж буй функцуудыг дууддаг. Та мөн бодлогын бүлгийг тодорхой нэг аппликешнд нэвтрүүлж, тогтоосон бодлогыг бүлэглэж болно.
| logocaption = [[Википедиагийн лого]], хэд хэдэн бичгийн системүүдийн үсгүүдээс тогтсон бөмбөлөг
Ийм хамгаалалтыг бий болгосноор тэднийг заналхийлсэн, зөрчсөн тохиолдолд мэдэгдэх шаардлагатай. Мэдэгдэл өгснөөр та өөрийн хамгаалалтаа бэхжүүлж, зохисгүй үйлдлийн үр дагавар болон тэдгээрийг үүсгэсэн байгууллагуудын үр дагаврыг шийдвэрлэх боломжтой.
| screenshot = [[Файл:Www.wikipedia.org screenshot 2013.png|border|300px|alt=Википедиагийн нүүр хуудас]]
| caption = Төслийн өөр өөр хэлүүд дээрх хувилбаруудаас тогтох Википедиагийн портал сайт.]]
| collapsible = yes
| caption = Википедиагийн олон хэл дээр бичигдсэн портал сайтын зураг
| url = [http://wikipedia.org/ Wikipedia.org]
| type of organization = [[Ашгийн бус]]
| location = [[Майами]], [[Флорида]]
| type = [[Интернэт]] [[нэвтэрхий толь|нэвтэрхий толины]] төсөл
| language = идэвхитэй 257 хувилбар (нийт 278)
| registration = шаардлагагүй (хуудсыг хамгаалах, шинэ өгүүлэл бичиг, файл оруулах зэрэгт зайлшгүй шаардлагатай)
| owner = [[Викимедиа сан]] ([[ашгийн бус]])
| author = [[Жимми Уэйлс]], [[Ларри Сангэр]]<ref name=Sidener>{{Cite news|url=http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20041206/news_mz1b6encyclo.html|author=Jonathan Sidener|title=Everyone's Encyclopedia|work=The San Diego Union-Tribune|accessdate=2006-10-15}}</ref>
| launch date = 2001 оны 1 сарын 15
| commercial = үгүй
| alexa = {{increase}} 8 (2011 оны 1 сарын байдлаар)<ref name="AlexaStats">{{Cite web|url=http://www.alexa.com/data/details/traffic_details/wikipedia.org?range=5y&size=large&y=t|title = Five-year Traffic Statistics for Wikipedia.org|publisher=Alexa Internet|accessdate=2010-05-22 }}</ref>
| current status = Идэвхитэй
| slogan = Хэн ч нэмэрлэж болох чөлөөт нэвтэрхий толь
| content license = {{nobr|[[Creative Commons licenses|Creative Commons Attribution/<br />Share-Alike]] 3.0}} and [[GFDL]] dual-license
}}


'''Википедиа''' ({{lang-en|Wikipedia}}) — Америкийн [[Викимедиа сан]] хэмээх төрийн бус байгууллагын сервер дээр хадгалагдсан хэн ч хувь хувь нэмэрлэж, хянан шүүж, засч шинэчлэж болох, нийтийн хэрэглээний [[интернет|цахим]] '''[[нэвтэрхий толь]]''' юм. Википедиа дэлхийн хамгийн их ашиглагддаг арван [[вебсайт|цахим талбар]]т багтдаг бөгөөд олон сая хүнд энгийн мэдлэгийн сурвалж бичиг болдог.
===Нарийн боловсруулсан Хандалтын хяналт===


[[Жимми Уэйлс]], [[Ларри Сэнгер]] хоёр удирдан 2001 оны 1 сарын 15-нд [[Англи Википедиа|англи хэлээр]] анхлан гаргасан ба удалгүй [[олон хэлтэй байх|олон хэлээр]] бичигдэх сүлжээ болж өдгөө [[Тусгай:SiteMatrix|291 хэл бичгээр]] Википедиа нээгдэж, хамгийн ихдээ 5 сая, бүгд [[meta:List of Wikipedias#Grand Total|37 сая]] хуудас өгүүлэл бичигдээд байна. 2014 оны статистикт дурдсанаар сар бүр 500 сая хүн, 18 тэрбум удаа тус сайтын хуудсыг нээж харж байв.
Нарийн боловсруулсан хандалтын хяналт нь аюулгүй байдлын бодлогуудыг хэрэгжүүлэх болон тэдгээр аюулгүй байдлын бодлогыг хүснэгт, үзэл бодол, эсвэл синониумуудтай холбох боломжийг танд олгоно.
Өгөгдлийн сангийн сервер нь өгөгдөл хэрхэн хандаж байгаагаас үл хамааран таны аюулгүй байдлын бодлогыг автоматаар хэрэгжүүлдэг.
You can:
* SELECT, INSERT, UPDATE, болон DELETE (INDEX түвшний аюулгүй байдлын бодлогуудын хувьд) өөр өөр бодлогуудыг ашиглаарай.
* Аюулгүй байдлын бодлогыг зөвхөн хэрэгцээтэй газарт нь ашиглаарай (жишээ нь, цалингийн мэдээлэл).
* Хүснэгт бүрийн хувьд нэгээс олон бодлогыг ашиглах, багц бүрийн хэрэглээний үндсэн бодлогыг дээшлүүлэх гэх мэт.
* Бодлогын бүлгийг ашиглан өөр өөр хэрэглээний програмуудын хоорондох бодлогыг ялгах. Бодлогын бүлэг бүр нь програмд хамаарах бодлогын багц юм. Өгөгдлийн сангийн администратор нь бодлогын бүлэгийг идэвхжүүлэхийн тулд аппликешны орчинг тодорхойлж өгдөг. Хүснэгт, үзэл бодол эсвэл синониумд хандах үед нарийн боловсруулсан хандалтын хяналтын хөдөлгүүр нь бодлогын бүлэгт нөлөөлөх бодлогын бүлгийг тодорхойлж, тухайн бодлогын бүлэгт хамаарах бүх холбогдох бодлогуудыг шаарддаг.
PL / SQL багцын DBMS_RLS нь аюулгүй байдлын бодлогуудыг удирдах боломжийг олгоно.Энэ багцыг ашиглан та өөрийн үүсгэсэн бодлого (эсвэл бодлогын бүлгүүд) нэмэх, хасах, идэвхжүүлэх, идэвхгүй болгох, сэргээх боломжтой.


Википедиа олон хүнд тус болж талархлыг хүлээж, мөн олон хүнээс [[Википедиагийн тухай шүүмжлэл|сөрөг шүүмж]] авч байгаа.
===Динамик хэсгүүд===


== Нэр ==
Үзүүлэлтийн үед аюулгүй байдлын дүрмүүд агуулаагүй байхын оронд үндсэн хүснэгт эсвэл үзэл баримтлалыг DML мэдэгдэлд иш татсан үед динамик үндсэн утгууд нь мэдэгдэж буй задлан шинжилгээний үед олж авна.
Таны үүсгэсэн аюулгүй байдлын бодлогыг хэрэгжүүлдэг функц эсвэл багц нь үндсэн мэдээлэл (WHERE нөхцөл) -ийг буцаадаг. Энэ үндсэн хяналт нь бодлогын тодорхойлолтоор хандах хандалтыг хянадаг. Дахин бичсэн асуулга (querie )нь бүрэн оновчтой, хуваалцах боломжтой.
Хүснэгт, харах, эсвэл синкийн хувьд динамик үндсэн суурь нь аюулгүй байдлын бодлоготой холбоотой PL / SQL функцээр үүсгэгддэг.


