Фредерик Шопен: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Латин цагаан толгойн "e" үсэг монгол хэлний "э" үсэгтэй дуудлага ижил тул Шопен гэж бичсэнийг Шопэн болгож франц буюу эх дуудлагад дөхүүлэв.
Мөр 1: Мөр 1:
[[Файл:Chopin1849opt02.jpg|thumb|right|Фредерик Шопен<br />''Лоуис-Август Биссоны'' авсан зураг, ойролцоогоор 1849 он]]
[[Файл:Chopin1849opt02.jpg|thumb|right|Фредерик Шопен<br />''Лоуис-Август Биссоны'' авсан зураг, ойролцоогоор 1849 он]]
'''Фредерик Шопен''' (франц.Frédéric François Chopin), (польш ''Fryderyk Franciszek Chopin)'', 1810 оны [[2 сарын 22]]-нд эсвэл [[3 сарын 1]]-нд Польшийн [[Варшав]] хотын ойролцоох [[Желязова-Воля]] хотод төрж 1849 оны [[10 сарын 27]]-нд [[Парис]]д өөд болсон. Тэрээр польшийн алдарт хөгжмийн зохиолч, гайхамшигт [[төгөлдөр хуурч]], багш хүн юм.
'''Фрэдэрик Шопэн''' (франц.Frédéric François Chopin), (польш ''Fryderyk Franciszek Chopin)'', 1810 оны [[3 сарын 1]]-д Польшийн [[Варшав]] хотын ойролцоох [[:en:Żelazowa_Wola|Желазова-Вола]] хотод төрж 1849 оны [[10 сарын 27|10 сарын 17]]-д [[Парис|Парист]] өөд болсон. Тэрбээр Польшийн алдарт хөгжмийн зохиолч, гайхамшигт [[төгөлдөр хуурч]], багш. "Өөртэй нь зэрэгцэх энгүй мэргэжлийн чадварт суурилсан яруулаг авьяастай" тэрбээр дэлхий түгсэн алдар хүндээ Романтизмын үед олжээ. Хөгжмийн суутан гэдэг нь багаасаа танигдсан ба хөгжмийн урлагт бүрэн боловсорч, анхан үеийн бүтээлүүдээ дөнгөж 20 настайдаа буюу Польшийг орхихоосоо өмнө зохиожээ.


Польшийн хөгжмийн алдарт зохиолч Фридерик Шопены эцэг эх нь хоёулаа хөгжимд авъяаслаг хүмүүс байжээ. Шопен бүр багаасаа төгөлдөр хуур тоглож сурчээ. Анхныхаа багш Адальберт Живни гэдэг чех хүний ачаар жаал хүү улам сайн суралцаж, 7 насандаа полонез буюу эрхэмсэг аят төгөлдөр хуурын анхны бүтээлээ туурвижээ.
Польшийн хөгжмийн алдарт зохиолч Фрэдэрик Шопэны эцэг эх нь хоёулаа хөгжимд авьяаслаг хүмүүс байжээ. Шопэн бүр багаасаа төгөлдөр хуур тоглож сурчээ. Анхныхаа багш Адальберт Живни гэдэг чех хүний ачаар жаал хүү улам сайн суралцаж, 7 насандаа полонез буюу эрхэмсэг аят төгөлдөр хуурын анхны бүтээлээ туурвижээ.


