Эрих Альфред Хартманн

Эрих Альфред Хартманн (1922 оны 4-р сарын 19, Веймарын Бүгд Найрамдах Вюртемберг, Веймар - 1993 оны 9-р сарын 20, Германы Баден-Вюртемберг, Вейл им Шонбух) нь агаарын тээврийн түүхэн дэх хамгийн амжилттай сөнөөгч нисгэгч гэж тооцогддог Германы нисгэгч юм. "Карай 1" дуудлагын тэмдэг. Дэлхийн 2-р дайны үед тэрээр 1404 байлдааны ажиллагаа явуулж, 802 агаарын тулалдаанд[a] 352 агаарын ялалтыг (үүнд 344 Зөвлөлтийн нисэх онгоц, 8 Америкийн онгоцыг оролцуулан) үзүүлсэн.

Энэ хугацаанд түүний Bf 109 онгоцыг унасан дайсны онгоцны хог хаягдлаас эсвэл техникийн саатлын улмаас 14 удаа буудаж унагасан боловч хэзээ ч дайсны галд буудаж байгаагүй.[1]

Хартманн жижигхэн биетэй, залуу төрхтэй тул нөхдөөсөө "Буби" (бяцхан хүү) хоч авчээ. Дайны өмнө планерын нисгэгч байсан тэрээр 1940 онд Люфтваффид элсэж, 1942 онд нисгэгчдийн сургалтад хамрагдаж, удалгүй Зүүн фронт руу сөнөөгч 52-р эскадрил (Герман: Jagdgeschwader 52) руу илгээгдэж, Люфтваффын сөнөөгч онгоцны туршлагатай нисгэгчдийн удирдлага дор иржээ. Тэдний удирдлаган дор Хартман өөрийн ур чадвар, тактикаа хөгжүүлсэн бөгөөд эцэст нь түүнд 1944 оны 8-р сарын 25-нд 300 дахь удаагаа агаарын ялалтаа баталгаажуулсан царс модны навч, сэлэм, очир алмааз бүхий Төмөр загалмайн баатрын загалмайн цол хүртсэн.[2]

Эрих Хартман 1945 оны 5-р сарын 8-нд 352 дахь буюу эцсийн агаарын ялалтаа байгуулав. Эрих болон JG 52-ын үлдсэн гишүүд Америкийн хүчинд бууж өгсөн ч Улаан армид хүлээлгэн өгчээ. Социалист өмчийг сүйтгэсэн хэмээн буруутгагдаж (дайны гэмт хэрэгт оролцсон нь тогтоогдоогүй байсан тул) олзлогдогч, чанга дэглэмтэй лагерьт 25 жил хорих ял сонссон Хартманн 1955 он хүртэл 10 жил хагасын хугацааг өнгөрүүлжээ. 1956 онд тэрээр Баруун Германы сэргээн босгосон Люфтваффид элсэж, ЯР17-ын анхны командлагч болжээ. 1970 онд тэрээр баруун Германы цэргүүдэд ашиглагдаж байсан Америкийн Lockheed F-104 Starfighter онгоцонд дургүй, дарга нартайгаа байнга зөрчилдсөний улмаас армиа орхисон юм. Эрих Хартманн 1993 онд нас баржээ.

