Алтанширээ сум: Засвар хоорондын ялгаа

Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Авидын Шартолгой
/ * Товч танилцуулга * /
Мөр 64: Мөр 64:
|}
|}


==Товч танилцуулга==
⚫
==Энд төрсөн хүмүүс==
'''Газар зүй''': Алтанширээ сум нь Улаанбаатар хотоос 450 км, аймгийн төвөөс зүүн хойш 90 км зайтай байрладаг. Баруун урд талаараа Сайншанд, Сайхандулаан, баруун талаараа Айраг, хойд талаараа Иххэт, Хэнтий аймгийн Галшар сум, зүүн, зүүн урд талаараа Дэлгэрэх, Өргөн сумдтай хил залган оршино. 
[[Балжирын Догмид]] (1945 он)


'''Цаг уур''': Эрс тэс уур амьсгалтай, 734,8 м2 газар нутагтай, говь хээрийн бүс нутагтай.  
[[Цэндийн Монгол]] (1948-2014)


'''Нэршил''': Алтанширээ сум нь Түшээт хам аймгийн Говь мэргэн вангийн Хондогын хошуу гэж олонд алдаршсан ба Хун дуут Чогдон хун тайж гэдэг уртын дуучнаараа алдартай. Хондогын 20 босоо бөх, номч мэргэн гэвш Анги Шагдар зэрэг алдартан төрсөн нутаг.                                                                   
[[Авидын Шартолгой]]

* 1923 онд Их дулаан уулын хошууны Баян сум,
* 1925 онд Баялаг Мааньт,
* 1931 онд Зүрх чандмань мөн Буян
* 1934 онд Алтанширээ сум болсон байна.

Алтанширээ нэрээ авсан 1934 онд 420 өрх, 1800 гаруй хүн амтай 54000 толгой малтай байжээ.

=== Ашигт малтмал ===
Манай сумын нутагт алт, хайлуур жонш, төмрийн хүдэр, ягаан гантиг, зэс, төмрийн хүдэр, шохойн чулуу, өнгөт чулуу, нүүрс, өнгө өнгийн шороо будгийн тогтоц, цэвэр усны нөөц ихтэй, Сүүлийн үед Тариачийн дүүрэгт хийсэн газрын тосны нөөцийн судалгаа эрдэмтдийн анхаарлыг татаж байна.

=== Ан амьтан ===
Үнэг, чоно, хярс, туулай, дорго, мануул, өмхий хүрэн, таварга, ногтруу, бор шувуу, сар, бүргэд, тас, харцага, шаазгай, хэрээ, өвөөлж, ууль, шар шувуу, аргаль, хар сүүлт, цагаан зээр зэрэг ан амьтад амьдарч байна.

=== Нүд хужирлах үзэсгэлэнт газрууд ===
Хүрээ хийдийг холбосон гүнжийн их зам, Ширийн чулуу, Сэнжит хад, Цээлийн тогоо, Зэл чулуу, Дэрсэнэ усны цагаан чулуун хөшөө, Могой булаг, Үзүүр улаан жалцай, Баянбуурал, Тогоо хад, Наймаан усны хиргисүүр, Холбоогийн уулны хайлс, булш, хиргисүүр гэх мэт үзэсгэлэнт болон түүх, дурсгалын газруудтай.

⚫
== Энд төрсөн алдартнууд ==

* БНМАУ-ын Хөдөлмөрийн баатар Д.Даваасамбуу,
* Ардын Их Хурлын Депутат Ж.Базар, Л.Ишдорж,
* Улсын Их Хурлын гишүүн [[Яйчилын Батсуурь|Я.Батсуурь]], Б.Дэлгэрсайхан,
* Ардын уран зохиолч, Төрийн соёрхолт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн [[Балжирын Догмид|Б.Догмид]],
* Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Г.Жамьян, [[Шагдарсүрэнгийн Гүрбазар|Ш.Гүрбазар]], [[Авидын Шартолгой|А.Шартолгой]]
* Хүний гавьяат эмч Б.Хэнмэдхэв, С.Жанцанхорол,
* Гавьяат жүжигчин Ж.Ёндонжамц, Б.Цэвэлмаа,
* БНМАУ-ын аварга малчин Н.Лувсансэнгэ, Д.Наваан-Осор, Ө.Гомбоцэрэн, Ц.Чойжамц, Д.Аюурзана, Я.Лувсаншарав, Ц.Жамбал,
* Монгол Улсын Алдарт уяач Ө.Гомбоцэрэн, Г.Шоовдор, Улсын анчин Ж.Базар, Ё.Юндэнсамбуу, Г.Очир,
* Улсын сайн малчин Д.Цэдэвдорж, Б.Бөхбат,
* Доктор, профессор Ё.Довчин, Б.Даваажав, Ш.Төмөрсүх, Дэд эрдэмтэн А.Загдаа,
* Спортын мастер М.Чулуун, С.Пүрбиш, Б.Цагаанмаам, Г.Машбат, В.Агиймаа, Б.Баянсан,
* Алтан гадаст зураач [[Цэндийн Монгол|Ц.Монгол]],
* Зохиолч барилгачин Т.Шарбанди