1829 онд Варшавын Хөгжмийн дээд сургуулийг амжилттай төгсөхөд шалгалтын хуудсан дээр “Фридерик Шопен бол хөгжмийн суу билэгтэн” гэж нэг багш нь цохон тэмдэглэсэн байв. Энэ үед Шопен төгөлдөр хуур, найрал хөгжмийн 2 концертоо бичсэн байжээ. Уг бүтээлд польш ардын аялгуу эх булаг болж өгчээ. Тэр жилүүдэд суут хөгжимчин [[Иоганн Себастьян Бах]], [[Вольфганг Амадей Моцарт]], [[Людвиг ван Бетховен]]ий сонгодог хөгжмөөс шамдан суралцаж, өөрийн үеийн хөгжмийн зохиолчид, тухайлбал их хийлч Паганиниас үлгэр дуурайл авч байжээ. 20 настайдаа Ф. Шопен өөрийн концертыг тоглон, дараа нь Парист очин суурьшин, амьдралынхаа тэн хагасыг тэнд өнгөрөөжээ. Ф. Шопен Парист байхдаа Лист, Берлиоз зэрэг хөгжимчид, зураач Э. Делакруа, яруу найрагч зохиолчид Адам Мицкевич, Генрих Гейне, [[Оноре де Бальзак]], Жорж Санд нартай дотно танилцаж нөхөрлөжээ.
1829 онд Варшавын Хөгжмийн дээд сургуулийг амжилттай төгсөхөд шалгалтын хуудсан дээр “Фрэдэрик Шопэн бол хөгжмийн суу билигтэн” гэж нэг багш нь цохон тэмдэглэсэн байв. Энэ үед Шоопэн төгөлдөр хуур, найрал хөгжмийн 2 концертоо бичсэн байжээ. Уг бүтээлд польш ардын аялгуу эх булаг болж өгчээ. Тэр жилүүдэд суут хөгжимчин [[Иоганн Себастьян Бах]], [[Вольфганг Амадей Моцарт]], [[Людвиг ван Бетховен]]ий сонгодог хөгжмөөс шамдан суралцаж, өөрийн үеийн хөгжмийн зохиолчид, тухайлбал их хийлч Паганиниас үлгэр дуурайл авч байжээ. 20 настайдаа Ф. Шопэн өөрийн концертыг тоглон, дараа нь Парист очин суурьшин, амьдралынхаа тэн хагасыг тэнд өнгөрөөжээ. Ф. Шопэн Парист байхдаа Лист, Берлиоз зэрэг хөгжимчид, зураач Э. Делакруа, яруу найрагч зохиолчид Адам Мицкевич, Хайнрих Хайнэ, [[Оноре де Бальзак|Онорэ дө Бальзак]], Жорж Санд нартай дотно танилцаж нөхөрлөжээ.


Ф.Шопены зохиол дотроос 2 концерт (1829, 1830), 3 сонат (1828—1844), фантази (1842), 4 баллад (1835—1842), 4 скерцо (1832—1842), экспромт, ноктюрн, этюд, вальс, мазурк, полонез болон бусад төгөлдөр хуурын зохиомжуудыг нэрлэж болно. Түүний зохиолууд нь гүнзгий чин сэтгэл, тансаг уран, өндөр техник хослуусан байдаг. Хөгжим аялгуу нь төрлөх польшийн ард түмэнд эрх чөлөө сайн сайханыг авчирхад туслана гэж Ф.Шопен гүнээ итгэдэг байсан. «Польш эрх чөлөөтэй, гялалзсан, хүчирхэг болно - гэж тэмдэглэлийн дэвтэртээ бичсэн байдаг. Фредерик Шопены олны өмнө тавьсан концерт 1848 оны 11 дүгээр сарын 16-нд Лондонд болжээ.
Ф. Шопэны зохиол дотроос 2 концерт (1829, 1830), 3 сонат (1828—1844), фантази (1842), 4 баллад (1835—1842), 4 скерцо (1832—1842), экспромт, ноктюрн, этюд, вальс, мазурк, полонез болон бусад төгөлдөр хуурын зохиомжуудыг нэрлэж болно. Түүний зохиолууд нь гүнзгий чин сэтгэл, тансаг уран, өндөр техник хослуусан байдаг. Хөгжим аялгуу нь төрлөх польшийн ард түмэнд эрх чөлөө сайн сайханыг авчирхад туслана гэж Ф.Шопэн гүнээ итгэдэг байсан. «Польш эрх чөлөөтэй, гялалзсан, хүчирхэг болно!» гэж тэмдэглэлийн дэвтэртээ бичсэн байдаг. Фрэдэрик Шопэны олны өмнө тавьсан концерт 1848 оны 11 дүгээр сарын 16-д Лондонд болжээ.


Хүнд өвчинд нэрвэгдсэн Ф. Шопен Англид 2 дахин очиж эмчлүүлсэн боловч засал авалгүй 39-тэйдээ нас баржээ. Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.
Хүнд өвчинд нэрвэгдсэн Ф. Шопэн Англид хоёронтоо очиж эмчлүүлсэн боловч засал авалгүй 39 настайдаа нас баржээ. Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.


== Намтар ==
== Намтар ==
===Гарал үүсэл, гэр бүл===
===Гарал үүсэл, гэр бүл===


Эцэг Николя Шопен (1771—1844) , энгийн гаралтай хүн байжээ. Бага даа Францаас Польшид шилжин ирсэн. 1802 оноос Скарбека Желязова-Воля язгууртаны эдлэнд амьдарч, түүний хүүхдүүдийн хүмүүжүүлэгч байсан.
Эцэг Николя Шопэн (1771—1844), энгийн гаралтай хүн байжээ. Багадаа Францаас Польшид шилжин ирсэн. 1802 оноос Скарбека Желазова Вола язгууртны эдлэнд амьдарч, түүний хүүхдүүдийн хүмүүжүүлэгч байсан.
Николя Шопен 1806 онд Текле Юстина Кшижановская(1782—1861) –тай гэрлэсэн. Агуу хөгжмийн зохиолчийн эх нь өндөр боловсролтой, франц хэлтэй, төгөлдөр хуур дээр сайн тоглодог, уянгалаг сайхан хоолойтой бүсгүй байсан гэдэг баримт түүхэнд үлджээ. Энэ орчинд жаал хүү Фредерик анхны хөгжмийн талаарх сэтгэгдэл, ойлголт, хүмүүжил бий болж багаасаа ардын хөгжимд сонирхолтой болсон.
Николя Шопен 1806 онд Текле Юстина Кшижановская (1782—1861) –тай гэрлэсэн. Агуу хөгжмийн зохиолчийн эх нь өндөр боловсролтой, франц хэлтэй, төгөлдөр хуур дээр сайн тоглодог, уянгалаг сайхан хоолойтой бүсгүй байсан гэдэг баримт түүхэнд үлджээ. Энэ орчинд жаал хүү Фрэдэрик анхны хөгжмийн талаарх сэтгэгдэл, ойлголт, хүмүүжил бий болж багаасаа ардын хөгжимд сонирхолтой болсон.


1810 оны намар жаал хүү төрөөд хэдхэн сартай байхад нь Николя Шопены гэр бүлийн хамт Варшавт шилжин суурьшсан. Варшавын лицейд тэрбээр франц, герман хэлний багшаар ажилласан. Сэхээтэн эцэг эхийн хайр, тэдний бүрдүүлж чадсан орчин авьяаслаг хүүхдүүдийн хөгжилд сайнаар нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Фредерик, том эгч Людвига (1807–1855), охин дүү Изабэлла (1811–1881), Эмилия (1812–1827) нарын хамт өсч хүмүүжсэн бөгөөд тэдэндээ их хайртай байжээ.
1810 оны намар жаал хүү төрөөд хэдхэн сартай байхад нь Николя Шопэны гэр бүлийн хамт Варшавт шилжин суурьшсан. Варшавын лицейд тэрбээр франц, герман хэлний багшаар ажилласан. Сэхээтэн эцэг эхийн хайр, тэдний бүрдүүлж чадсан орчин авьяаслаг хүүхдүүдийн хөгжилд сайнаар нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Фрэдэрик, том эгч Людвига (1807–1855), охин дүү Изабэлла (1811–1881), Эмилия (1812–1827) нарын хамт өсөж хүмүүжсэн бөгөөд тэдэндээ их хайртай байжээ.


===Хүүхэд нас===
===Хүүхэд нас===
Франц аав, польш ээжтэй Шопены төрсөн он сарын талаар хоёр өөр янзын гэрчилгээ байдаг байна.
Франц аав, польш ээжтэй Шопэны төрсөн он сарын талаар хоёр өөр янзын гэрчилгээ байдаг байна.
; Bürgerliche Registrierung
; Bürgerliche Registrierung
Польш хэлээр байх төрсөний гэрчилгээн дээр Фредерикийн нэрийг ''Fryderyk Franciszek''.<ref group="EN">Kobylanska: ''Heimat.'' S. 11.</ref> хэмээн бүртгэсэн байдаг. Харин түүний эцэг нь Фредерикийг 1810 оны хоёрдугаар сарын 22-нд төрсөнийг өөрийн гарын үсгээр баталсан байдаг аж.<ref group="EN">[http://magazynchopin.pl/en/magazyn/chopin/id/1221 Was Chopin born 200 years ago?]</ref><ref group="EN">[http://anjou-pologne.net/attachments/092_F%20Chopin%20chapitre.pdf Frédéric Chopin, un franco-polo polonais]</ref><ref group="EN">Ernst Burger: ''Frédéric Chopin. Eine Lebenschronik in Bildern und Dokumenten.'' München 1990, ISBN 3-7774-5370-6, S.&nbsp;13 f.: Abbildungen der Urkunden.</ref>
Польш хэлээрх төрсний гэрчилгээнд Фрэдэрикийн нэрийг ''Fryderyk Franciszek''.<ref group="EN">Kobylanska: ''Heimat.'' S. 11.</ref> хэмээн бүртгэсэн байдаг. Харин түүний эцэг нь Фрэдэрикийг 1810 оны хоёрдугаар сарын 22-д төрснийг өөрийн гарын үсгээр баталсан байдаг аж.<ref group="EN">[http://magazynchopin.pl/en/magazyn/chopin/id/1221 Was Chopin born 200 years ago?]</ref><ref group="EN">[http://anjou-pologne.net/attachments/092_F%20Chopin%20chapitre.pdf Frédéric Chopin, un franco-polo polonais]</ref><ref group="EN">Ernst Burger: ''Frédéric Chopin. Eine Lebenschronik in Bildern und Dokumenten.'' München 1990, ISBN 3-7774-5370-6, S.&nbsp;13 f.: Abbildungen der Urkunden.</ref>


Фредерик багаасаа Моцартын адил хөгжмийн их авъяастай хүү байсан. Тэр хөгжмийн өндөр мэдрэмжтэй, хөгжим сонсч байгаад уйлчихдаг, их сэтгэлийн хөдлөлтэй, ургуулан боддог хүүхэд байжээ.
Фредерик багаасаа Моцартын адил хөгжмийн их авьяастай хүү байжээ. Тэр хөгжмийн өндөр мэдрэмжтэй, хөгжим сонсож байгаад уйлчихдаг, их сэтгэлийн хөдлөлтэй, ургуулан боддог хүүхэд байжээ.
1818 онд Шопен 8 настайдаа анхны хөгжмийн зохиолоо бичсэн тухай Варшавын нэгэн сонинд бичсэн түүх үлджээ.
1818 онд Шопэн 8 настайдаа анхны хөгжмийн зохиолоо бичсэн тухай Варшавын нэгэн сонинд бичсэн түүх үлджээ.
Залуухан Ф.Шопенд ихээхэн найдвар тавьж хөгжимд уйгагүй сургадаг байжээ. Войцех Живный (1756—1842) гэдэг чех гаралтай төгөлдөр хуурч 7 настай хүүтэй хичээллэдэг байсан гэдэг. 8 настайдаа польшийн язгууртнуудын баярт уригдан тоглож, 9 настайдаа концертод оролцож байсан, сүүлдээ хөгжмийн лицей болон Консерваторыг дүүргэжээ. Хүүгийн хөгжим тоглох авъяас их хурдан өсч 12 настайдаа польшийн томоохон төгөлдөр хуурчдын эгнээнд зүй ёсоор багтсан. Сүүлд Живный хүүд заах юм минь дууссан гээд хичээл орохоос татгалзсан байдаг.
Залуухан Ф. Шопэнд ихээхэн найдвар тавьж хөгжимд уйгагүй сургадаг байв. Войцех Живный (1756—1842) гэдэг чех гаралтай төгөлдөр хуурч 7 настай хүүтэй хичээллэдэг байсан гэдэг. 8 настайдаа Польшийн язгууртнуудын баярт уригдан тоглож, 9 настайдаа концертод оролцож байсан, сүүлдээ хөгжмийн лицей болон Консерваторыг дүүргэжээ. Хүүгийн хөгжим тоглох авьяас ундарч 12 настайдаа Польшийн томоохон төгөлдөр хуурчдын эгнээнд зүй ёсоор багтав. Сүүлд Живный хүүд заах юм минь дууссан гээд хичээл орохоос татгалзсан байдаг.


===Залуу үе===
===Залуу үе===
Дунд сургууль төгсөөд 7 жил Живныйтэй хичээлж дууссаны дараа Ф.Шопен хөгжмийн зохиолч [[Иозэф Эльсэн]]тэй хөгжмийн онол заалгаж эхэлсэн.
Дунд сургууль төгсөөд 7 жил Живныйтэй хичээлж дууссаны дараа Ф. Шопэн хөгжмийн зохиолч [[Иозэф Эльсэн]]тэй хөгжмийн онол заалгаж эхэлсэн.
Тэрээр Антон Радзивила болон Четвертинский гүн нарын ивээлд орж дээдсүүдийн тааллыг хүртэж тэдний хүрээнд орсон. Улмаар [[Берлин]], [[Дрезден]], [[Прага]]д очиж алдарт хөгжимчдийн концерт үзсэн нь түүнд ихээхэн түлхэц болсон.
Тэрээр Антон Радзивила болон Четвертинский гүн нарын ивээлд орж дээдсүүдийн тааллыг хүртэж тэдний хүрээнд орсон. Улмаар [[Берлин]], [[Дрезден|Дрэздэн]], [[Прага]]д очиж алдарт хөгжимчдийн концерт үзсэн нь түүнд ихээхэн түлхэц болсон.


===Нас бие гүйцсэн үе===
===Нас биед хүрсэн нь===


1829 оноос Шопен Вена, Краков хотуудад өөрийн зохиолуудаар концерт тавин тоглож эхэлсэн. 1830 оны 11 дүгээр сарын 5-нд Варшав хотыг орхиж дахин ирээгүй.
1829 оноос Шопэн Вена, Краков хотуудад өөрийн зохиолуудаар концерт тавин тоглож эхэлсэн. 1830 оны 11 дүгээр сарын 5-д Варшав хотыг орхиж дахин ирээгүй.
1830-аад оны сүүлчээр Жорж Сандад дурласан түүх эхэлдэг. Вена, Варшав болон Парисд ээлжлэн суурьшдаг байсан тэрээр Польшид Оросын эзэрхийлэлийн эсрэг тэмцэл гарсаны улмаас 1831 онд тэрээр Парист удаан хугацаагаар амьдрахаар шийдсэн бөгөөд учир нь Польшийн босогчид ялагдал хүлээсэнд ихээхэн гутарсан ба үүнээ алдарт «Хувьсгалын этюд» зохиолоо бичин илэрхийлсэн байна.
1830-аад оны сүүлчээр Жорж Сандад дурласан түүх эхэлдэг. Вена, Варшав болон Парист ээлжлэн суурьшдаг байсан тэрээр Польшид Оросын эзэрхийллийн эсрэг тэмцэл гарсны улмаас 1831 онд тэрбээр Парист удаан хугацаагаар амьдрахаар шийдсэн бөгөөд учир нь Польшийн босогчид ялагдал хүлээсэнд ихээхэн гутарсан ба үүнээ алдарт «Хувьсгалын этюд» зохиолоо бичин илэрхийлсэн байна.
22 насандаа анхны концертоо Парис хотноо өгсөн. Энэ концерт бүрэн амжилт авчирсан. Шопены бусад том хөгжимчид болон хөгжмийн зохиолчдоос ялгарах ялгаа нь тэрээр хөгжим болон төгөлдөр хуурыг бусдад заах тун дуртай байсан.
22 насандаа анхны концертоо Парис хотноо тоглосон. Энэ концерт бүрэн амжилт авчирсан. Бусад алдарт хөгжимчид болон хөгжмийн зохиолчдоос Шопэны ялгарах ялгаа нь тэрбээр хөгжим болон төгөлдөр хуурыг бусдад заах тун дуртай байв.
1837 онд түүний уушги анх өвдсөн /сүрьеэ өвчин байсан гэж түүхчид үздэг/. Энэ үеэр Жорж Сандтай (Аврора Дюпен) нийлж амьдарсан үе юм. Испанийн Мальёрка арал дээр өөрийн хамгийн алдарт зохиолуудыг бичсэн байдаг.
1837 онд уушги анх өвдаж эхэлсэн /сүрьеэ өвчин байсан гэж түүхчид үздэг/. Энэ үеэр Жорж Сандтай (Аврора Дюпен) нийлж амьдарсан үе юм. Испанийн Маёрка арал дээр өөрийн хамгийн алдарт зохиолуудыг бичсэн байдаг.


===Амьдралын сүүлийн жилүүд===
===Амьдралын сүүлийн жилүүд===
[[Файл:Chopin Grave Grab Pere Lachaise.JPG|thumbnail|right|Фредерик Шопены бунхан (Парис)]]
[[Файл:Chopin Grave Grab Pere Lachaise.JPG|thumbnail|right|Фредерик Шопены бунхан (Парис)]]
1847 онд Жорж Сандаас салснаар сэтгэлээр их унаж, дарамт эдэлсэн зэрэг нь өвчинд нь муугаар нөлөөлсөн гэж үзэх үндэстэй. 1848 онд тэр орчин тойрноо солих зорилгоор Лондон орж концерт тоглон, багшилсан. Энэ нь түүний сүүлчийн аялал байв. 2 жилийн дараа буцаж Парист ирээд 1849 оны 10 дугаар сарын 5-нд нас баржээ.
1847 онд Жорж Сандаас салснаар сэтгэлээр их унаж, дарамт эдэлсэн зэрэг нь өвчнийг нь даамжруулсан гэж үзэх үндэстэй. 1848 онд тэр орчин тойрноо солих зорилгоор Лондонд ирж концерт тоглон, багшилсан. Энэ нь түүний сүүлчийн аялал байв. 2 жилийн дараа буцаж Парист ирээд 1849 оны 10 дугаар сарын 5-д нас баржээ.
Ф.Шопеныг нас барахад хөгжмийн ертөнц эмэгнэж түүний зохиолын мянга мянган шүтэн бишрэгчид оршуулганд ирсэн байдаг.
Ф. Шопэныг нас барахад хөгжмийн ертөнц эмгэнэж түүний зохиолын мянга мянган шүтэн бишрэгчид оршуулгад ирсэн байдаг.


Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, амьд сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Түүний оршуулган дээр өөрийнх нь бичсэн Төгөлдөр хуурийн II.Сонат эгшиглэж байв.
Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, амьд сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Түүний оршуулган дээр өөрийнх нь бичсэн төгөлдөр хуурын II сонат эгшиглэж байв.
Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.
Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.



12:53, 10 Хоёрдугаар сар 2018-ий байдлаарх засвар

Фредерик Шопен
Лоуис-Август Биссоны авсан зураг, ойролцоогоор 1849 он

Фрэдэрик Шопэн (франц.Frédéric François Chopin), (польш Fryderyk Franciszek Chopin), 1810 оны 3 сарын 1-д Польшийн Варшав хотын ойролцоох Желазова-Вола хотод төрж 1849 оны 10 сарын 17Парист өөд болсон. Тэрбээр Польшийн алдарт хөгжмийн зохиолч, гайхамшигт төгөлдөр хуурч, багш. "Өөртэй нь зэрэгцэх энгүй мэргэжлийн чадварт суурилсан яруулаг авьяастай" тэрбээр дэлхий түгсэн алдар хүндээ Романтизмын үед олжээ. Хөгжмийн суутан гэдэг нь багаасаа танигдсан ба хөгжмийн урлагт бүрэн боловсорч, анхан үеийн бүтээлүүдээ дөнгөж 20 настайдаа буюу Польшийг орхихоосоо өмнө зохиожээ.

Польшийн хөгжмийн алдарт зохиолч Фрэдэрик Шопэны эцэг эх нь хоёулаа хөгжимд авьяаслаг хүмүүс байжээ. Шопэн бүр багаасаа төгөлдөр хуур тоглож сурчээ. Анхныхаа багш Адальберт Живни гэдэг чех хүний ачаар жаал хүү улам сайн суралцаж, 7 насандаа полонез буюу эрхэмсэг аят төгөлдөр хуурын анхны бүтээлээ туурвижээ.

1829 онд Варшавын Хөгжмийн дээд сургуулийг амжилттай төгсөхөд шалгалтын хуудсан дээр “Фрэдэрик Шопэн бол хөгжмийн суу билигтэн” гэж нэг багш нь цохон тэмдэглэсэн байв. Энэ үед Шоопэн төгөлдөр хуур, найрал хөгжмийн 2 концертоо бичсэн байжээ. Уг бүтээлд польш ардын аялгуу эх булаг болж өгчээ. Тэр жилүүдэд суут хөгжимчин Иоганн Себастьян Бах, Вольфганг Амадей Моцарт, Людвиг ван Бетховений сонгодог хөгжмөөс шамдан суралцаж, өөрийн үеийн хөгжмийн зохиолчид, тухайлбал их хийлч Паганиниас үлгэр дуурайл авч байжээ. 20 настайдаа Ф. Шопэн өөрийн концертыг тоглон, дараа нь Парист очин суурьшин, амьдралынхаа тэн хагасыг тэнд өнгөрөөжээ. Ф. Шопэн Парист байхдаа Лист, Берлиоз зэрэг хөгжимчид, зураач Э. Делакруа, яруу найрагч зохиолчид Адам Мицкевич, Хайнрих Хайнэ, Онорэ дө Бальзак, Жорж Санд нартай дотно танилцаж нөхөрлөжээ.

