Чехословакийн корпус

Чехословакийн корпус (орос. Чехослова́цкий ко́рпус буюу Чехословакийн легион) Дэлхийн нэгдүгээр дайны үед Оросын эзэн хааны армийн бүрэлдэхүүнд Оросын нутаг дэвсгэрт амьдарч байсан болон олзлогдсон чех, словакчуудаас бүрдсэн үндэсний сайн дурын цэргийн анги нэгтгэл юм. Эдгээр цэргүүд нь Австри-Унгар болон Германы эсрэг дайнд оролцох хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн хуучин Австри-Унгарын армийн цэргүүд байсан юм.

Францад Чехословакийн автономит арми байгуулах тухай Францын засгийн газрын тогтоолыг үндэслэн Орос дахь Чехословакийн корпус 1918 оны 1-р сарын 15-ны өдрөөс Францын командлалд албан ёсоор захирагдаж байв.

1918 оны хавар, зун тус корпус большевикуудтай тэмэх зэвсэгт мөргөлдөөнд татан оролцуулжээ. Ижил мөрөн, Урал, Сибирь, Алс Дорнод дахь Чехословакуудын бослого нь Зөвлөлтийн эрх баригчдыг татан буулгах, большевикуудын эсрэг засгийн газар (Сибирийн түр засгийн газар, дараа нь Бүх Оросын Түр засгийн газар, дараа нь Оросын засгийн газар болгон өөрчлөн байгуулагдсан) байгуулах, Оросын Дорно хэсэгт томоохон хэмжээний цэргийн ажиллагаа эхлэхэд таатай нөхцөлийг бүрдүүлж өгчээ.

Түүх

Дэлхийн нэгдүгээр дайны эхлэх үед Чех, Словакийн үндэсний хөдөлгөөн эрчимжсэн бөгөөд тэдний дэмжигчид Австри-Унгарын нэг хэсэг байсан Славян нутгийг тусгаар тогтнохын төлөө тэмцэж эхэлсэн юм. Орост амьдарч буй олон тооны чех цагаачдын эдгээр хүсэл эрмэлзлийн тусгал нь дайны эхний өдрүүдэд Оросын хэд хэдэн хотод зохион байгуулагдсан Орос, Сербид үнэнч байдлын жагсаал, цуглаан болсон байна.

Дайныг албан ёсоор зарласан өдөр буюу 1914 оны 7-р сарын 25-нд Оросын эзэнт гүрэн дэх Чехуудыг нэгтгэсэн "Чехийн Үндэсний хороо" (ЧХҮ) Оросын эзэн хаан II Николайд хандан:- "Оросын чехүүд эх орноо чөлөөлөхөд хүч чадлаа зориулж, Оросуудтай хамт байх үүрэгтэй" гэж тэмдэглэж байжээ.

Оросын армийн бүрэлдэхүүнд орсон Чехословакийн үндэсний анги нэгтгэлүүд зөвхөн Оросын офицеруудын удирдлаган дор үйл ажиллагаагаа явуулж байв. 1915 оны 3-р сараас эхлэн Дээд ерөнхий командлагч, Их ван Николай Николаевич Австри-Унгарын армийн хуучин цэргийн алба хаагчид болох хоригдлууд болон оргосон хүмүүсийн дундаас чех, словакуудыг отрядын эгнээнд элсүүлэхийг зөвшөөрчээ. Үүний үр дүнд 1915 оны эцэс гэхэд В.П.Трояновын удирдлаган дор тус ангиуд нь 2100 орчим хүний бүрэлдэхүүнтэй Гэгээн Вацласын нэрэмжит Чехословакийн анхны буудлагын цэргийн анги байгуулжээ.

1916 оны хавар Оросын армид Чехословакийн цэргийн хоёрдугаар анги дэглэм байгуулагдаж 4-р сарын дундуур генерал Алексеев винтовын бригад байгуулахыг зөвшөөрсөн бөгөөд 1916 оны эцэс гэхэд 3.5 мянга орчим офицер, В.Колоновын удирдлаган дор гурван дэглэмээс бүрдсэн Чехословакийн буудлагын бригад (Československá střelecká brigáda) байгуулагджээ.