Хавай хэлний «'''''wiki'''wiki''» (түргэн), англи хэлний «''encyclo'''pedia'''''» (нэвтэрхий толь) гэсэн хоёр үгний нийлэмж юм.
===Хэрэглээний програмын байдал===


== Түүх ==
Хэрэглээний програмын нөхцөл нь нарийн боловсруулагдсан хандалтын хяналтыг ашиглахад тусалдаг тул та функцэд суурилсан аюулгүй байдлын бодлогыг хэрэглэж болно.
[[Зураг:Jimbo-wales---fosdem-2005-modified-version.jpg|thumb|left|140px|Жимми Уэйлс]]
Хэрэглээний програм бүр өөрийн гэсэн онцлогтой ямар ч хэрэглэгч дур мэдэн өөрчилж чадахгүй (жишээ нь, SQL * Plus -ээр дамжуулан). Хамаарлын шинж чанарууд нь таны аюулгүй байдлын бодлогыг хэрэгжүүлдэг функцүүдэд хүртээмжтэй байдаг. Жишээлбэл, хүний нөөцийн хэрэглээний агуулгын шинж чанар нь "байршил", "байгууллагын нэгж", "улс орон" -ыг багтааж болно. Захиалгын элементийн захиалга нь "хэрэглэгчийн дугаар", "борлуулалтын бүс" байж болно.
Америкийн ''Bomis'' компанийн захирал Жимми Уэйлс англи хэлээр нийтээр засч болох цахим нэвтэрхий толь бүтээхийг зорьсныг ерөнхий хянан тохиолдуулагч Ларри Сэнгер гүйцэлдүүлжээ. [[2000 он]]ы [[3 сарын 9]]-нд ''Nupedia'' нэрээр эхэлсэн төсөл [[2001 он]]ы [[1 сарын 15]]-нд өнөөгийн Википедиа болж өөрчлөгдсөн юм. Эхэндээ дан англи хэлнийх байхдаа ''www.wikipedia.com'' хаягтай байсан бол олон хэлнийх болоод 2002 оноос хойш ''www.wikipedia.org'' хаягтай болсон.
Хэрэглээний програм нь уян хатан програмд ашигласан шинж чанаруудыг, парамерт суурилсан хандалтын хяналтыг зөвшөөрдөг.
You can:
* Base predicates on context values-Хүрээллийн утгын үндсэн суурь
* Үндсэн утгын хүрээнд утгыг ашиглаж хувьсагчдыг холбох
* Тодорхой хэрэглэгчийн шинж чанарууд
* Нэвтрэх хэрэглэгчийн шинж чанарууд


2001 оны 8-р сард 8000 өгүүлэл, 2001 оны төгсгөлд 18 хэлээр 20000 өгүүлэл бичигдээд байв. 2002 онд 26, 2003 онд 46, 2004 онд 161 хэлний Википедиа нээгдсэн байв. 2007 онд хамгийн том сан болох англи хэлний хувилбар нь сая өгүүлэлтэй болж байсан ба 15-р зууны «[[Юнлөгийн их тэмдэглэл]]»-ээс илүү зүйл бичигдсэн нэвтэрхий толь болж дэлхийн дээд амжилт тогтоожээ.
===Динамик нөхцөлүүд===


2009 оноос эхлээд Википедиад хувь нэмэрлэгч хүний тоо аажим буурч эхэлсэн. 2013 оны нэгэн судалгаагаар 2007 онтой харьцуулахад хувь нэмэрлэгчийнхээ 1/3-ыг алдсан гэжээ. Нэг талаар үүнд олон сая хэрэглэгчтэй хэлнээ өгүүлэх зүйлийн тоо гүйцэж ханаж буй нь нөлөөлөв.
Таны бодлого бодлогын статик, хуваалцсан, контекст-мэдрэмжтэй, эсвэл динамик эсэхийг тодорхойлох замаар цаг хугацааны үр нөлөөг тодорхойлж чадна
Хэрэв энэ нь статик юм бол, тухайн обьектод хандах хүн бүрт ижил үндсэн мөрийг үүсгэдэг бөгөөд энэ нь нэг удаа SGA ажиллуулж, кэшлэгдсэн байдаг. Нэг обьект руу хандах мэдэгдлийн бодлогууд нь бодлогын функцийг дахин ажиллуулдаггүй, гэхдээ оронд нь cached predicate ашигладаг.
Энэ нь бодлогын ижил төрлийн бодлогын ижил функцаар үүсгэгдсэн кэшийн үндсэн эх үүсвэрийг сервер эхлээд хайж байгаа статик-бодлогын хувьд мөн адил юм. Хуваалцсан-статик бодлого нь байршлын талаарх өгөгдлийн хуваалтад тохиромжгүй байдаг тул бараг бүх обьектууд нь ижил функцтэй байдаг бөгөөд энэ нь статик бодлого юм.
Хэрэв та өөрийн бодлогын контекст-мэдрэмжийг шошголдог бол сервер нь бодлогын функцийг задлан шинжлэх аргаар үргэлж ажиллуулдаг бөгөөд энэ нь буцаасан утга буцаахгүй. Сервер нь курсорын хамгийн сүүлчийн хэрэглээтэй болсноор контекстын өөрчлөлтийг илрүүлэхгүй бол бодлогын функцийг илэрхийлсэн гүйцэтгэлийн цагт дахин үнэлгээ хийгддэггүй.(Олон тооны клиентүүд өгөгдлийн сангийн сеансаа хуваалцдаг сеанс холболтод зориулж клиент свопын үед дунд шатны утгыг дахин тохируулах ёстой.)
Контекст-мэдрэмжтэй бодлогыг хуваалцах үед,сервер эхлээд ижил мэдээллийн бодлогын хүрээнд ижил төрлийн бодлогын функцээр үүсгэгдсэн кэшийн үндсэн ойлголтыг хайж олох болно. Хэрэв үндсэн өгөгдлүүд нь сессийн санах ойд байгаа бол дараа нь бодлогын функцыг дахин ажиллуулахгүй бөгөөд сеанс хувийн хэрэглээний орчин өөрчлөгдөх хүртэл кэш хийгдсэн утга хүчин төгөлдөр байна.
Динамик бодлогын үүднээс, сервер нь ямар нэгэн систем эсвэл сесс орчинд ямар нэгэн нөлөөнд өртөж болзошгүй гэж үздэг бөгөөд энэ нь бодлогын функцийг үргэлжлүүлэн задлан шинжлэх эсвэл гүйцэтгэх үйл явцад үргэлжл ажиллуулдаг.


== Дүрэм журам ==
===Нарийн боловсруулсан аудит/хяналт/===
=== Үндсэн таван ойлголт ===
{{гол|Wikipedia:Дүрэм}}
* Википедиа бол нэвтэрхий толь юм (мэдээ, сонин сэтгүүл, зар сурталчилгаа болгохгүй байх)
* Википедиад хөндлөнгийн хүний нүдээр бичнэ (нийтээр хүлээн зөвшөөрөх, илэрхий үнэн зүйлсийг тоочих)
* Википедиаг хэн ч бичиж, засварлаж, түгээж болно (зохиогчийн эрх зөрчсөн бол Википедиад байх ёсгүй)
* Хувь нэмэрлэгч, засварлагч нар эвтэй байна (хэрэв нөгөө Викичинтэйгээ санаа зөрөлдвөл соёлч, ухаалаг хэлэлцэнэ)
* Википедиа хөдлөшгүй зүйл биш (бодлого журамтай, түүхийг хадгалж байдаг учраас алдааг засах боломжтой)


