Чосон: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б 66.181.161.25 (яриа)-н хийсэн засваруудыг Munkhzaya.E-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ.
Tag: Rollback
No edit summary
Мөр 43: Мөр 43:
|stat_pop2 = 13,820,000 хүн
|stat_pop2 = 13,820,000 хүн
|footnotes =
|footnotes =
|today = {{Flag|Өмнө Солонгос}} <br> {{Flag|Умар Солонгос}}
|today = {{KOR}} <br> {{PRK}}
}}
}}


Мөр 67: Мөр 67:
[[Ангилал:Чосон улс| ]]
[[Ангилал:Чосон улс| ]]
[[Ангилал:Династи]]
[[Ангилал:Династи]]
[[Ангилал:Язгууртны овог]]
[[Ангилал:Солонгосын түүхэн улс]]

07:09, 14 Дөрөвдүгээр сар 2022-ий байдлаарх засвар

1392 он–1897 он
Чосон Улс улсын далбаа
Сүлд туг
Чосон Улс улсын Сүлд тэмдэг
Сүлд тэмдэг
Сэжун вангийн аян дайны дараах Чосоний газар нутаг
Сэжун вангийн аян дайны
дараах Чосоний газар нутаг
Төлөввант улс
НийслэлХаньсон
Нийтлэг хэлсолонгос хэл
Шашин
күнз (улсын шашин)
будда, бөө, христ
Төр засагхаант засаг
Улсын ван 
• 1392–1398 он
Тэжу
• 1418–1450 он
Сэжун
• 1776–1800 он
Чонжу
• 1863–1897 он
Кужун
Түүх 
• Тэжу ван улс үүсгэсэн
1392 он
• Солонгос үсэг зохиогдсон
1446-10-09
• Япон халдаар ирэв
1592–1598 он
• Манж халдаар ирэв
1627, 1636 он
• Канхуагийн гэрээ
1876-02-27
• Эзэнт улс болов
1897 он
Хүн ам
• 1820 он
13,820,000 хүн
Мөнгөний нэгжмүнь, ян
Өмнө нь
Дараа нь
[[Гуулин]]
[[Солонгосын ЭУ]]
ӨнөөдөрӨмнөд СолонгосӨмнөд Солонгос Өмнөд Солонгос
Умард СолонгосУмард Солонгос Умард Солонгос

1392 оноос 1897 оны хооронд Солонгост Чосон улс (засгийн шинжээр нь Чосоны вант улс гэж бичнэ; сол. 조선, 朝鮮, Joseon, Chosŏn; Англи: Joseon, Joseon dynasty, Kingdom of Joseon; Орос: Династия Чосон) оршин тогтнож байв. Өмнө нь байсан Курё улсын жанжин И овогт Сон-ге 1388 онд төрийг эргүүлж 1392 онд шинэ улсыг эмхлэн байгуулж Чосоны Тайзу (эхний хаан) гэгдэв. Чосон улс ихэнх дээр үеийн улс гүрний адил хаант засагтай улс (эзэнт улс) бaйв. Улсын эзэн нь ван (왕 wang) учир вант улс гэж нарийвчилж ойлгоно.

Курёгийн нийслэл Кэгён (Gaegyeong, өнөө Кэсон) байсан бол шинэ улс Ханян (Hanyang)-д төвлөв. Энэ хот удалгүй "Хансон" (Hanseong), өдгөө Сөүл гэх нэртэй болсон билээ. Сэжун, Сонжун хоёр вангийн үе буюу 1434 он, 1491 онд Зүрчидийг Ялу голоос цааш хоёронтоо ухрааснаар хожмын Чосон, өнөөгийн Солонгосын хил Түмэн гол, Ялу гол гэх тэмээнээс тэмдэгтэй газраар тогтон үлджээ. 1443 онд Сежун ван өмнөдөд "Хангөл" (оросоор Хангыль), умардад "Чосогөл" (оросоор Чосонгыль) гэгдэх Солонгос үсгийг зохиосон нь чухал үйл юм. Гэвч XX зууны хагас хүртэл Солонгост ханз үсэг голлож байжээ. Чусон улсад Күнзийн суртал нийгмийн үнэлэмж, ёс журмын шалгуур байв.

Чосон улсын хүн амын тооны талаар баттай мэдээ байхгүй.[1] Саяхны нэгэн судалгаанд 1392 оны үед 6 сая, 1750 оны үед 18 сая байсан гэж багцаалжээ. 1810-1850 оны хооронд хүн амын тоо 10%-иар буурсан гэж үзэх нь бас бий.[2] XX зуун гарч орчин үеийн эмнэлэг нэвтрэхээс өмнө солонгос хүний дундаж нас (дундаж наслалт биш шүү) нь эрэгтэйд 24, эмэгтэйд 26 байжээ.

Чосон хоёр удаа хүчирхэг дайсны өөдөөс тосон байлдсан. Эхлээд Японы цэргийн эрхтэн Тоётоми Хидэёшийн удирдсан тэнгисийн болоод хуурай замын цэргүүд Солонгосын өмнөд нутаг болон Ханьсон, Пён-Ян хоёр том хотыг эзлэж авсан. Үргэлжлээд "кобүксонь" (Geobukseon, «яст мэлхий онгоц», «хуягт онгоц») гэх их буут онгоц бүтээсэн Чосоны далайн жанжин И Сүн-шин Японы хөлөг онгоцуудыг удаа дараалан сүйрүүлэв. Эцэстээ Мин улс Чосонд хамсаж өгч байж Япончуудыг хариулсан энэ дайн 1592-1598 оны хооронд явагджээ.

Хориод жилийн дараа умраас хүчирхэгжсэн нүүдэлчин Зүрчид Мин улстай дайтан ирэв. Уламжлал, соёл, харилцааны үүднээс Чосон Мин улсыг дэмжиж байснаас шалтгаалж 1627 онд Нурхачын төрлийн Амин 3 түмэн цэрэгтэй ирж,[3] дараа нь 1636 онд 12 түмэн цэрэг Манжаас дайлан Чосоны цэргийг даржээ.[4] Үр дүнд нь Чосоныхан Мин улсыг бус Манж Чин улсын бүрэн эрхийг хүлээн зөвшөөрч, алба барих болж найрамджээ.[5] Үүний дараа Японы адилаар гадаад ертөнцөөс ангид дайнгүй амар амгалан 200 жилийг өнгөрөөв.

Европын зэвсгээр зэвсэглэсэн Япон хүчирхэгжин нөлөөлж 1897 онд Солонгосын эзэнт улсыг зарлан ёслуулснаар Чусоны вант улсын үе төгсчээ.

Мөн үзэх

Эх сурвалж

  1. Ch'oe YH, PH Lee & WT de Bary (eds.) (2000), Sources of Korean Tradition: Volume II: From the Sixteenth to the Twentieth Centuries. Columbia University Press, p. 6
  2. Jun SH, JB Lewis & H-R Kang (2008), Korean Expansion and Decline from the Seventeenth to the Nineteenth Century: A View Suggested by Adam Smith. J. Econ. Hist. 68: 244–82.
  3. Kennedy 1943 (leader of the expedition); Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350 (number of troops).
  4. Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350.
  5. Lee & de Bary 1997, p. 269.