Цэцэг

Цэцэг буюу дэлбээ, цэцэглэлтийн эрхтэн нь цэцэгт ургамал (Angiospermae ангилалд хамаарах ургамлууд)-ын үржлийн эрхтэн юм. Цэцэг нь вегетатив эрхтнүүдээс бүрддэг бөгөөд үүнд: цэцгийн хөгжиж буй үеийг хамгаалж, бүрхэж байдаг дотоод хэсэг буюу дэлбээнүүд, тоос хүртээгчийг татах үүрэг бүхий тод өнгийн дэлбэн, мөн гамет (үр эс)-ийг үүсгэгч үржлийн эрхтнүүд орно. Эр гаметофит нь тоосонцорт агуулагдах бөгөөд тоосны уутанд үүснэ. Харин эм гаметофит нь үржлийн эрхтэн болох навчинцар дотор үүсдэг.
Ихэнх цэцэгт ургамлууд өөрсдийн тоосыг бусад цэцэг рүү шилжүүлэхийн тулд зөгий, эрвээхэй, шөнийн эрвээхэй зэрэг амьтад тусалдаг. Тэд эдгээр тоос хүртээгчийг татахын тулд тод өнгөтэй, том дэлбэн, хэт ягаан туяанд харагдах өвөрмөц хээ, анхилуун үнэр, мөн тоос хүртээгчдийн хоол хүнс болох бал үйлдвэрлэх зэрэг олон янзын аргыг ашиглан дасан зохицсон байдаг. Ийм байдлаар олон цэцэгт ургамал болон тоос хүртээгчид хамтран хувьсаж, харилцан хамааралтай болсон. Ургамлын хувьд энэ нь эс үржих үндэс суурь болж өгдөг бол, тоос хүртээгчдийн хувьд хоол тэжээл болдог. Цэцгийн тоос нь антерээс өөр нэг цэцгийн үр боловсрох хэсэгт (бүдүүвч) хүргэгдсэнийг тоос хүртэлт гэнэ.

Зарим цэцэг өөрөө өөрийгөө тоос хүртээж, нэгэн ургамлын өөр цэцгийн тоосыг ашиглан үр үүсгэж чаддаг бол, бусад нь өөрийгөө тоос хүртэхээс сэргийлэх арга механизмтай бөгөөд зөвхөн бусад нэг төрлийн ургамлын цэцгийн тоосыг дамжуулан хөндлөн тоос хүртэлтэд үрждэг. Өөрөө тоос хүртэх үзэгдэл нь цэцгийн эр болон эм эрхтэн нь нэгэн зэрэг боловсорч, тоос нь тухайн цэцгийнхээ үр боловсрох хэсэгт хүрэх боломжтойгоор байрлах үед болдог. Энэ тохиолдолд ургамал тоос хүртээгчдийг татах бал, тоосонцор зэрэгт хөрөнгө зарах шаардлагагүй байдаг. Зарим цэцэг бордолтгүйгээр диаспор (тариалангийн тархаагч эрхтэн) үүсгэдэг бөгөөд үүнийг партенокарпи гэнэ. Бордолт явагдсаны дараа цэцгийн үржлийн эрхтэн болох өндгөн эс үр жимс болж хөгжиж, дотор нь үр агуулдаг.
Зураг
[засварлах | кодоор засварлах]-
Цагаан Лили цэцэг