Намтар

Бага нас

Эрих Хартманн Вюртемберг мужийн Вайсах хотод төрсөн бөгөөд хоёр ахын том хүн байв. Дэлхийн 2-р дайны үеэр түүний дүү Альфред мөн л Люфтваффид элссэн (тэр Германы Хойд Африк дахь кампанит ажлын үеэр Ju 87 онгоцонд буучин байсан бөгөөд Британийн олзлогдолд 4 жилийг өнгөрөөсөн). Эрихийн аав Дэлхийн 1-р дайны үед цэргийн эмч байсан. Аав нь 1920-иод оны Германы ядуурал, эдийн засгийн хямралын нөлөөнөөс зугтахыг хүссэн хөвгүүд бага насаа Хятадад өнгөрөөсөн. Хятад дахь Германы элчин сайдын яаманд консулаар ажиллаж байсан үеэлийнхээ тусламжтайгаар Эрихийн аав тэнд ажил олж чаджээ. Чанша хотод хүрэлцэн ирэхдээ тэрээр Хятадад амьдрах нөхцөл хамаагүй дээрдсэнийг мэдээд гэр бүлээ тэнд нүүлгэжээ. Гэвч 1928 онд Хятадад иргэний дайн дэгдсэний улмаас тэд Герман руу буцах шаардлагатай болжээ. Нутгийн иргэд гадаадынханд итгэхээ больж, дипломатууд руу дайрч эхлэв. Элиза Хартманн хоёр хүүхдийнхээ хамт эх орноо хурдан орхиж, буцах аялал нь Транссибирийн төмөр замын дагуу явагдсан нь Эрихийн ЗХУ-тай хийсэн анхны уулзалт байв. Удалгүй Эрихийн аав эмх замбараагүй байдал аль хэдийн намжсан Хятад руу буцаж ирэхийг эхнэртээ санал болгосон ч тэр татгалзжээ. Хэсэг хугацааны дараа гэр бүл Германы баруун өмнөд хэсэгт орших Вейл им Шонбух хотод дахин нэгдэв. Энэ мөчөөс эхлэн Хартманн нисэхийг сонирхож эхэлсэн. Тэрээр дахин сэргэж буй Люфтваффын зохион байгуулсан планерын сургалтын хөтөлбөрт хамрагддаг. Хартманы ээж Элиза бол анхны эмэгтэй нисгэгчдийн нэг юм. Гэр бүл нь бага оврын хөнгөн онгоц хүртэл худалдаж авсан ч 1932 онд Германы эдийн засгийн уналтаас үүдэн санхүүгийн хүндрэлтэй байсан тул зарахаас өөр аргагүй болжээ. Үндэсний социалистууд засгийн эрхэнд гарсны дараа нисэхийн сургуулиуд шинэ засгийн газраас дэмжлэг авч эхэлсэн бөгөөд Элиза Хартманн хотод шинэ нисэхийн сургууль байгуулж, арван дөрвөн настай Эрих нисгэгчийн үнэмлэхээ авч, арван таван настайдаа Гитлерийн залуучуудын планерын бүлгүүдийн нэгэнд зааварлагч болжээ. Ахлах сургуульд (1928 оны 4-р сараас 1932 оны 4-р сар), гимназ (1932 оны 4-р сараас 1936 оны 4-р сар), Ротвейл дэх Улс төрийн боловсролын үндэсний хүрээлэн (1936 оны 4-р сараас 1937 оны 4-р сар) зэрэг сургуульд орсны дараа багш нарын нэгтэй нь харилцаа холбоо тогтоогүй, дараа нь эцэг эх нь түүнийг 10-р сард Кор19 сургуульд шилжүүлж, гимнастикийн сургуульд шилжүүлжээ. удалгүй түүний эхнэр болсон Урсула хэмээх охин.

Германы нисэх хүчинд бую Люфтваффед алба хааж эхэлсэн нь

Бэлтгэл сургуулилтын үеэр Эрих өөрийгөө гайхалтай мэргэн буудагч, хичээнгүй шавь гэдгээ баталж (хэдийгээр цэргийн сургуулилт түүнд тийм ч их сонирхолгүй байсан) бөгөөд сургалтын төгсгөлд тэрээр байлдагчаа төгс эзэмшжээ. Тэрээр эхний суманд буудаж байхдаа конус руу 50 удаа буудсаны 24 нь бай оносон (энэ нь маш сайн үр дүн гэж тооцогддог). 1942 оны 8-р сарын 24-нд тэрээр Глейвиц дэх агаарын бууны ахисан түвшний курст сурч байхдаа Зербст рүү нисч, Германы нисэх онгоцны аварга асан дэслэгч Хохагений зарим заль мэхийг нисэх онгоцны буудал дээр үзүүлэв. Глейвиц дахь нисэх онгоцны буудал дээр нисгэгчийг нисгэгчийг долоо хоногийн турш гэрийн хорионд байлгасны дараа түүний амийг аварсан байж магадгүй - маргааш нь түүний оронд ниссэн нисгэгч осолджээ.

