Газар зүй: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

10:22, 23 Наймдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар

Газар зүй (Грек гаралтай,"Жеографи" буюу "Дэлхий" гэсэн утгатай γη ба γαια, мөн "дүрслэх" гэсэн утгатай γραφειν үгнээс үүсэлтэй) нь дэлхий ба түүний гадаргуй болон онцлог, оршин суугчид, ба байгалийн үзэгдлүүдийг судалдаг шинжлэх ухаан юм.^[1]

Анх "Жеографи-Газар зүй" гэдэг үгийг Грекийн математикч, одон орон судлаач, газарзүйч Эратосфен (МЭӨ 275-195 он) хэрэглэсэн байна. Газар зүйн үндсэн, уламжлалт 4 төрлийн судалгаанд, хүн болон байгальтай холбоотой үзэгдлийн тархалт, газар, бүс нутгийн судалгаа, хүн болон газрын харилцан холбоо, дэлхий судлалтай холбоотой судалгаа багтдаг байна.^[2]

Орчин үеийн газар зүйн судалгаа нь Дэлхий, хүн, байгалийн харилцан хамаарал, түүнтэй холбоотой үзэгдлийг судална. Хоёр үндсэн том салбар - физик газар зүй, нийгмийн газар зүй болон хуваагдана.^[3]

Танилцуулга

Ер нь бол, газар зүйчид картографчид шиг газрын нэрс ба дугаарыг судалдаг хүмүүстэй адилтгаж ойлгож болно. Хэдийгээр олон газар зүйчид топономи болон карталогийг судалдаг боловч энэ нь тэдний гол судлах сэдэв биш. Газар зүйчид, үзэгдэл үйл явцын орон зай цаг хугацааны хуваарилалт, хүн ба хүний хүрээлэн буй орчны харилцаа холбооны онцлогийг судалдаг.

Газарзүйг XIX зууны сүүлчээр Ф. Рихтгофен, Д. Н. Анучин нар дор хаяж 7 шинжлэх ухааны цогц гэж тодорхойлсон байна. Үүнд:

Одон орон болон математикийн газарзүй
Дэлхийн бөмбөрцөгийн Геофизик ба физик
Физикийн газарзүй (орографи, далай судлал, цаг уур судлал)
Биологийн газарзүй
Антропо-газарзүй
Бүс нутгийн газарзүй буюу орон судлал
Газарзүйн түүх.

Газарзүйн томоохон нээлт хийсэн аялагчид:

Беллинсгаузен, Фаддей Фаддеевич
Васко да Гама
Веспуччи, Америго
Колумб, Христофор
Крузенштерн, Иван Фёдорович
Кук, Жеймс
Лазарев, Михаил Петрович
Магеллан, Фернан
Марко Поло
Пржевальский, Николай Михайлович.

Эшлэл

↑ "Geography". The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company. {{cite web}}: Unknown parameter |accessmonthday= ignored (help); Unknown parameter |accessyear= ignored (|access-date= suggested) (help)
↑ Pattison, W.D. (1990). "The Four Traditions of Geography" (PDF). Journal of Geography. 89 (5): pp. 202-6. {{cite journal}}: |pages= has extra text (help) Reprint of a 1964 article.
↑ web.clas.ufl.edu/users/morgans/lecture_2.prn.pdf.

Цахим холбоос

Commons: Газар зүй – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Wiktionary

Wiktionary: Газар зүй – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Wikisource: Газар зүй – Эх сурвалж ба бүрэн бичвэрүүд

Энэ өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

[1] "Geography". The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company. {{cite web}}: Unknown parameter |accessmonthday= ignored (help); Unknown parameter |accessyear= ignored (|access-date= suggested) (help)

[2] Pattison, W.D. (1990). "The Four Traditions of Geography" (PDF). Journal of Geography. 89 (5): pp. 202-6. {{cite journal}}: |pages= has extra text (help) Reprint of a 1964 article.

[3] web.clas.ufl.edu/users/morgans/lecture_2.prn.pdf.

[1]

[2]

[3]