=== Бусад зүйлээс салгаж үзэх ===
Нарийн боловсруулсан аудит нь контент дээр тулгуурлан өгөгдлийн хандалтын мониторинг хийх боломжийг олгодог. Энэ аудит нь INSERT, UPDATE, болон DELETE үйлдлүүдийг агуулдаг. Жишээлбэл, төв татварын алба нь ажилчдын анхаарлыг сарниулахын тулд татварын өгөөж рүү хандах хандалтыг хянах, ямар өгөгдөлд хандах вэ гэдгийг тодорхойлох хангалттай нарийвчилсан мэдээлэлтэй байх шаардлагатай. SELECT цэсийг тодорхой хүснэгтэнд тодорхой хэрэглэгч ашиглаж байсан нь хангалттай биш юм. Нарийн боловсруулсан аудит нь илүү гүнзгий үйл ажиллагааг хангадаг.Ер нь нарийн боловсруулсан аудитын бодлого нь сонгогдсон аудитын нөхцөл болох хүснэгтийн объект дээрх энгийн хэрэглэгчийн тодорхойлсон SQL-ийн үндсэн дээр үндэслэдэг. Ачаалах үед, буцах мөрийн хувьд бодлогын нөхцөл хангагдсан тохиолдолд хайлтыг аудит хийх болно. Дараа нь, Oracle нь хэрэглэгчийн тодорхойлсон аудитийн үйл явдлуудыг ажиллуулахын тулд бие даасан гүйлгээнүүдийг ашиглан ажиллуулдаг.
{{гол|Wikipedia:Википедиа нь ... биш}}
Нарийн боловсруулсан аудитыг DBMS_FGA багцыг ашиглан хэрэглэгчийн програмуудаар эсвэл мэдээллийн санг ашиглах замаар хэрэгжүүлж болно
* Википедиа — толь бичиг биш (үгийн утга, орчуулга, тайлбарын тухай товч бичих бол [[Вики толь]]д бичнэ).
* Википедиа — файлын сан биш (хэрвээ зураг, дуу дүрсийн талаар бол [[Викимедиа агуулах]]ад оруулна)
* Википедиа — мэдээ сураг өгөх газар биш (үүнийг хийхийг хүсвэл [[Вики мэдээ]]д бичнэ)
* Википедиа — хувийн үзэл бодол, онол, судалгаа, нээлт, санал бодлоо илэрхийлэх талбар биш
* Википедиа — хувийн хэлэлцүүлэг, хөөрөлдөх газар, блог биш


==Шүүмжлэл==
==Аюулгүй байдлын бодлогын тойм==
{{гол|Википедиагийн тухай шүүмжлэл}}
Википедиаг хүмүүс ихээр хэрэглэхийн хэрээр Википедиагийн өгүүллийн үнэн эсэхэд шүүмжлэлтэй хандах болсон. Америкийн нэгэн сэтгүүлч Википедиа дахь мэдээллийг «үнэн, тал нь үнэн, худал» гэж гурван хэсэг болгон үзсэн байдаг. Аливаа шүүмжлэгч нар Википедиагийн хуудсыг хэн ч хэзээ ч засварлаж болдог нь түүнд итгэх итгэлийг алдагдуулж байна гэдэг. Ялангуяа эрдэм шинжилгээ, эмнэлгийн мэргэжлийн дутмаг мэдээ Википедиад орсоноор буруу мэдээ уншигчид очих эрсдэлтэй.


== Монгол хувилбар ==
Энэ хэсэгт дараах сэдвүүдийг агуулна:
2015 оны 12-р сарын 12-ны байдлаар:
Системийн аюулгүй байдлын бодлого
Өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлого
Хэрэглэгчийн аюулгүй байдлын бодлого
Нууц үгийн менежментийн бодлого
Аудитын бодлого

===Системийн аюулгүй байдлын бодлого===

Аюулгүй байдлын администраторууд: Мэдээллийн бааз бүр аюулгүй байдлын бодлогын бүх асуудлыг хангах үүрэгтэй нэг буюу түүнээс дээш администраторуудад байдаг.Хэрэв өгөгдлийн сангийн систем нь жижиг бол мэдээллийн сангийн администратор аюулгүй байдлын администраторын үүрэгтэй байж болно. Гэхдээ өгөгдлийн сангийн систем нь том бол тусгай хүн эсвэл бүлэг хүмүүс аюулгүй байдлын администраторын үүрэгтэй байдаг.
Аюулгүй байдлын бодлого бүр мэдээллийн сан бүрдүүлэх ёстой. Аюулгүй байдлын бодлого нь дараах дэд хэсгүүдэд тайлбарласны дагуу хэд хэдэн дэд бодлогыг агуулах ёстой.

• ''' Өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчийн удирдлага'''

Өгөгдлийн сангийн системийн хэмжээ, өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчдийг удирдахад шаардагдах ажлын хэмжээ зэргээс хамааран аюулгүй байдлын администратор нь өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчдийг үүсгэх, өөрчлөх, эсвэл устгахад шаардагдах давуу эрх бүхий цорын ганц хэрэглэгч байж болно. Эсвэл, өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчдийг удирдах эрхтэй хэд хэдэн администраторууд байж болно. Үүний зэрэгцээ, зөвхөн итгэмжлэгдсэн хүмүүс өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчидийг удирдах хүчтэй давуу эрхтэй байх ёстой.

• '''Хэрэглэгчийн баталгаажуулалт'''

Өгөгдлийн сангуудын хэрэглэгчид нь Oracle-ээр өгөгдлийн сангийн нууц үг, хост үйлдлийн систем, сүлжээний үйлчилгээ, эсвэл Secure Sockets Layer (SSL) ашиглан баталгаажуулж болно.

• '''Үйлдлийн системийн аюулгүй байдал'''

Хэрэв боломжтой бол Oracle-г ажиллуулж байгаа үйлдлийн системийн орчны хувьд аюулгүй байдлын дараах асуудлуудыг мөн авч үзэх хэрэгтэй бөгөөд ямар ч өгөгдлийн сангийн програмуудад зориулсан:
* Өгөгдлийн сангийн администраторууд файл үүсгэх, устгах үйлдлийн системийн зөвшөөрлүүдтэй байх ёстой.
* Өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчид өгөгдлийн сантай холбоотой файл үүсгэх эсвэл устгах үйлдлийн системийн давуу эрхгүй байх ёсгүй.
* Үйлдлийн систем хэрэглэгчдийн өгөгдлийн сангийн үүрэг хариуцлагыг тодорхойлдог бол аюулгүй байдлын админууд үйлдлийн системийн акаунтын аюулгүй байдлын домайныг өөрчлөх үйлдлийн системийн зөвшөөрлүүдтэй байх ёстой.

===Өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлого===

Өгөгдлийн аюулгүй байдал нь обьектийн түвшинд өгөгдөлд хандах хандалтыг хянах механизмтай байдаг.Таны өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлого нь хэрэглэгчид тухайн схемийн тодорхой обьектод хандах хандалтыг тодорхойлдог ба тухайн объект дээрх хэрэглэгч бүрийн зөвшөөрөгдсөн үйлдлийн тодорхой төрлийг тодорхойлно. Жишээлбэл, хэрэглэгчийн scott нь SELECT болон INSERT мэдэгдлүүдийг гаргаж болох боловч ажилчдын хүснэгтийг ашиглан DELETE мэдэгдэл хийх биш юм. Таны өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлого нь схемийн объект бүрийн хувьд аудитлагдсан үйлдлүүдийг тодорхойлох ёстой.
Таны өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлогыг үндсэндээ таны өгөгдлийн санд байгаа өгөгдлүүдийн аюулгүй байдлын түвшингээр тодорхойлно. Жишээлбэл, хэрэглэгч ямарваа нэгэн схем объект үүсгэхийг зөвшөөрөх эсвэл өөрийн объектуудад системийн ямар ч хэрэглэгч рүү хандах эрх олгодогийг зөвшөөрөхийн тулд өгөгдлийн сан дахь өгөгдлийн аюулгүй байдлын хувьд бага байж болох юм. Өөрөөр хэлбэл, өгөгдлийн аюулгүй байдлын хувьд өгөгдлийн аюулгүй байдлын администратор эсвэл обьектууд үүсгэх давуу эрх бүхий этгээдийг үүсгэх, обьект болон хэрэглэгчдэд обьектуудад хандах эрхүүдийг олгохыг хүсэх үед шаардлагатай байж болох юм.
Өгөгдлийн аюулгүй байдлын ерөнхий байдал нь өгөгдлийн мэдрэмж- sensitivity дээр суурилсан байх ёстой. Мэдээлэл мэдрэмтгий биш бол өгөгдлийн аюулгүй байдлын бодлого илүү сул болно. Гэсэн хэдий ч, өгөгдөл мэдрэмтгий бол обьектод хандах хандалтыг хянахын тулд аюулгүй байдлын бодлогыг боловсруулсан байх ёстой.
Өгөгдлийн аюулгүй байдлыг хэрэгжүүлэх зарим арга зам нь систем, объектын давуу эрх, үүрэг роль зэргийг багтаадаг. Үүрэг нь хэрэглэгчдэд олгож болох давуу эрхүүдийн багц юм. Тэдгээрийн тодорхойлолт нь хүснэгтийн хандалтад хандах хандалтыг хязгаарлаж болох учраас өгөгдлийн аюулгүй байдлыг хэрэгжүүлэх боломжтой. Тэд эмзэг-sensitivity өгөгдлийг агуулсан багануудыг хасч болно.
Өгөгдлийн аюулгүй байдлыг хэрэгжүүлэх өөр нэг арга бол нарийн боловсруулсан хандалтын хяналт болон холбогдох хэрэглээний орчинг ашиглах явдал юм. Нарийн боловсруулсан хандалтын хяналт нь аюулгүй байдлын бодлогыг функцтэйгээр хэрэгжүүлж, тэдгээр аюулгүй байдлын бодлогыг хүснэгтээр эсвэл үзэл бодолтой холбох боломжийг олгодог. Үүний үр дүнд аюулгүй байдлын бодлогын функц нь SQL statement-т тавигдаж байгаа WHERE нөхцөлийг үүсгэдэг бөгөөд ингэснээр хүснэгтийн эсвэл өгөгдөл дэх өгөгдлийн мөрүүдийг хэрэглэгчдэд хандахыг хязгаарладаг. Хэрэглээний програмын нөхцөл нь хандалтын хяналтын шийдвэр гаргахад ашиглагддаг мэдээллийг хадгалахад аюулгүй өгөгдлийн кэш юм.