1942 оны 10-р сард "Восток" нөөцийн сөнөөгч бүлэгт сургуулиа төгсөөд Зөвлөлт-Германы фронт дахь 52-р сөнөөгч эскадрилийн бүрэлдэхүүнд Хойд Кавказ руу томилогдов. Краков дахь Luftwaffe-ийн хангамжийн баазад ирсний дараа Эрих Хартманн болон өөр гурван нисгэгч огт танихгүй Стука онгоцоор өөрийн эскадриль руу нисэх шаардлагатай болжээ. Хоёр шумбагч бөмбөгдөгч онгоц осолдож, нисгэгчдийг тээврийн онгоцоор JG 52 руу илгээв. JG 52 эскадриль Германд аль хэдийн маш их алдар нэрийг олж авсан бөгөөд Люфтваффын олон шилдэг хөзрийн цэргүүд тэнд нисч байсан бөгөөд Хартман ирснийхээ дараа шууд харж чадсан - Вальтер Крупински газардсан шатаж буй сөнөөгч онгоцноос арайхийн мултарч чадсан юм. Уолтер Крупински (197 онгоц буудсан, дэлхийд 16-д) түүний анхны командлагч, зөвлөгч болжээ. Бусад хүмүүсийн дунд Оберфельдвебель Пол Россманн байсан бөгөөд тэрээр "агаарын тойруулга" руу орохгүй, харин отолтоос довтлохыг илүүд үздэг байв. Энэ тактикийг сайтар судалсан бол дэлхийн шилдэг хөсөгчдийн албан бус тэмцээнд Эрих Хартманыг нэгдүгээр байрт авчирч, агаарын 352 ялалтыг авчирна. Крупински эскадрилийн шинэ командлагч болоход Эрих түүний жигүүр болжээ. Крупински наснаасаа хамаагүй залуу харагддаг 20 настай залууг "Буби" (хүү, нялх) гэж байнга дууддаг байсан тул хоч нь түүнд үлджээ.

Хартманн 1942 оны 11-р сарын 5-нд анхны нисэх онгоцоо (Гвардийн сөнөөгч нисэхийн 7-р дэглэмийн Ил-2) буудсан боловч дараагийн гурван сарын хугацаанд тэрээр зөвхөн нэг онгоцыг буудаж чаджээ. Хартманн анхны довтолгооны үр дүнтэй байдалд анхаарлаа төвлөрүүлж, нисэх чадвараа аажмаар сайжруулав. Цаг хугацаа өнгөрөхөд туршлага үр дүнгээ өгчээ: 1943 оны 7-р сард Курскийн тулалдааны үеэр Угрим тосгоны ойролцоох нисэх онгоцны буудлаас хөөрч, нэг өдрийн дотор 7 онгоц бууджээ. 1943 оны 8-р сард тэрээр 49 хүн алагдсан бол 9-р сард тэрээр 24-ийг нэмжээ.

Фронтын шугмын ар талд

1943 оны зуны эцэс гэхэд Эрих Хартманн аль хэдийн 90 ялалт байгуулсан боловч 8-р сарын 19-нд өөр Ил-2 руу довтолж байх үед түүний онгоц эвдэрч, дайсны нутаг дэвсгэрт яаралтай газарджээ. Эскадрилийн командлагч Дитрих Храбак Хартманы ангид алдарт довтолгооны нисэх онгоцны ахмад Ханс-Ульрих Рудель тэргүүтэй хоёр дахь Штурцкампфгешвадер 2-ын Штука шумбагч онгоцыг дэмжихийг тушаасан боловч нөхцөл байдал гэнэт өөрчлөгдөж, Германы нисгэгчид Як-9, Ла-5 сөнөөгчдийн бүлэгтэй тулгарах шаардлагатай болжээ. Хартманн Messerschmitt Bf-109-ийн хэлтэрхий гэмтэхээс өмнө хоёр онгоцыг сөнөөж чаджээ. Хэцүүхэн газардсан (фронтын шугамын ард) Хартманн онгоцтойгоо хэсэг зуур тоглож байгаад ойртож буй орос цэргүүдийг харав. Эсэргүүцэх нь дэмий, зугтах арга байхгүй гэдгийг ойлгоод шархадсан дүр эсгэсэн (дотоод гэмтэлтэй). Түүний жүжиглэх ур чадвар нь оросуудыг итгүүлж, дамнуурга дээр суулгаж, ачааны машинд суулган штаб руу илгээв. Аврах боломж гарч ирэв: түүнийг тээвэрлэх үеэр өөр нэг агаарын тулаан болж, түүнийг тээвэрлэж буй Оросын цэргүүдийн анхаарлыг сарниулжээ. Хартманн энэ мөчийг ашиглаж, цорын ганц хамгаалагчийг нуруун дээр нь хүчтэй цохиж, ачааны машинаас үсрэн бууж, араас нь нисэж буй сумнаас зайлсхийж, асар том наранцэцэг ургасан том талбай руу гүйв. Фронтын шугамыг даван гарахдаа тэрээр үнэхээр Германы нисгэгчийг урд нь унагасан гэдэгт итгээгүй сандарсан Германы харуулын суманд өртөж үхэх шахсан боловч сум нь байндаа гайхалтайгаар алдаж, өмднийх нь хөлийг урж орхив.

Царсны навчит шагнал

1943 оны 10-р сарын 29-нд дэслэгч Хартман 148 онгоцыг сөнөөснийхөө төлөө баатар цолоор шагнуулж, 12-р сарын 13-нд тэрээр 150 дахь агаарын ялалтаа тэмдэглэж, 1943 оны эцэс гэхэд түүний тоо 159-д хүрчээ. тэр тэднийг олж авах нь байнга нэмэгдэж байв. 1944 оны 3-р сарын 2 гэхэд ялалтын тоо 202 онгоцонд хүрчээ. Хэсэг хугацаанд Хартманн "Хар алтанзул цэцэг" будгийн схем бүхий онгоцоор нисч байсан (сэнсний ээрэх хэсэг болон бүрээсний эргэн тойронд олон хошуут од зурсан). Тэр сард Хартманн, Герхард Бархорн, Вальтер Крупински, Йоханнес Виз нар Гитлерийн төв байранд дуудагдаж, шагналаа авчээ. Бархорн нар царс навч, баатрын загалмайн сэлэм шагналд нэр дэвшсэн бол Хартманн, Крупински, Виз нар Навч хүртэх ёстой байв. Галт тэрэгний аяллын үеэр нисгэгчид архи ууж, хөл дээрээ босч, бие биенээ түшиж ядан байрандаа хүрчээ. Гитлерийн Люфтваффын туслах хошууч Николаус фон Бэлов шоконд оров. Хартманн ухаан орсныхоо дараа тэрээр өлгүүрээс офицерын малгай авч өмсөж үзсэн боловч энэ нь Гитлерийн малгай байсан гэж фон Бэлоуг ихэд бухимдуулжээ.