== Хүн амын тооллого ==
2011 оны хүн амын тоо 1284 байв.

2018 оны хүн амын тоо 1360 байв. 2018 онд 32 хүүхэд шинээр мэндэлж, сумын нийт өрх 454 байна.

2018 оны сумын мал 134555 толгойгоор тоологдсон. Адуу 8508, тэмээ 554, үхэр 4757, хонь 73009, ямаа 47727. Нийт 55231 төл бойжуулсан ба 1000-аас дээш малтай өрх 26 байна.

Төвийн эрчим хүч, шилэн кабелд холбогдон, үүрэн холбооны бүх сүлжээ нэвтэрсэн.

Алтанширээ суманд 320 хүүхдийн суудалтай Ерөнхий Боловсролын Сургууль, 60 ортой дотуур байр, 10 ортой Эрүүл мэндийн төв, 50 ортой хүүхдийн Цэцэрлэг, 200 суудалтай Соёлын төв ажилладаг. Тус суманд өдгөө 10 гаруй аж ахуй нэгж үйл ажиллагаа явуулж байна.


==Эх сурвалж==
==Эх сурвалж==

05:08, 6 Наймдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар

Алтанширээ сум
Улс Монгол
Аймаг Дорноговь
СумАлтанширээ өөрөө
Баг (4)Тойг, Зараа, Хаяа, Чулуунгишгэр

Алтанширээ (ᠠᠯᠲᠠᠨᠰᠢᠷᠡᠭᠡ) — Монгол улсын Дорноговь аймгийн харъяат сум.

Саяхны арван жилийн зарим тоон өөрчлөлт[2][3]
Үзүүлэлт 2000 2002 2004 2006 2008 2010
Суурин хүн амын тоо 1,547 1,572 1,590 1,422 1,307 1,303
Малын тоо толгой 73,770 55,023 66,396 41,575 56,261 69,918

Товч танилцуулга

Газар зүй: Алтанширээ сум нь Улаанбаатар хотоос 450 км, аймгийн төвөөс зүүн хойш 90 км зайтай байрладаг. Баруун урд талаараа Сайншанд, Сайхандулаан, баруун талаараа Айраг, хойд талаараа Иххэт, Хэнтий аймгийн Галшар сум, зүүн, зүүн урд талаараа Дэлгэрэх, Өргөн сумдтай хил залган оршино. 

Цаг уур: Эрс тэс уур амьсгалтай, 734,8 м2 газар нутагтай, говь хээрийн бүс нутагтай.  

Нэршил: Алтанширээ сум нь Түшээт хам аймгийн Говь мэргэн вангийн Хондогын хошуу гэж олонд алдаршсан ба Хун дуут Чогдон хун тайж гэдэг уртын дуучнаараа алдартай. Хондогын 20 босоо бөх, номч мэргэн гэвш Анги Шагдар зэрэг алдартан төрсөн нутаг.                                                                   

  • 1923 онд Их дулаан уулын хошууны Баян сум,
  • 1925 онд Баялаг Мааньт,
  • 1931 онд Зүрх чандмань мөн Буян
  • 1934 онд Алтанширээ сум болсон байна.

Алтанширээ нэрээ авсан 1934 онд 420 өрх, 1800 гаруй хүн амтай 54000 толгой малтай байжээ.

Ашигт малтмал

Манай сумын нутагт алт, хайлуур жонш, төмрийн хүдэр, ягаан гантиг, зэс, төмрийн хүдэр, шохойн чулуу, өнгөт чулуу, нүүрс, өнгө өнгийн шороо будгийн тогтоц, цэвэр усны нөөц ихтэй, Сүүлийн үед Тариачийн дүүрэгт хийсэн газрын тосны нөөцийн судалгаа эрдэмтдийн анхаарлыг татаж байна.

