Утаа

Утаа (англи. smog ← smoke «утаа» + fog «манан»)- цаг агаарын тодорхой нөхцөлд аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэл, тээврийн хэрэгсэл, дулаан үйлдвэрлэх байгууламжийн үр дүнд ялгарах хорт бодис бүхий агаарын хэт их бохирдол юм.

"Утаа" гэдэг үг нь 20-р зууны эхэн үед бий болсон бөгөөд утаа, манан гэсэн үгийн нэгдэл бөгөөд тунгалаг байдал, үнэрээс нь болж утаатай бог гэсэн үг юм. Дараа нь энэ үг нь өтгөн шар өнгөтэй учраас вандуйн шөл «pea-souper» гэж нэрлэгддэг байв. Утаа нь 19-р зуунаас 20-р зууны дунд үе хүртэл Лондон хотын ноцтой асуудал байсан бөгөөд үүнийг Лондонгийн утаа эсвэл Лондонгийн манан гэж нэрлэдэг байв. Үзэгдэх агаарын бохирдол нь азотын исэл, хүхрийн исэл, озон, утаа болон бусад тоосонцоруудаас бүрддэг бөгөөд хүний ​​гараар үүсгэгдсэн утаа нь нүүрсний шаталт, үйлдвэрлэлийн ялгаралт, ой, хөдөө аж ахуйн гал түймэр, эдгээр ялгаруулалтын фотохимийн урвалаас үүсдэг.

Утааг ихэвчлэн зуны утаа, өвлийн утаа гэж хоёр ангилдаг. Зуны утаа нь озоны фотохимийн формацтай холбоотой байдаг. Агаарын температур илүү дулаарч, нарны гэрэл ихтэй зуны улиралд фотохимийн утаа нь утаа үүсэх гол хэлбэр юм. Өвлийн улиралд агаарын температур илүү хүйтэн, агаар мандлын урвуу өөрчлөлтүүд элбэг тохиолддог тул гэр, байшинг халаахад зориулж нүүрс болон бусад хатуу түлшний хэрэглээ нэмэгддэг. Эдгээр шаталтын ялгаруулалт нь урвуу өөрчлөлтийн дор бохирдуулагчийн тархалтгүй байхын зэрэгцээ өвлийн утаажилтыг тодорхойлдог. Утаа үүсэх нь ерөнхийдөө анхдагч болон хоёрдогч бохирдуулагчаас хамаардаг. Анхдагч бохирдуулагч бодисууд нь нүүрсний шаталтаас үүсэх хүхрийн давхар исэл зэрэг эх үүсвэрээс шууд ялгардаг. Анхдагч бохирдуулагчид агаар мандалд химийн урвал явагдах үед озон зэрэг хоёрдогч бохирдуулагчид үүсдэг.

Эрүүл мэндэд нөлөөлөх нь

Утаа бол дэлхийн олон томоохон хотууд, түүний дотор Улаанбаатар хотын гол асуудал болоод байгаа юм. Энэ нь ялангуяа хүүхэд, өндөр настан, зүрх, уушигны гажиг, бронхит, астма, эмфизем өвчтэй хүмүүст аюултай. Утаа нь амьсгал давчдах, амьсгалахад хэцүү, амьсгал зогсох, нойргүйдэх, толгой өвдөх, ханиалгахад хүргэдэг. Мөн нүд, хамар, мөгөөрсөн хоолойн салст бүрхэвч үрэвсэж, дархлааг бууруулдаг. Утаатай үед эмнэлэгт хэвтэх, дахилт, амьсгалын замын болон зүрхний өвчнөөр нас барах нь ихэвчлэн нэмэгддэг байна.