===Хэрэглэгчийн аюулгүй байдлын бодлого===

Энэ хэсэг нь хэрэглэгчийн аюулгүй байдлын бодлогын асуудлуудыг тодорхойлж дараах сэдвүүдийг агуулна:
General User Security-Хэрэглэгчийн ерөнхий аюулгүй байдал
End-User Security-Эцсийн хэрэглэгчийн аюулгүй байдал
Administrator Security-Админы аюулгүй байдал
Application Developer Security-Програм хөгжүүлэгчийн аюулгүй байдал
Application Administrator Security-Програмын Админаторын аюулгүй байдал

• ''' Хэрэглэгчийн ерөнхий аюулгүй байдал'''

Бүх төрлийн өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчдийн хувьд нууц үгийн аюулгүй байдал болон онцгой эрхийн менежментийг авч үзэх.
Хэрэв хэрэглэгчийн нэвтрэлт танилтын өгөгдлийн сангаар удирдуулсан бол аюулгүй байдлын админууд мэдээллийн аюулгүй байдлын нууцлалыг хадгалахын тулд нууц үгийн аюулгүй байдлын бодлогыг боловсруулах ёстой. Жишээлбэл, өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчид өөрсдийн нууц үгийг тогтмол давтамжтайгаар солих ёстой. Хэрэглэгчийг нууц үгээ өөрчлөх замаар мэдээллийн санд хууль бусаар хандах боломжийг бууруулж болно. Таны нууц үгийн нууцлалыг хамгаалахын тулд Oracle-ийг клиент / сервер болон сервер / серверийн холболтын хувьд шифрлэсэн нууц үгүүдийг ашиглах боломжтойгоор тохируулж болно.
Мөн бүх төрлийн хэрэглэгчдэд зориулсан давуу эрхийн менежменттэй холбоотой асуудлыг авч үзэх. Жишээлбэл, олон хэрэглэгчид, програмууд, обьектууд бүхий өгөгдлийн сан нь хэрэглэгчид ашиглах боломжтой давуу эрхийг удирдахын тулд үүргийг ашиглахаас ашиг тус хүртэнэ. Өөрөөр, хэрэглэгчийн нэрс бүхий өгөгдлийн сан дахь хэрэглэгчдэд давуу эрх олгож, үүрэг хариуцлагаас зайлсхийх нь илүү хялбар байж болох юм.

• '''Эцсийн хэрэглэгчийн аюулгүй байдал'''

Аюулгүй байдлын администраторууд эцсийн хэрэглэгчийн аюулгүй байдлын бодлогыг тодорхойлох ёстой.
Хэрэв мэдээллийн бааз олон хэрэглэгчидтэй бол, аюулгүй байдлын администратор аль бүлгийн хэрэглэгчийг хэрэглэгчийн бүлгүүдэд ангилж болохыг тодорхойлж дараа нь эдгээр бүлгүүдийн хувьд хэрэглэгчийн үүрэг үүсгэх болно. Аюулгүй байдлын админ хэрэглэгчийн үүрэг болгонд шаардлагатай давуу эрх, хэрэглээний үүргийг олгож, хэрэглэгчдэд хэрэглэгчийн үүрэг оноож чадна. Аливаа үл хамаарах зүйлийг тооцоолохын тулд аюулгүй байдлын администратор нэг хэрэглэгчидэд ямар давуу эрх олгох ёстойг шийдэх ёстой.
Үүрэг нь өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийтлэг давуу эрх олгох, хамгийн хялбар арга юм. Та мөн хэрэглэгчид болон тэдгээрийн зөвшөөрлийг Oracle Advanced Security-ийн аж ахуйн нэгжийн хэрэглэгчид болон аж ахуйн нэгжийн гүйцэтгэх үүрэг функцоор төвийн үйлчилгээнд төвтэйгээр удирдах боломжтой.

• '''Админы аюулгүй байдал'''

Аюулгүй байдлын администраторууд өгөгдлийн сангийн администраторын аюулгүй байдлыг хангах бодлоготой байх ёстой. Жишээлбэл, өгөгдлийн сан нь том бөгөөд өгөгдлийн сангийн администраторын хэд хэдэн төрлүүд байдаг бөгөөд аюулгүй байдлын администратор нь захиргааны удирдлагын хэд хэдэн үүргийг гүйцэтгэж болно. Захиргааны үүргийг зохих администратор хэрэглэгчдэд олгож болно. Эсвэл өгөгдлийн сан нь жижиг, цөөхөн админтай байх тохиолдолд захиргааны нэг үүрэг үүсгэх, бүх администраторуудад олгоход илүү тохиромжтой байж болох юм.

• '''Холболтыг SYS болон SYSTEM гэж хамгаална'''

Өгөгдлийн сан үүсгэсний дараа SYS болон SYSTEM-д зориулсан анхдагч нууц үгүүдийг ашиглавал SYS, SYSTEM удирдлагын хэрэглэгчийн нэрсийг нууц үгээ солино. SYS буюу SYSTEM-г холбох нь өгөгдлийн санг өөрчлөхөд маш их давуу эрх олгодог.

• '''Админы холболтыг хамгаалах'''

Зөвхөн өгөгдлийн сангийн администраторууд нь өгөгдлийн санд холбогдох боломжтой давуу эрхтэй байх ёстой.
For example: CONNECT username/password AS SYSDBA/SYSOPER
SYSOPER-г холбох нь хэрэглэгчид үйл ажиллагааны үндсэн ажлуудыг гүйцэтгэх боломжтой (STARTUP, SHUTDOWN, сэргээх ажиллагаа гэх мэт).
SYSDBA-г холбох нь эдгээр хэрэглэгчдэд өгөгдлийн сангийн өгөгдлүүд эсвэл өгөгдлийн сан доторх обьектууд (үүнд CREATE, DROP, DELETE зэрэг) юу ч хийх эрхгүй давуу эрх олгодог.
SYSDBA нь SYS схемд хэрэглэгчийг өгдөг бөгөөд тэдгээр нь өгөгдлийн толь хүснэгтүүдийг өөрчилдөг.

===Програм хөгжүүлэгчийн аюулгүй байдал===

Аюулгүй байдлын администраторууд аппликешн хөгжүүлэгчдийн өгөгдлийн санг ашиглан аюулгүй байдлын бодлогыг тодорхойлох ёстой. Аюулгүй байдлын администратор аппликешн хөгжүүлэгчдэд шаардлагатай обьектуудыг үүсгэх давуу эрх олгож болно. Эсвэл, өөрөөр хэлбэл, обьектуудыг үүсгэх давуу эрхүүд зөвхөн өгөгдлийн сангийн администраторид олгогдож болох бөгөөд дараа нь хөгжүүлэгчээс обьект үүсгэх хүсэлтийг хүлээн авдаг.