Оросын Хоёрдугаар сарын хувьсгал нь Оросын засгийн газрын Чехословакийн сайн дурын ажилтнуудад (легионерууд) хандах хандлагыг өөрчлөөгүй байна. Чехословакийн Үндэсний зөвлөл нь Орост салбараа байгуулж, түр засгийн газар Чех, Словакуудын Орос дахь цорын ганц төлөөлөгч хэмээн хүлээн зөвшөөрсөн ажээ.

1917 оны намар Украины нутаг дахь Волынь, Полтава мужуудад баруун өмнөд фронтын арын хэсэгт Чехословакийн корпус байгуулагдаж байв. 1917 оны Октябрийн хувьсгал, ЗХУ-ын засгийн газрын санаачилсан төв гүрнүүдтэй хийсэн энхийн хэлэлцээ нь чехословакчуудыг хүнд байдалд оруулав. Петроград дахь большевикуудын зэвсэгт бослогын ялалтын тухай мэдээг хүлээн авмагц Чехословакийн үндэсний зөвлөлийн удирдлага түр Оросын Засгийн газрыг болзолгүй дэмжиж байгаагаа мэдэгдэж, гэрээ байгуулав. 1917 оны 11-р сарын 10-нд Киевийн цэргийн сургуулийн курсантуудтай хамт Улааны талын эсрэг гудамжны тулалдаанд оролцов. 11-р сарын 13-нд дайтаж буй талуудын хооронд эвлэрэл байгуулах хүртэл тулаан үргэлжилсэн юм.

1919 оны 2-р сарын 1-нд Чехословакийн Корпусыг Орос дахь Чехословакийн Арми гэж нэрлэсэн.

1920 оны 9-р сарын 3-нд Чехословакийн корпусын сүүлчийн цэргүүд Америкийн цэргийн тээврийн Хеффрон (USAT Heffron) хөлөг онгоцоор Владивостокоос хөдөлжээ. Гурван хөлөг онгоцыг оросуудад, нэгийг нь япончуудад хүлээлгэн өгч, чехословакуудыг эх орондоо буцаж ирэхэд Тэнгисийн цэргийн алба өөрөө татан буугджээ.

Корпусын түүх

1917 оны 6-р сар - Украины зүүн хэсэгт Киев, Полтава мужид байрлав.
1918 оны 1-р сарын 15 - Корпусыг Францын армийн автономит хэсэг болгон зарлав.
1918 оны 3-р сар - Оросын Тамбов, Пенза муж руу шилжүүлэв.
1918 оны 3-р сарын 26 - Зөвлөлт засгийн газар үнэнч хэвээр үлдсэн тохиолдолд корпусыг Владивостокоор дамжуулан нүүлгэн шилжүүлэхэд бэлэн байгаагаа мэдэгдэв.
1918 оны 4-р сар - Германы шахалтаар Гадаад хэргийн ардын комиссар Г.Чичерин корпусыг Сибирь, Алс Дорнод руу нүүлгэн шилжүүлэх ажлыг хойшлуулахыг тушаажээ.
1918 оны 5-р сарын 2 - Антантын дээд зөвлөл тус корпусыг Орос, Сибирийн хойд хэсэгт Зөвлөлтийн засгийн газрын эсрэг тэмцэхэд ашиглах шийдвэр гаргажээ.
1918 оны 5-р сарын 25 - Цэргийн болон Тэнгисийн цэргийн ардын комиссар Лев Троцкий Челябинск өртөөнд болсон үйл явдлын дараа чехословакчуудыг бүрэн зэвсэглэх тушаал өгчээ.
1918 оны 5-р сарын 25 - Корпусын зарим хэсэг замын дагуу Зөвлөлтийн засгийн газрын эсрэг зохион байгуулалттай бослого зохион байгуулав.
1919 оны сүүл - 1920 оны эхээр Чехословакийн корпусыг нүүлгэн шилжүүлж эхлэв.
1920 оны 2-р сарын 7 - Зөвлөлт засгийн газар болон Чехословакийн корпусын командлалын хооронд энхийн гэрээ байгуулав.
1920 оны 9-р сарын 2 - Корпусын сүүлчийн ангиуд Владивостокоос гарсан байна.