Германы агаарын хамгаалалтад

1944 оны 5-р сарын 21-нд Хартман АНУ-ын Агаарын цэргийн хүчинтэй анх удаа агаарт тулгарсан. Нислэгийнхээ үеэр (Германаар Schwarm) тэрээр Америкийн 4 онгоц руу довтолж, 2 P-51 Мустанг сөнөөгч онгоцыг буудаж унагасан бол түүний нөхдүүд дахин 2[9] сөнөөжээ. 1944 оны 6-р сарын 1-нд Хартманн Румын улсын Плоешти дахь газрын тосны талбайн дээгүүр нэг удаагийн нислэг үйлдэж байхдаа дөрвөн Мустанг буудаж унагав. Сарын дараа тэрээр Америкийн тулаанчидтай тав дахь удаагаа тулалдах үеэрээ хоёр Мустанг буудаж унагасан ч араас нь найман сөнөөгч бууджээ. Хүчтэй маневр хийх явцад Хартман Р-51-ийг хараандаа авч чадсан ч сумгүй болж, удалгүй түлшгүй болж, аварчээ. Байлдааны нэг нь бусад бүлгээсээ тасран шууд түүн рүү ниссэн боловч эцсийн мөчид далавчаа даллаж, салах ёс гүйцэтгэсэн[10].

1944 оны 8-р сарын 17-нд Эрих Хартманн сөнөөгч онгоцны ялалтаараа дэлхийн тэргүүлэгч нисгэгч болж, JG 52-той нөхөр Герхард Бархорныг 274-өөр гүйцэж түрүүлэв.

1944 оны 8-р сарын 24 гэхэд Хартманы хувийн оноо 300-д хүрсэн (тэр зөвхөн тэр өдөр л 11 онгоц бууджээ). Энэ амжилтынхаа төлөө тэрээр Баатрын загалмайн очир эрдэнээр шагнагджээ. Германы зэвсэгт хүчинд ердөө 27 хүн ийм ялгавартай байсан. Шагналаасаа гадна Хартманн богино хэмжээний чөлөө авсан бөгөөд энэ хугацаанд Урсула Петчтэй гэрлэжээ.

Дайн сүүлийн шатанд

После достижения 303 побед Хартманн стал живой легендой и командование люфтваффе решило снять его с боевых вылетов во избежание ущерба для пропаганды в случае гибели; он получил новое назначение — испытательное командование реактивными Ме 262. Однако, пустив в ход все свои связи, Хартманн добился возвращения на фронт и продолжал летать. До конца войны Хартманн совершил более 1400 вылетов, в которых провёл 825 воздушных боёв, был сбит 14 раз (осколками сбитых им же самолётов противника), но благополучно приземлялся на парашюте. Сам Хартманн часто говорил, что для него дороже всех побед тот факт, что за всю войну он не потерял ни одного ведомого. В 1945 году Хартманна приглашали в знаменитую JV 44, однако он отказался, мотивируя тем, что в этой группе ему придётся летать в качестве рядового лётчика, что ниже его достоинства. В то же время в JV 44 в качестве рядовых лётчиков летали такие признанные асы как Баркхорн (301 победа), Бэр (220) и другие.

Агаарын тулалдааны тактик

Хартманы хамгийн дуртай тактик бол отолт байв. Өөрийнх нь бодлоор түүний буудсан нисгэгчдийн 80% нь юу болсныг ойлгох цаг байсангүй.

Хэрэв та дайсны онгоцыг харвал шууд түүн рүү яаран довтлох шаардлагагүй. Хүлээж, бүх ашиг тусаа ашиглаарай. Дайсан ямар бүтэц, тактик хэрэглэж байгааг үнэл. Дайсан гацсан эсвэл туршлагагүй нисгэгчтэй эсэхийг үнэл. Ийм нисгэгч агаарт үргэлж харагддаг. Түүнийг бууд. Юунд ч хүрэхгүй 20 минутын тойруулгад орооцолдсноос зөвхөн нэг гал асаах нь хамаагүй ашигтай.

