Хар тугалга
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хар тугалга | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дуудлага | /xar tʰʊɢəɮəɢ/ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гадаад байдал | металл саарал | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Стандарт атомын жин Ar°(Pb) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Үелэх систем дэх Хар тугалга | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын дугаар (Z) | 82 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бүлэг | 14-р бүлэг (карбон бүлэг) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Үе | 6-р үе | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Блок | p-блок | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электрон байгуулалт | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Давхарга бүрт | 2, 8, 18, 32, 18, 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Физик шинж чанарууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Төлөв | хатуу | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах температур | 600.61 K (327.46 °C, 621.43 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Буцлах температур | 2022 K (1749 °C, 3180 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нягт (20 °C) | 11.348 г/см3 [3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| шингэн үед (х.т.) | 10.66 г/см3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах энтальп | 4.77 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Уурших энтальп | 179.5 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хувийн дулаан шингээлт | 26.650 Ж/(моль·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Уурын даралт
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын шинж чанар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Исэлдэлтийн зэрэг | нийтлэг: +2, +4 −4,[4] −2,? −1,? 0,[5] +1,? +3? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан сөрөг чанар | Полингийн шаталбар: 2.33 (+4), 1.87 (+2) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ионжилтын энерги |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын радиус | эмпирик: 175 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ковалент радиус | 146±5 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ван дер Ваальсийн радиус | 202 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_NIST_ASD_emission_spectrum.png) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бусад шинж чанарууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Байгалийн тархац | анхдагч | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Талст бүтэц | тал-төвтэй куб (ттк) (cF4) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Торны тогтмол |  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулааны тэлэлт | 28.73×10−6/K (20 °C)[3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулаан дамжуулалт | 35.3 Вт/(м⋅K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан эсэргүүцэл | 208 nΩ⋅м (20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Соронзон чанар | дисоронзон | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Моляр соронзон мэдрэмж | −23.0×10−6 см3/моль (298 K)[6] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Юнгийн модуль | 16 ГПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хөдөлгөх модуль | 5.6 ГПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Эзлэхүүний модуль | 46 ГПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дууны хурд нимгэн саваа | 1190 м/с (т.т.) (шатаасан) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Пуассоны коэффициент | 0.44 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Моосын хатуулаг | 1.5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бринеллийн хатуулаг | 38–50 МПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS дугаар | 7439-92-1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Түүх | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нээсэн | Ойрх Дорнод (МЭӨ 7000) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмдэг | "Pb": Латин plumbum үгнээс | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хамгийн тогвортой изотопууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Изотопын элбэг дэлбэг байдал нь дээжээс хамааран ялгаатай[8] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хар тугалга нь (латинаар: plumbum) химийн элементийн үелэх системд Pb гэж тэмдэглэгддэг, атомын дугаар нь 82 болох химийн элемент юм. Зөөлөн, хувийн жин ихтэй, хортой хүнд металл болно. Байгаль дээр исэл, cульфид байдлаар тохиолдоно. Хар тугалга нь уран, тори зэрэг цацраг идэвхт элементүүдийн задралын эцсийн бүтээгдэхүүн юм.
Хар тугалга нь газрын гадаргын массын 1.6*103%-г эзэлдэг. Байгаль дээр дан байдлаар тохиолдох нь маш ховор боловч 80 орчим эрдсийн найрлагад ордог. Ихэнх тохиолдолд сульфид хэлбэрээр тохиолдоно. Хар тугалга хутгаар хэрчигддэг, хумсаар мөр гардаг. Зөөлөн давтамхай шинж чанартай. Хар тугалгаар хийсэн эдлэл бүүдгэр өнгөтэй байдаг. Давсны ба хүхрийн хүчил бараг үйлчилдэггүй. +2 ба +4 исэлдлийн зэрэг үзүүлнэ. +2 исэлдлийн зэрэгтэй илүү тогтвортой.
Амархан хайлдаг, боловсруулахад хялбар дөхөм учраас өргөн хэрэглэдэг. Хар тугалгаар аккумуляторын тугалган дугтуй, химийн үйлдвэрийн хүчилд тэсвэртэй тугалган аппарат хэрэгсэлд хэрэглэнэ. Хар тугалганы нэгдлүүд бусад хүнд металлын адил хортой боловч зарим нэг нэгдлийг эм болгон ашигладаг.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах] |
Wiktionary: Хар тугалга – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Commons: Хар тугалга – Викимедиа дуу дүрсний сан- Case Studies in Environmental Medicine - Lead Toxicity
- ToxFAQs™: Lead
- National Pollutant Inventory - Lead and compounds fact sheet
- WebElements.com - Lead
- The Lead Education and Abatement Design Group (Australia)
- International Lead & Zinc Study Group
- International Lead Management Center
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ тугалга.htm "Стандарт атомын жин: Хар тугалга". CIAAW. 2020.
{{cite web}}: Check|url=value (help) - ↑ Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (Англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
- ↑ Гринвуд, Норман Н.; Эрншоу, Алан (1997). Элементүүдийн хими (2-р хэвлэл). Butterworth-Heinemann. х. 28. doi:10.1016/C2009-0-30414-6. ISBN 978-0-08-037941-8.
- ↑ Pb(0) carbonyls have been observered in reaction between lead atoms and carbon monoxide; see Ling, Jiang; Qiang, Xu (2005). "Observation of the lead carbonyls PbnCO (n=1–4): Reactions of lead atoms and small clusters with carbon monoxide in solid argon". The Journal of Chemical Physics. 122 (3): 034505. 122 (3): 34505. Bibcode:2005JChPh.122c4505J. doi:10.1063/1.1834915. ISSN 0021-9606. PMID 15740207.
- ↑ Weast, Astle & Beyer 1983, х. E110.
- ↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
- ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedCIAAWlead