Алтайн нуруу

Алтайн уулс

Энэ уул нурууг бусад Алтайгаас ялган таниарай.

Алтайн ноён оргил
Хатаны нурууны Белуха

Алтай (худам монголоор алтаи, бусад зүйлсээс ялгаж Алтайн нуруу) нь Монгол Улс, ОХУ-ын Дорнод Сибирь, Казахстан, Хятад улсуудын газар нутгийг дамнан орших нуруу юм. Монгол улсын баруун хэсэгт баруун хойноос зүүн урагш үргэлжлэн сунаж тогтсон уулс. Алтай таван богдоос Гичгэний нуруу хүртэлх хэсгийг "Монгол Алтай", Гичгэний нуруунаас Хурхын уул хүртэлхийг "Говь-Алтай" хэмээнэ. Зүүн талд нь Увс нуур, Хяргас нуур зэрэг олон нуур бүхий Их нууруудын хотгор оршино. Мөнх цасны доод хязгаар нь зүүн хэсгээрээ далайн түвшнээс дээш 1875м, баруун хэсгийн хойд тал нь 2010м, өмнөд тал нь 2340м бөгөөд мөнх цаст оргил олонтой. Монгол алтай Цэнгэл хайрхан 4362м, Мөнх хайрхан 4231м, Мөст хайрхан 3934м зэрэг мөнх цаст оргилуудтай. Алтайн нурууны хамгийн өндөр цэг Таван богд буюу Хүйтэн оргил 4374м нь Монгол Улсын хамгийн өндөр цэг юм.

Уулын нэрийг монгол хэлний "алттай" буюу алтны ордтой уул гэсэн үгнээс үүсэлтэй гэж ихэнх эрдэмтэд үздэг. Тухайлбал Финландын хэл судлаач Рамстедт энэ хувилбарыг дэмжжээ. Эртний хятад сурвалжид Алтайг «Цзиньшань» — «алтан уул» гэснээс үзэхэд үнэхээр ийм нэртэй байсан нь батлагддаг. Мөн түрэг хэлний "ал" - "улаан", "таг" - "уул" (улаан уул) эсвэл "алтын" "алтун" -"алтан", "таг" -уул (en:Altyn-Tagh) гэсэн үгнээс гаралтай гэсэн өөр нэг таамаг байгаа ч монгол үг Алтайн нэртэй хамгийн төстэй байдаг. Монголчууд газар усны нэрэнд Тарвагатайн нуруу, Гачуурт гэх мэт "тай, тэй, т" гэх мэт хамтатгахын тийн ялгалын нөхцлийг хэрэглэдэг.

Цахим холбоос

 Commons: Altay Mountains – Викимедиа дуу дүрсний сан