Ан амьтан

Үнэг, чоно, хярс, туулай, дорго, мануул, өмхий хүрэн, таварга, ногтруу, бор шувуу, сар, бүргэд, тас, харцага, шаазгай, хэрээ, өвөөлж, ууль, шар шувуу, аргаль, хар сүүлт, цагаан зээр зэрэг ан амьтад амьдарч байна.

Нүд хужирлах үзэсгэлэнт газрууд

Хүрээ хийдийг холбосон гүнжийн их зам, Ширийн чулуу, Сэнжит хад, Цээлийн тогоо, Зэл чулуу, Дэрсэнэ усны цагаан чулуун хөшөө, Могой булаг, Үзүүр улаан жалцай, Баянбуурал, Тогоо хад, Наймаан усны хиргисүүр, Холбоогийн уулны хайлс, булш, хиргисүүр гэх мэт үзэсгэлэнт болон түүх, дурсгалын газруудтай.

Энд төрсөн алдартнууд

  • БНМАУ-ын Хөдөлмөрийн баатар Д.Даваасамбуу,
  • Ардын Их Хурлын Депутат Ж.Базар, Л.Ишдорж,
  • Улсын Их Хурлын гишүүн Я.Батсуурь, Б.Дэлгэрсайхан,
  • Ардын уран зохиолч, Төрийн соёрхолт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Б.Догмид,
  • Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Г.Жамьян, Ш.Гүрбазар, А.Шартолгой
  • Хүний гавьяат эмч Б.Хэнмэдхэв, С.Жанцанхорол,
  • Гавьяат жүжигчин Ж.Ёндонжамц, Б.Цэвэлмаа,
  • БНМАУ-ын аварга малчин Н.Лувсансэнгэ, Д.Наваан-Осор, Ө.Гомбоцэрэн, Ц.Чойжамц, Д.Аюурзана, Я.Лувсаншарав, Ц.Жамбал,
  • Монгол Улсын Алдарт уяач Ө.Гомбоцэрэн, Г.Шоовдор, Улсын анчин Ж.Базар, Ё.Юндэнсамбуу, Г.Очир,
  • Улсын сайн малчин Д.Цэдэвдорж, Б.Бөхбат,
  • Доктор, профессор Ё.Довчин, Б.Даваажав, Ш.Төмөрсүх, Дэд эрдэмтэн А.Загдаа,
  • Спортын мастер М.Чулуун, С.Пүрбиш, Б.Цагаанмаам, Г.Машбат, В.Агиймаа, Б.Баянсан,
  • Алтан гадаст зураач Ц.Монгол,
  • Зохиолч барилгачин Т.Шарбанди

Хүн амын тооллого

2011 оны хүн амын тоо 1284 байв.

2018 оны хүн амын тоо 1360 байв. 2018 онд 32 хүүхэд шинээр мэндэлж, сумын нийт өрх 454 байна.

2018 оны сумын мал 134555 толгойгоор тоологдсон. Адуу 8508, тэмээ 554, үхэр 4757, хонь 73009, ямаа 47727. Нийт 55231 төл бойжуулсан ба 1000-аас дээш малтай өрх 26 байна.

Төвийн эрчим хүч, шилэн кабелд холбогдон, үүрэн холбооны бүх сүлжээ нэвтэрсэн.

Алтанширээ суманд 320 хүүхдийн суудалтай Ерөнхий Боловсролын Сургууль, 60 ортой дотуур байр, 10 ортой Эрүүл мэндийн төв, 50 ортой хүүхдийн Цэцэрлэг, 200 суудалтай Соёлын төв ажилладаг. Тус суманд өдгөө 10 гаруй аж ахуй нэгж үйл ажиллагаа явуулж байна.

Эх сурвалж

  1. ↑ «ДОРНОГОВЬ АЙМГИЙН ЖИШЭЭН ДЭЭР АЙМГУУДЫН БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИЙН ЗАГВАР БОЛОВСРУУЛАХ НЬ» ТӨСЛИЙН ҮЕ ШАТНЫ АЖЛЫН ТАЙЛАН.
  2. ↑ 2.0 2.1 Дорноговь аймгийн статистикийн хэлтэс. Дорноговь аймгийн нийгэм, эдийн засгийн байдал - 2011 он. Сайншанд 2012 он.
  3. ↑ Дорноговь аймгийн статистикийн хэлтэс. Сумдын нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн зэрэгцүүлэлт. 2000-2010 оноор
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Алтанширээ_сум&oldid=672594"-с авсан