• '''Програм хөгжүүлэгчид ба тэдний эрх ямба'''

Өгөгдлийн сангийн програм хөгжүүлэгчид нь тусгайлсан мэдээллийн давуу эрхтэй хэрэглэгчдийн тусгайлсан бүлгүүдийг шаарддаг. Эцсийн хэрэглэгчидээс ялгаатай нь хөгжүүлэгчид TREASURES, CREATE PROCEDURE гэх мэт системийн давуу эрх хэрэгтэй. Гэсэн хэдий ч, хөгжүүлэгчдэд өгөгдлийн сангийн ерөнхий чадамжаа хязгаарлахад зөвхөн системийн тусгай зөвшөөрлүүд олгоно.
Ихэнх тохиолдолд програмын санг тестлэхийн тулд програм хөгжүүлэх нь хязгаарлагдсан бөгөөд үйлдвэрлэлийн өгөгдлийн сангуудад зөвшөөрөгдөхгүй. Энэ хязгаарлалт нь програм хөгжүүлэгчид эцсийн хэрэглэгчдэд өгөгдлийн сангийн эх үүсвэрүүдтэй өрсөлдөх чадваргүй бөгөөд үйлдвэрлэлийн өгөгдлийн санд сөргөөр нөлөөлж чадахгүй гэдгийг баталгаажуулдаг. Аппликейшнийг сайтар боловсруулж, туршиж үзсэний дараа үйлдвэрлэлийн өгөгдлийн санд хандах боломжтой ба үйлдвэрлэлийн өгөгдлийн сангийн зохих хэрэглэгчдэд бэлэн болно.
Аюулгүй байдлын админууд ердийн програм хөгжүүлэгчийн шаарддаг давуу эрхүүдийг удирдах үүргийг бий болгож чадна.
Програм хөгжүүлэгчид нь обьектуудыг хөгжүүлэх процессийн нэг хэсэг болгон үүсгэх давуу эрх өгдөг боловч аюулгүй байдлын администраторууд програмын хөгжүүлэгч бүрийн хувьд ямар, хэр хэмжээний өгөгдлийн санг ашиглаж болохыг хязгаарлах ёстой. Жишээлбэл, аюулгүй байдлын админ нь програм хөгжүүлэгч бүрийн хувьд дараах хязгаарыг тусгайлан зааж өгөх буюу хязгаарлах ёстой:
* Хөгжүүлэгчид хүснэгт эсвэл индекс үүсгэх боломжтой хүснэгтүүд
* Хөгжүүлэгчид зориулсан хүснэгт бүрийн хувьд квот
Аль алиныг нь хөгжүүлэгчийн аюулгүй байдлын домэйныг өөрчлөх замаар тохируулж болно.

===Програмын Админаторын аюулгүй байдал===

Том өгөгдлийн сангийн системд олон төрлийн өгөгдлийн сантай програмуудад дараах төрлийн ажлуудыг хариуцаж буй администраторыг томилох:
* Хэрэглээний програм гаргахад үүрэг гүйцэтгэх ба програм тус бүрийн давуу эрхүүдийг удирдах
* Өгөгдлийн сангийн хэрэглээнд хэрэглэгддэг обьектуудыг үүсгэх, удирдах
* Шаардлагатай тохиолдолд өргөдлийн код болон Oracle-ийн журам, багцыг хадгалах, шинэчлэх
Ихэнхдээ, аппликешны администратор нь аппликейшнийг зохиосон програм хөгжүүлэгч програм юм. Гэсэн хэдий ч, аппликешний администратор нь өгөгдлийн сангийн програмын талаар мэддэг хүн байж болно.

• '''Нууц үгийн менежментийн бодлого'''

Өгөгдлийн сангийн аюулгүй байдлын системүүд нь нууц үгнээс хамааралтай байхыг шаарддаг бөгөөд нууц үгийг бүх үед нууцлахыг шаарддаг. Гэвч нууц үг хулгайлах, хуурамчаар үйлдэх, буруугаар ашиглахад хялбар байдаг. Өгөгдлийн сангийн аюулгүй байдлыг илүү хянах боломжийг олгохын тулд Oracle-ийн нууц үгийн менежментийн бодлогыг DBA болон аюулгүй байдлын ажилтнууд хянадаг.

• '''Аудитын бодлого'''

Аюулгүй байдлын администраторууд өгөгдлийн сан бүрийн аудитын горимыг тодорхойлох ёстой. Та эргэлзээтэй үйл ажиллагаа нь сэжигтэй тохиолдолд өгөгдлийн сангийн аудитыг идэвхгүй болгох шийдвэр гаргаж болно. Аудитыг дараах хэсэгт хэлэлцсэн болно.

==Өгөгдлийн сангийн аудитын ерөнхий тойм==

Аудит нь сонгосон хэрэглэгчийн өгөгдлийн сангийн үйл ажиллагааны хяналт, бичлэг юм. Энэ нь SQL statement ажиллуулах төрөл эсвэл нэр, хэрэглээ, хугацаа, гэх мэт оруулдаг хүчин зүйлсийн хослол гэх мэт бие даасан үйлдэл дээр үндэслэж болно. Аюулгүй байдлын бодлогууд нь Oracle-ийн өгөгдлийн сан дахь тодорхой элементүүдэд хандах, өөрчлөх, агуулгаар нь аудит хийхэд хүргэж болно.
Аудитыг дараах зорилгоор ашигладаг:
* Enable future accountability for current actions taken in a particular schema, table, or row, or affecting specific content-Тухайн схем, хүснэгт, эгнээнд авсан одоогийн үйл ажиллагааны ирээдүйн хариуцлагыг идэвхжүүлэх, эсвэл тодорхой агуулгад нөлөөлөх
* Сэжигтэй үйлдлийг шалгах. Жишээ нь, хэрэв зөвшөөрөлгүй хэрэглэгч хүснэгтээс өгөгдлийг устгавал аюулгүй байдлын администратор бүх өгөгдлийн санд байгаа бүх мөрөөр амжилттай, амжилтгүй устгагдсан өгөгдлийн санд аудит хийж болно.
* Өгөгдлийн сангийн тодорхой үйл ажиллагааны талаархи мэдээллийг цуглуулах. Жишээлбэл, өгөгдлийн сангийн администратор аль хүснэгтүүдийг шинэчилж байгаа, ямар логик I / Os-г гүйцэтгэдэг, эсвэл зэрэгцээ хэрэглэгчид оргил цаг дээр хэрхэн холбогдож байгааг статистикийн мэдээнүүд цуглуулж чаддаг.
Андройд Менежер ашиглан аудиттай холбоотой эхлүүлэх параметрүүдийг харж тохируулах, аудитлагдсан обьектуудыг шалган баталгаажуулах, схемийн объект аудит хийх боломжтой болно. Жишээ нь, аж ахуйн нэгжийн менежер нь одоогийн шалгагдаж буй тайлан, давуу эрх, обьектуудын шинж чанаруудыг харуулдаг. Та объект бүрийн шинж чанарыг харж чадна, шалгагдаж буй объектуудыг шинж чанараараа хайж болно. Та обьектууд, мэдэгдэл болон зөвшөөрлүүд дээр аудиог унтраах боломжтой.