Ф. Шопэны зохиол дотроос 2 концерт (1829, 1830), 3 сонат (1828—1844), фантази (1842), 4 баллад (1835—1842), 4 скерцо (1832—1842), экспромт, ноктюрн, этюд, вальс, мазурк, полонез болон бусад төгөлдөр хуурын зохиомжуудыг нэрлэж болно. Түүний зохиолууд нь гүнзгий чин сэтгэл, тансаг уран, өндөр техник хослуусан байдаг. Хөгжим аялгуу нь төрлөх польшийн ард түмэнд эрх чөлөө сайн сайханыг авчирхад туслана гэж Ф.Шопэн гүнээ итгэдэг байсан. «Польш эрх чөлөөтэй, гялалзсан, хүчирхэг болно!» гэж тэмдэглэлийн дэвтэртээ бичсэн байдаг. Фрэдэрик Шопэны олны өмнө тавьсан концерт 1848 оны 11 дүгээр сарын 16-д Лондонд болжээ.

Хүнд өвчинд нэрвэгдсэн Ф. Шопэн Англид хоёронтоо очиж эмчлүүлсэн боловч засал авалгүй 39 настайдаа нас баржээ. Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.

Намтар

Гарал үүсэл, гэр бүл

Эцэг Николя Шопэн (1771—1844), энгийн гаралтай хүн байжээ. Багадаа Францаас Польшид шилжин ирсэн. 1802 оноос Скарбека Желазова Вола язгууртны эдлэнд амьдарч, түүний хүүхдүүдийн хүмүүжүүлэгч байсан. Николя Шопен 1806 онд Текле Юстина Кшижановская (1782—1861) –тай гэрлэсэн. Агуу хөгжмийн зохиолчийн эх нь өндөр боловсролтой, франц хэлтэй, төгөлдөр хуур дээр сайн тоглодог, уянгалаг сайхан хоолойтой бүсгүй байсан гэдэг баримт түүхэнд үлджээ. Энэ орчинд жаал хүү Фрэдэрик анхны хөгжмийн талаарх сэтгэгдэл, ойлголт, хүмүүжил бий болж багаасаа ардын хөгжимд сонирхолтой болсон.

1810 оны намар жаал хүү төрөөд хэдхэн сартай байхад нь Николя Шопэны гэр бүлийн хамт Варшавт шилжин суурьшсан. Варшавын лицейд тэрбээр франц, герман хэлний багшаар ажилласан. Сэхээтэн эцэг эхийн хайр, тэдний бүрдүүлж чадсан орчин авьяаслаг хүүхдүүдийн хөгжилд сайнаар нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Фрэдэрик, том эгч Людвига (1807–1855), охин дүү Изабэлла (1811–1881), Эмилия (1812–1827) нарын хамт өсөж хүмүүжсэн бөгөөд тэдэндээ их хайртай байжээ.

Хүүхэд нас

Франц аав, польш ээжтэй Шопэны төрсөн он сарын талаар хоёр өөр янзын гэрчилгээ байдаг байна.

Bürgerliche Registrierung

Польш хэлээрх төрсний гэрчилгээнд Фрэдэрикийн нэрийг Fryderyk Franciszek.[EN 1] хэмээн бүртгэсэн байдаг. Харин түүний эцэг нь Фрэдэрикийг 1810 оны хоёрдугаар сарын 22-д төрснийг өөрийн гарын үсгээр баталсан байдаг аж.[EN 2][EN 3][EN 4]

Фредерик багаасаа Моцартын адил хөгжмийн их авьяастай хүү байжээ. Тэр хөгжмийн өндөр мэдрэмжтэй, хөгжим сонсож байгаад уйлчихдаг, их сэтгэлийн хөдлөлтэй, ургуулан боддог хүүхэд байжээ. 1818 онд Шопэн 8 настайдаа анхны хөгжмийн зохиолоо бичсэн тухай Варшавын нэгэн сонинд бичсэн түүх үлджээ. Залуухан Ф. Шопэнд ихээхэн найдвар тавьж хөгжимд уйгагүй сургадаг байв. Войцех Живный (1756—1842) гэдэг чех гаралтай төгөлдөр хуурч 7 настай хүүтэй хичээллэдэг байсан гэдэг. 8 настайдаа Польшийн язгууртнуудын баярт уригдан тоглож, 9 настайдаа концертод оролцож байсан, сүүлдээ хөгжмийн лицей болон Консерваторыг дүүргэжээ. Хүүгийн хөгжим тоглох авьяас ундарч 12 настайдаа Польшийн томоохон төгөлдөр хуурчдын эгнээнд зүй ёсоор багтав. Сүүлд Живный хүүд заах юм минь дууссан гээд хичээл орохоос татгалзсан байдаг.