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
 [[Файл:Physical_world.jpg|thumb|250px|right|Дэлхийн газрын зураг]]
-'''Газар зүй''' ([[Грек]] гаралтай, "Дэлхий" гэсэн утгатай ''γη'' ба ''γαια'', мөн "дүрслэх" гэсэн утгатай ''γραφειν'' үгнээс үүсэлтэй) нь [[дэлхий]] ба түүний онцлог, оршин суугчид, ба үзэгдлүүдийг судалдаг [[шинжлэх ухаан]] юм.<ref>{{cite web |title=Geography |work=The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition |publisher=Houghton Mifflin Company |url=http://dictionary.reference.com/browse/geography |accessmonthday=October 9|accessyear=2006 }}</ref>
+'''Газар зүй''' ([[Грек]] гаралтай,"Жеографи" буюу "Дэлхий" гэсэн утгатай ''γη'' ба ''γαια'', мөн "дүрслэх" гэсэн утгатай ''γραφειν'' үгнээс үүсэлтэй) нь [[дэлхий]] ба түүний гадаргуй болон онцлог, оршин суугчид, ба байгалийн үзэгдлүүдийг судалдаг [[шинжлэх ухаан]] юм.<ref>{{cite web |title=Geography |work=The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition |publisher=Houghton Mifflin Company |url=http://dictionary.reference.com/browse/geography |accessmonthday=October 9|accessyear=2006 }}</ref>
-Анх "Газар зүй" гэдэг үгийг [[Грек|Грекийн]] [[математик|математикч]], [[одон орон|одон орон судлаач]], газарзүйч Эратосфен ([[МЭӨ]] 275-195 [[он]]) хэрэглэсэн байна. Газар зүйн үндсэн, уламжлалт 4 төрлийн судалгаанд, [[хүн]] болон байгальтай холбоотой үзэгдлийн тархалт, газар, бүс нутгийн судалгаа, хүн болон газрын харилцан холбоо, [[дэлхий судлал|дэлхий судлалтай]] холбоотой судалгаа багтдаг байна.<ref>{{cite journal |last=Pattison |first=W.D. |year=1990 |title=The Four Traditions of Geography |journal=Journal of Geography |volume=89 |issue=5 |pages=pp. 202-6 |url=http://www.geog.ucsb.edu/~kclarke/G200B/four_20traditions_20of_20geography.pdf |id= }} Reprint of a 1964 article.</ref>
+Анх "Жеографи-Газар зүй" гэдэг үгийг [[Грек|Грекийн]] [[математик|математикч]], [[одон орон|одон орон судлаач]], газарзүйч Эратосфен ([[МЭӨ]] 275-195 [[он]]) хэрэглэсэн байна. Газар зүйн үндсэн, уламжлалт 4 төрлийн судалгаанд, [[хүн]] болон байгальтай холбоотой үзэгдлийн тархалт, газар, бүс нутгийн судалгаа, хүн болон газрын харилцан холбоо, [[дэлхий судлал|дэлхий судлалтай]] холбоотой судалгаа багтдаг байна.<ref>{{cite journal |last=Pattison |first=W.D. |year=1990 |title=The Four Traditions of Geography |journal=Journal of Geography |volume=89 |issue=5 |pages=pp. 202-6 |url=http://www.geog.ucsb.edu/~kclarke/G200B/four_20traditions_20of_20geography.pdf |id= }} Reprint of a 1964 article.</ref>
 Орчин үеийн газар зүйн судалгаа нь [[Дэлхий]], [[хүн]], [[байгаль|байгалийн]] харилцан хамаарал, түүнтэй холбоотой үзэгдлийг судална. Хоёр үндсэн том салбар - [[физик газар зүй]], [[нийгмийн газар зүй]] болон хуваагдана.<ref>web.clas.ufl.edu/users/morgans/lecture_2.prn.pdf.</ref>
@@ Мөр 8: / Мөр 8: @@
 ==Танилцуулга==
 Ер нь бол, [[газар зүйч]]ид [[картографч]]ид шиг газрын нэрс ба дугаарыг судалдаг хүмүүстэй адилтгаж ойлгож болно. Хэдийгээр олон газар зүйчид [[топономи]] болон [[карталоги]]йг судалдаг боловч энэ нь тэдний гол судлах сэдэв биш. Газар зүйчид, үзэгдэл үйл явцын [[орон зай]] [[цаг хугацаа]]ны хуваарилалт, хүн ба хүний [[хүрээлэн буй орчин|хүрээлэн буй орч]]ны [[харилцаа холбоо]]ны онцлогийг судалдаг.
+Газарзүйг XIX зууны сүүлчээр Ф. Рихтгофен, Д. Н. Анучин нар дор хаяж 7 шинжлэх ухааны цогц гэж тодорхойлсон байна. Үүнд:
+# Одон орон болон математикийн газарзүй
+# Дэлхийн бөмбөрцөгийн Геофизик ба физик
+# Физикийн газарзүй (орографи, далай судлал, цаг уур судлал)
+# Биологийн газарзүй
+# Антропо-газарзүй
+# Бүс нутгийн газарзүй буюу орон судлал
+# Газарзүйн түүх.
+== Газарзүйн томоохон нээлт хийсэн аялагчид: ==
+* Беллинсгаузен, Фаддей Фаддеевич
+* Васко да Гама
+* Веспуччи, Америго
+* Колумб, Христофор
+* Крузенштерн, Иван Фёдорович
+* Кук, Жеймс
+* Лазарев, Михаил Петрович
+* Магеллан, Фернан
+* Марко Поло
+* Пржевальский, Николай Михайлович.
 == Эшлэл ==