===Аудитын төрөл, бүртгэл===

Oracle аудитын тохируулгууд нь анхаарал хандуулах эсвэл өргөн цар хүрээтэй байх боломжийг олгодог. Та аудит хийж болно:
* Амжилттай гүйцэтгэл, амжилтгүй болсон гүйцэтгэл, эсвэл хоёулаа
* Хэрэглэгчийн сешн дээр нэг удаа мэдүүлгийг гүйцэтгэх эсвэл нэг удаа мэдүүлэг гаргана
* Бүх хэрэглэгчийн эсвэл тодорхой хэрэглэгчдийн үйл ажиллагаа
Oracle аудит нь дараах боломжуудыг агуулсан хэд хэдэн өөр өөр механизмуудыг ашиглах боломжийг олгодог:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
! Д/д!! Ялгах нэр !! Хэл бичиг !! Хаяг !! Үүссэн огноо !! Өгүүллийн тоо !! Хэрэглэгчийн тоо
! Д/д!! Аудитын төрөл !!Утга/тайлбар
|
|
|-
|-
| 1 || Буриад Википедиа || [[буриад аялгуу|буриад]], [[кирил үсэг|кирил]] || [http://bxr.wikipedia.org bxr.wikipedia.org] || 2006.02 || [https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тусхай:Статистика&action=raw 1,461] || 6,696
| 1 || Тайлан аудит || Аудитын SQL мэдэгдэл нь үйл ажиллагааных нь тодорхой схемийн объектоор биш, харин мэдэгдлийн төрлөөр. Ерөнхийдөө өргөн, мэдэгдлийн аудит нь опцион бүрийн хувьд холбоотой хэд хэдэн төрлийн үйлдлүүдийг аудит хийх болно. Жишээ нь, AUDIT хүснэгт нь хэд хэдэн DDL мэдэгдлийг гаргаж ирдэг хүснэгтээс үл хамааран явуулдаг. Та сонгосон хэрэглэгчид эсвэл өгөгдлийн санд байгаа хэрэглэгч бүрийг аудит хийлгэж болно. ||
|-
|-
| 2|| [[Монгол Википедиа]] || [[Монгол хэл|монгол]], [[кирил монгол бичгийн дүрэм|кирил]] || [http://mn.wikipedia.org mn.wikipedia.org] || 2004.02.29 || 15,032 || 37,023
| 2|| Эрх олголтын аудит || AUDIT CREATE TABLE.- гэх мэт холбогдох үйлдлүүдийг идэвхжүүлсэн хүчирхэг системийн давуу эрхүүдийг ашиглах аудит. Аудитын давуу эрх гэдэг нь зөвхөн аудитын шалгалтаас илүү анхаарал төвлөрч байдаг. Та сонгосон хэрэглэгч эсвэл өгөгдлийн санд байгаа бүх хэрэглэгчдийг аудит хийх боломж олгох аудитыг тохируулж болно.
|-
|-
| 3 || Халимаг Википедиа || [[Халимаг аялгуу|халимаг]], [[кирил үсэг|кирил]] || [http://xal.wikipedia.org xal.wikipedia.org] || — ||[https://xal.wikipedia.org/w/index.php?title=Көдлхнә:Статистика&action=raw 2,019] || 5,443
| 3 || Схем объект аудит || Аудит нь тухайн опционы обьектийн тухай тодорхой мэдэгдэл, тухайлбал AUDIT SELECT ажилтан дээр ажиллана. Схемийн объект аудит нь тусгайлсан схемийн обьект дээр зөвхөн тусгайлсан дүгнэлтийг аудит хийхэд анхаарлаа төвлөрүүлдэг. Схем обьектийн аудит нь өгөгдлийн сангийн бүх хэрэглэгчид хамаарна.
|-
| 4 || Нарийн боловсруулалттай аудит хийх || Агуулга дээр тулгуурлан өгөгдлийн хандалт, үйлдлийг аудит хийх. DBMS_FGA-г ашиглан аюулгүй байдлын администратор нь зорилтот хүснэгтэд аудитын бодлого үүсгэдэг. Хэрэв ямар нэг мөр нь DML мэдэгдлийн блокоос буцаж ирвэл аудитийн нөхцөл таарвал аудитын үйл явцын оруулгыг аудитийн мөрт оруулах болно.
|-
|-
| - || ''төсөл'' || [[Монгол хэл|монгол]], [[монгол үсэг|монгол]] || ''[http://Wp/mvf/Sedvüüd Wp/mvf/Sedvüüd]'' || — || — || —
|}
|}


== Бусад хувилбар ==
===Аудитын бүртгэл ба Аудитын мөрүүд===
{{аятайханхайрцаг

|өнгө = 3
Аудитын бүртгэлд аудит хийгдсэн үйл ажиллагаа, үйл ажиллагааг гүйцэтгэсэн хэрэглэгч, үйл ажиллагааны огноо, цаг зэрэг мэдээллийг багтаасан болно. Аудитийн бүртгэлийг өгөгдлийн хүснэгтийн хүснэгтэнд, өгөгдлийн аудитийн мөрийн бичлэг гэж нэрлэдэг эсвэл үйлдлийн системийн аудитийн мөр гэж нэрлэгддэг үйлдлийн системийн файлд хадгалагдаж болно.
|тэмдэг = Wikipedia-logo.png

|хэмжээ = 30
===Өгөгдлийн аудитийн мөрийн хөтөлбөр===
|нэр = Бусад хэлээр

|зай = 0.5em 0.5em 0.5em 0.5em
Өгөгдлийн сангийн аудитийн мөр нь SYS нэртэй нэг хүснэгт юм. AUD $ нь Oracle мэдээллийн баазын өгөгдлийн толь бүрийн SYS схемд байна. Энэ хүснэгтэд байгаа мэдээллийг ашиглахад туслах хэд хэдэн тодорхой үзэл бодол байдаг.
|бие = {{Wikipedialang-2014}}
Аудитын мөрийн бүртгэл нь аудит хийгдсэн үйл явдлууд болон аудитын тохируулгуудаас хамааран янз бүрийн төрлийн мэдээллийг агуулсан байж болно.
|хормой = [[m:List of Wikipedias|бүх хэл]] '''·''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_coordination олон хэлтэй ажиллах] '''·''' [[m:Meta:Language proposal policy|шинэ хэлээр Википедиа эхлүүлэх]]
Мэдээлэл нь аудитын тодорхой үйл ажиллагаанд чухал ач холбогдолтой бол аудитын мөрийн бүртгэл бүрт дараах мэдээллийг үргэлж багтаасан байна:
</div></p><noinclude>
Хэрэглэгчийн нэр
}}
Шуудангийн дугаар
Процессийн тодорхойлогч
Салбарын ялгуур
Терминал танигч
Онооны схемийн нэр
Гүйцэтгэсэн буюу оролдлого
Үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн код
Огноо, цаг хугацааны тамга
Ашигласан системийн давуу эрх

===Тархсан өгөгдлийн санд аудит хийх===

Аудит нь бие даасан байна. Жишээ нь зөвхөн шууд холбогдсон хэрэглэгчийн гаргасан тайлан. Орон нутгийн Oracle цэг нь алсын өгөгдлийн санд явагдаж буй үйлдлүүдийг аудит хийж чадахгүй. Учир нь алсын холболтууд нь өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчийн бүртгэлээр үүсгэгдсэн учир өгөгдлийн сангийн холболтоор гаргасан мэдэгдлүүд нь алсын Oracle цэгээр шалгагддаг.

===Үйлдлийн систем Аудит Trail===

Хэрэв Oracle үйлдлийн систем ийм аудитийн мөрийг Oracle-д ашиглах боломжтой бол аудит мөрийн бичлэгүүдийг үйлдлийн системийн аудитийн мөрөөр чиглүүлэх боломж, аудит хийх боломжийг олгодог. Хэрэв тийм биш бол аудитийн бичлэгүүд нь бусад Oracle мөрийн файлтай адил хэлбэрийн өгөгдлийн сангаас гадуур файл уруу бичигддэг.
Үйлдлийн системийн аудитийн мөрийг (эсвэл аудитийн бичлэг агуулсан үйлдлийн системийн файл) аудитийн бичлэгийг бүртгэх боломжгүй байсан ч Oracle үргэлжлүүлэн аудит хийх зарим үйлдлийг зөвшөөрдөг. Үүний гол шалтгаан нь үйлдлийн системийн аудитийн мөр эсвэл файлын систем дүүрэн бөгөөд шинэ бүртгэл хүлээн авах боломжгүй байдаг явдал юм.
Үйлдлийн системийн аудитыг тохируулах системийн администраторууд аудитийн мөр буюу файлын систем нь бүрэн дүүрэн бөглөхгүй байхыг баталгаажуулах ёстой. Ихэнх үйлдлийн системүүд нь ийм зүйл хийхгүй байхын тулд хангалттай мэдээлэл, сануулгатай администраторуудад өгдөг. Гэхдээ аудитын дата аудит мөрийг ашиглахыг тохируулах нь энэ эмзэг байдлыг арилгах явдал юм. Учир нь, хэрэв аудитийн мөр нь өгөгдлийн сангийн өгөгдлийн аудитын бичлэгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй бол Oracle өгөгдлийн сангийн сервер аудитлагдсан үйл явцыг салдаг.