Залуу үе

Дунд сургууль төгсөөд 7 жил Живныйтэй хичээлж дууссаны дараа Ф. Шопэн хөгжмийн зохиолч Иозэф Эльсэнтэй хөгжмийн онол заалгаж эхэлсэн. Тэрээр Антон Радзивила болон Четвертинский гүн нарын ивээлд орж дээдсүүдийн тааллыг хүртэж тэдний хүрээнд орсон. Улмаар Берлин, Дрэздэн, Прагад очиж алдарт хөгжимчдийн концерт үзсэн нь түүнд ихээхэн түлхэц болсон.

Нас биед хүрсэн нь

1829 оноос Шопэн Вена, Краков хотуудад өөрийн зохиолуудаар концерт тавин тоглож эхэлсэн. 1830 оны 11 дүгээр сарын 5-д Варшав хотыг орхиж дахин ирээгүй. 1830-аад оны сүүлчээр Жорж Сандад дурласан түүх эхэлдэг. Вена, Варшав болон Парист ээлжлэн суурьшдаг байсан тэрээр Польшид Оросын эзэрхийллийн эсрэг тэмцэл гарсны улмаас 1831 онд тэрбээр Парист удаан хугацаагаар амьдрахаар шийдсэн бөгөөд учир нь Польшийн босогчид ялагдал хүлээсэнд ихээхэн гутарсан ба үүнээ алдарт «Хувьсгалын этюд» зохиолоо бичин илэрхийлсэн байна. 22 насандаа анхны концертоо Парис хотноо тоглосон. Энэ концерт бүрэн амжилт авчирсан. Бусад алдарт хөгжимчид болон хөгжмийн зохиолчдоос Шопэны ялгарах ялгаа нь тэрбээр хөгжим болон төгөлдөр хуурыг бусдад заах тун дуртай байв. 1837 онд уушги анх өвдаж эхэлсэн /сүрьеэ өвчин байсан гэж түүхчид үздэг/. Энэ үеэр Жорж Сандтай (Аврора Дюпен) нийлж амьдарсан үе юм. Испанийн Маёрка арал дээр өөрийн хамгийн алдарт зохиолуудыг бичсэн байдаг.

Амьдралын сүүлийн жилүүд

Фредерик Шопены бунхан (Парис)

1847 онд Жорж Сандаас салснаар сэтгэлээр их унаж, дарамт эдэлсэн зэрэг нь өвчнийг нь даамжруулсан гэж үзэх үндэстэй. 1848 онд тэр орчин тойрноо солих зорилгоор Лондонд ирж концерт тоглон, багшилсан. Энэ нь түүний сүүлчийн аялал байв. 2 жилийн дараа буцаж Парист ирээд 1849 оны 10 дугаар сарын 5-д нас баржээ. Ф. Шопэныг нас барахад хөгжмийн ертөнц эмгэнэж түүний зохиолын мянга мянган шүтэн бишрэгчид оршуулгад ирсэн байдаг.

Түүнийг төрсөн нутгийнх нь шорооны хамт Парисын Пьер Лашезд оршуулж, амьд сэрүүн ахуйдаа хүсэж байснаар хожим эх оронд нь зүрхийг нь хүргүүлэн Варшавын хутагт загалмайн сүмд байрлуулжээ. Түүний оршуулган дээр өөрийнх нь бичсэн төгөлдөр хуурын II сонат эгшиглэж байв. Польшийн хөгжмийн агуу их зохиолчийн амьдрал ид насандаа ийнхүү дууссан боловч тэрээр уран бүтээлийн гандашгүй арвин өвийг хүн төрөлхтөнд үлдээжээ.

Зүүлт

  1. Kobylanska: Heimat. S. 11.
  2. Was Chopin born 200 years ago?
  3. Frédéric Chopin, un franco-polo polonais
  4. Ernst Burger: Frédéric Chopin. Eine Lebenschronik in Bildern und Dokumenten. München 1990, ISBN 3-7774-5370-6, S. 13 f.: Abbildungen der Urkunden.