===Үйлдлийн системийн аудитын бүртгэл===

Үйлдлийн системийн аудитийн мөр кодлогдсон байдаг боловч энэ нь өгөгдлийн толь бичигт файл болон алдааны мэдэгдлүүдээр декодлогддог.
Үйл ажиллагааны код нь гүйцэтгэсэн эсвэл оролдлого хийсэн үйлдлийг дүрслэв. AUDIT_ACTIONS өгөгдлийн толь хүснэгт нь эдгээр кодыг тайлбарладаг.
Эрхэмлэх нь ашиглалтанд ашигласан ямар ч системийн зөвшөөрлүүдийг тайлбарладаг. SYSTEM_PRIVILEGE_MAP хүснэгтэд эдгээр бүх кодыг тайлбарласан болно.
Ажил дууссан код нь оролдлогын үр дүнг тайлбарлана. Амжилттай ажиллагаа нь тэг утгатай болох бөгөөд амжилтгүй үйлдэл нь яагаад амжилтгүй болсон тухай тайлбарласан Oracle алдааны кодыг буцаана.

===Үйлдлийн систем үргэлж Аудитийн мөрийг бүртгэх===


== Мөн үзэх ==
Өгөгдлийн сантай холбоотой зарим үйлдлүүд нь үйлдлийн системийн аудитийн мөрөөр үргэлжлүүлэн өгөгдлийн сангийн аудит идэвхжсэн эсэхээс үл хамааран үргэлжлэх болно:
* [[Анциклопедиа]]
* Жишээ нь эхлүүлэхээр, аудитийн бичлэг нь үйлдлийн системийн хэрэглэгчийн жишээ, хэрэглэгчийн терминал тодорхойлогч, огноо, цагийг тэмдэглэж, мэдээллийн сангийн аудитыг идэвхжүүлсэн эсвэл идэвхгүй болгосон эсэхийг тодорхойлдог. Энэ мэдээлэл нь үйлдлийн системийн аудитийн мөрөөр бүртгэгддэг, учир нь өгөгдлийн сангийн аудитын мөр нь эхлүүлсний дараа амжилттай хийгдэж дуусах хүртэл боломжгүй. Өгөгдлийн сангийн аудитыг эхлүүлэх үеэр бичлэг хийх нь аудитийн тугийн үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд администраторыг идэвхгүй болгосон үйлдлийг гүйцэтгэхэд саад болж байгаа өгөгдлийн сангийн аудитад идэвхжүүлээгүй байна.
* Жишээлбэл, shutdown нь аудитийн бичлэг нь үйлдлийн системийн хэрэглэгч instance, хэрэглэгчийн терминал тодорхойлогч, огноо, цагны тамга зэргийг далдлана.
* Администраторын давуу эрхтэй холболтуудын үед, үйлдлийн системийн хэрэглэгчид Oracle-д администраторын зөвшөөрлүүдтэй холбогдох нарийвчилсан мэдээллийг аудит бичлэгийн бичилт хийсэн болно. Энэ бичлэг нь администраторын давуу эрхтэй холбоотой хэрэглэгчдийн талаархи хариуцлагыг өгдөг.
Oracle-д хандах аудитийн мөрийг үүсгэдэггүй үйлдлийн системүүд дээрх аудит мөрийн бичлэгүүд нь үндсэн процессийн мөрийн файлуудтай ижил сан доторх Oracle audit мөрийн файлд байршдаг.


== Лавлах бичиг ==
==Аудит бүртгэлийг хэзээ үүсгэсэн бэ?==
{{лавлах холбоос}}


== Гадаад холбоос ==
Аливаа эрх бүхий өгөгдлийн сангийн хэрэглэгч өөрийн хүссэн үедээ аудитын тохируулгуудыг тохируулж болох боловч аудитын мэдээллийг бүртгэх нь аюулгүй байдлын администраторыг идэвхжүүлсэн эсвэл идэвхгүй болгосон байдаг. Өгөгдлийн санд аудитыг идэвхжүүлсэн үед аудитын бичлэг нь гүйцэтгэлийн үе шатанд үүсгэгддэг. Хөтөлбөрийн нэгж ажиллаж байх үед PL / SQL програмын нэгж дэх SQL мэдэгдлийг шаардлагатай гэж үздэг.
* [http://www.wikipedia.org Википедиагийн нүүр хуудас]
Аудитийн мөрийн бичлэгийг үүсгэх, оруулах нь хэрэглэгчийн гүйлгээ хийгдсэнээс үл хамаарна. Энэ нь, хэрэглэгчийн гүйлгээ буцаж эргэсэн ч гэсэн аудитын мөрийн бүртгэл хэвээр үлддэг.
* [http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaMN.htm Монгол Википедиагийн статистик]
Өгөгдлийн сангийн хэрэглэгчийн холболтыг өгөгдлийн санд холбох үед хүчин төгөлдөр үйлчилж буй мэдэгдэл ба давтамжийн аудитын сонголтууд нь хуралдааны үргэлжлэх хугацаанд хүчинтэй байна. Сеанс дэхь давтамж эсвэл давуу эрхтэй аудитийн тохируулгуудыг тохируулах эсвэл өөрчлөх нь тухайн сессийн нөлөөллийг үүсгэдэггүй.
Өөрчлөгдсөн мэдэгдэл буюу давуу эрх аудитын сонголтын хувилбарууд нь тухайн сешнээ дуусгавар болж шинэ сесс үүсгэгдсэн үед хүчин төгөлдөр болно. Үүний эсрэгээр, схемийн объект аудитын сонголтуудад өөрчлөлт орсон нь одоогийн хэлэлцүүлэгт үр дүнтэй болж байна.
SYSDBA эсвэл SYSOPER дамжуулан холбогдсон SYS хэрэглэгчид болон хэрэглэгчид нь AUDIT_SYS_OPERATIONS эхлүүлэх параметрээр бүрэн аудит хийж болно. SYS-ийн амжилттай SQL мэдэгдэл нь шалгагддаг.
Хэрэглэгчийн SYS эсвэл захиргааны давуу эрхтэй холбоотой холболтуудыг үйлдлийн системийн байршлуудад илгээнэ. SYS-ийн схемд байгаа ердийн өгөгдлийн сангийн аудитийн мөрнөөс тусдаа байрлал уруу тэдгээрийг илгээх нь аудитын аюулгүй байдлыг илүү ихээр хангадаг.
==Ашишласан материал==
*https://docs.oracle.com/cd/B19306_01/server.102/b14220/security.htm#i12384


[[Ангилал:Oracle - Өгөгдлийн сангийн аюулгүй байдал]]
[[Ангилал:Цахим хуудас]]

02:32, 30 Аравдугаар сар 2017-ий байдлаарх засвар

White sphere made of large jigsaw pieces. Letters from many alphabets are shown on the pieces.
Википедиагийн лого, хэд хэдэн бичгийн системүүдийн үсгүүдээс тогтсон бөмбөлөг
Дэлгэцийн агшин
Википедиагийн нүүр хуудас
Википедиагийн олон хэл дээр бичигдсэн портал сайтын зураг
URLWikipedia.org
УриаХэн ч нэмэрлэж болох чөлөөт нэвтэрхий толь
Ашгийн төлөө эсэхүгүй
Сайтын төрөлИнтернэт нэвтэрхий толины төсөл
Бүртгэлшаардлагагүй (хуудсыг хамгаалах, шинэ өгүүлэл бичиг, файл оруулах зэрэгт зайлшгүй шаардлагатай)
Боломжит хэл(нүүд)идэвхитэй 257 хувилбар (нийт 278)
Агуулгын лицензCreative Commons Attribution/
Share-Alike
3.0
and GFDL dual-license
ЭзэмшигчВикимедиа сан (ашгийн бус)
БүтээгчЖимми Уэйлс, Ларри Сангэр[1]
Нээгдсэн2001 оны 1 сарын 15
Алексагийн чансаа 8 (2011 оны 1 сарын байдлаар)[2]
Одоогийн статусИдэвхитэй

Википедиа (Англи: Wikipedia) — Америкийн Викимедиа сан хэмээх төрийн бус байгууллагын сервер дээр хадгалагдсан хэн ч хувь хувь нэмэрлэж, хянан шүүж, засч шинэчлэж болох, нийтийн хэрэглээний цахим нэвтэрхий толь юм. Википедиа дэлхийн хамгийн их ашиглагддаг арван цахим талбарт багтдаг бөгөөд олон сая хүнд энгийн мэдлэгийн сурвалж бичиг болдог.

Жимми Уэйлс, Ларри Сэнгер хоёр удирдан 2001 оны 1 сарын 15-нд англи хэлээр анхлан гаргасан ба удалгүй олон хэлээр бичигдэх сүлжээ болж өдгөө 291 хэл бичгээр Википедиа нээгдэж, хамгийн ихдээ 5 сая, бүгд 37 сая хуудас өгүүлэл бичигдээд байна. 2014 оны статистикт дурдсанаар сар бүр 500 сая хүн, 18 тэрбум удаа тус сайтын хуудсыг нээж харж байв.

Википедиа олон хүнд тус болж талархлыг хүлээж, мөн олон хүнээс сөрөг шүүмж авч байгаа.

Нэр

Хавай хэлний «wikiwiki» (түргэн), англи хэлний «encyclopedia» (нэвтэрхий толь) гэсэн хоёр үгний нийлэмж юм.

Түүх

Жимми Уэйлс

Америкийн Bomis компанийн захирал Жимми Уэйлс англи хэлээр нийтээр засч болох цахим нэвтэрхий толь бүтээхийг зорьсныг ерөнхий хянан тохиолдуулагч Ларри Сэнгер гүйцэлдүүлжээ. 2000 оны 3 сарын 9-нд Nupedia нэрээр эхэлсэн төсөл 2001 оны 1 сарын 15-нд өнөөгийн Википедиа болж өөрчлөгдсөн юм. Эхэндээ дан англи хэлнийх байхдаа www.wikipedia.com хаягтай байсан бол олон хэлнийх болоод 2002 оноос хойш www.wikipedia.org хаягтай болсон.

2001 оны 8-р сард 8000 өгүүлэл, 2001 оны төгсгөлд 18 хэлээр 20000 өгүүлэл бичигдээд байв. 2002 онд 26, 2003 онд 46, 2004 онд 161 хэлний Википедиа нээгдсэн байв. 2007 онд хамгийн том сан болох англи хэлний хувилбар нь сая өгүүлэлтэй болж байсан ба 15-р зууны «Юнлөгийн их тэмдэглэл»-ээс илүү зүйл бичигдсэн нэвтэрхий толь болж дэлхийн дээд амжилт тогтоожээ.

2009 оноос эхлээд Википедиад хувь нэмэрлэгч хүний тоо аажим буурч эхэлсэн. 2013 оны нэгэн судалгаагаар 2007 онтой харьцуулахад хувь нэмэрлэгчийнхээ 1/3-ыг алдсан гэжээ. Нэг талаар үүнд олон сая хэрэглэгчтэй хэлнээ өгүүлэх зүйлийн тоо гүйцэж ханаж буй нь нөлөөлөв.

Дүрэм журам

Үндсэн таван ойлголт

Үндсэн өгүүлэл: Wikipedia:Дүрэм
  • Википедиа бол нэвтэрхий толь юм (мэдээ, сонин сэтгүүл, зар сурталчилгаа болгохгүй байх)
  • Википедиад хөндлөнгийн хүний нүдээр бичнэ (нийтээр хүлээн зөвшөөрөх, илэрхий үнэн зүйлсийг тоочих)
  • Википедиаг хэн ч бичиж, засварлаж, түгээж болно (зохиогчийн эрх зөрчсөн бол Википедиад байх ёсгүй)
  • Хувь нэмэрлэгч, засварлагч нар эвтэй байна (хэрэв нөгөө Викичинтэйгээ санаа зөрөлдвөл соёлч, ухаалаг хэлэлцэнэ)
  • Википедиа хөдлөшгүй зүйл биш (бодлого журамтай, түүхийг хадгалж байдаг учраас алдааг засах боломжтой)

Бусад зүйлээс салгаж үзэх

  • Википедиа — толь бичиг биш (үгийн утга, орчуулга, тайлбарын тухай товч бичих бол Вики тольд бичнэ).
  • Википедиа — файлын сан биш (хэрвээ зураг, дуу дүрсийн талаар бол Викимедиа агуулахад оруулна)
  • Википедиа — мэдээ сураг өгөх газар биш (үүнийг хийхийг хүсвэл Вики мэдээд бичнэ)
  • Википедиа — хувийн үзэл бодол, онол, судалгаа, нээлт, санал бодлоо илэрхийлэх талбар биш
  • Википедиа — хувийн хэлэлцүүлэг, хөөрөлдөх газар, блог биш

Шүүмжлэл

Википедиаг хүмүүс ихээр хэрэглэхийн хэрээр Википедиагийн өгүүллийн үнэн эсэхэд шүүмжлэлтэй хандах болсон. Америкийн нэгэн сэтгүүлч Википедиа дахь мэдээллийг «үнэн, тал нь үнэн, худал» гэж гурван хэсэг болгон үзсэн байдаг. Аливаа шүүмжлэгч нар Википедиагийн хуудсыг хэн ч хэзээ ч засварлаж болдог нь түүнд итгэх итгэлийг алдагдуулж байна гэдэг. Ялангуяа эрдэм шинжилгээ, эмнэлгийн мэргэжлийн дутмаг мэдээ Википедиад орсоноор буруу мэдээ уншигчид очих эрсдэлтэй.

Монгол хувилбар

2015 оны 12-р сарын 12-ны байдлаар:

Д/д Ялгах нэр Хэл бичиг Хаяг Үүссэн огноо Өгүүллийн тоо Хэрэглэгчийн тоо
1 Буриад Википедиа буриад, кирил bxr.wikipedia.org 2006.02 1,461 6,696
2 Монгол Википедиа монгол, кирил mn.wikipedia.org 2004.02.29 15,032 37,023
3 Халимаг Википедиа халимаг, кирил xal.wikipedia.org 2,019 5,443
- төсөл монгол, монгол Wp/mvf/Sedvüüd

Бусад хувилбар

Бусад хэлээр
Сая өгүүлэлтэй: English (англи)Sinugboanong Binisaya (сэбү)Svenska (швед)Deutsch (герман)Français (франц)Nederlands (нидерланд)Русский (орос)Italiano (итали) • [[:es:|Español (испани)]] • Polski (польш)Winaray (варай)Tiếng Việt (вьетнам)日本語 (япон)中文 (хятад)Português (португали)

Буман өгүүлэлтэй: Українська (украин)Català (каталан)Norsk bokmål (норвеги)فارسی (перс)Suomi (фин)Bahasa Indonesia (индонез)Česká (чех)한국어 (солонгос)العربية (араб)Magyar (мажар)Bahasa Melayu (малай)Српски/Srpski (серби)Română (румын)Türkçe (турк)Қазақша (казах)Esperanto (эсперанто)Slovenčina (словак)


Монгол төрлийн: Буряад хэлэн (буриад монгол)Хальмг келн (халимаг монгол)


For non-Mongolian speakers please visit our Embassy, or our Guestbook and Help page for general enquiries.

Мөн үзэх

Лавлах бичиг

  1. Jonathan Sidener. "Everyone's Encyclopedia". The San Diego Union-Tribune. Retrieved 2006-10-15.
  2. "Five-year Traffic Statistics for Wikipedia.org". Alexa Internet. Retrieved 2010-05-22.

Гадаад холбоос