Хартманн өөрийн Bf-109G-ийн хүчирхэг хөдөлгүүрийг ашиглан дайсны харалган газар доороос босоо тэнхлэгт довтолж, эсвэл дээрээс нь эгц шумбалт хийжээ. Түүний хамгийн дуртай техник нь ойрын зайнаас буудаж, боломжит араас нь хурдан салах явдал байв. Маш ойрын зайнаас (60-80 м) гал гарсан нь гэнэтийн элементээс гадна MK-108 их буу, хэмнэгдсэн сумны баллистик дутагдлыг нөхөх боломжийг олгосон. Энэ тактикийн сул тал нь унасан дайсны хог хаягдлаас болж хохирох эрсдэл байв.

Гироскопийн хараа болон бусад шинэлэг зүйлтэй байсан ч хамгийн ойрын зайд дайсан руу нисч, түүнийг шууд буудах хэрэгтэй гэж би бодож байна. Хэрэв та ойртох юм бол түүнийг унагаах болно. Холын зайд энэ нь эргэлзээтэй.[12]

Эх текст (Англи хэл)

Дайсны онгоц миний харах өнцөгийг бүрмөсөн хаахад би гал нээсэн... хамгийн бага зайд... чи ямар өнцөгтэй байсан ч, ямар маневр хийж байсан ч хамаагүй[12].

Эх текст (Англи хэл) Хартманн хэзээ ч агаарын тулалдаанд оролцож байгаагүй, учир нь сөнөөгчидтэй тулалдах нь дэмий цаг хугацаа гэж үздэг. Тэрээр өөрийн тактикаа "харсан - шийдсэн - дайрсан - салсан" гэсэн үгээр тайлбарлав.

Дайны дараа

1945 оны 2-р сарын 1-ээс 14-ний хооронд Эрих Хартманн 53-р сөнөөгч эскадрилийн 1-р нислэгийг командлаж, бүлгийн командлагчийн (Герман: Gruppenkommandeur) албан тушаалыг хашиж байсан бөгөөд түүнийг энэ албан тушаалд Хелмут Липфертээр солих хүртлээ. 1945 оны 3-р сард Хартманы агаарын ялалтын тоо 336-д хүрэхэд Адольф Галланд түүнийг хоёр дахь удаагаа шинэ Me 262 тийрэлтэт онгоцоор нисч, JV 44-т элсэхийг урьсан (Хартман Хайнц Баерын давтан сургалтын хөтөлбөрт богино хугацаанд хамрагдсан) боловч Эрих татгалзсан юм. Одоо JG 52-ын 1-р нислэгийн командлагчаар ажиллаж байгаа тэрээр 4-р сарын 17-нд Чехословакийн эсрэг 350 дахь ялалтаа байгуулав.

Европ дахь дайны сүүлчийн өдөр буюу 1945 оны 5-р сарын 8-нд Чехийн Брно хотыг ялсан нь Хартманы эцсийн ялалт юм. Тэр өглөө эрт түүнд Зөвлөлтийн цэргүүдийн байрлал дээр тагнуулын нислэг хийхийг тушаасан. 8:30 цагт жигүүрийнхээ хамт хөөрөхдөө тэд хөөрөх цэгээс дөчин километрийн зайд байгаа эхний ангиудыг анзаарав. Хартман нисч байхдаа Як-7 хоёр сөнөөгч онгоцыг харав. Хартманн 3700 метрийн ашигтай өндрөөсөө бууж, анхны сөнөөгч онгоцыг 200 метрийн өндрөөс бууджээ. Тэрээр хоёр дахь руугаа онилж байтал гэнэт түүний дээгүүр жижиг цэгүүд анивчиж, баруунаас хөдөлж байгааг анзаарав - эдгээр нь Америкийн Мустангууд байв. Зөвлөлт, Америкийн онгоцнуудын хооронд орохыг хүсээгүй Хартманн аль болох нам дор нисч, хотын дээгүүр өлгөөтэй өтгөн хар утаан дунд хөөцөлдөхөөс зугтахаар шийджээ. Ийнхүү Хартманн Зөвлөлтийн сөнөөгчид рүү довтолж, тагнуулын нислэг хийх тушаалаа зөрчөөд зогсохгүй 1945 оны 5-р сарын 8-нд Реймст Германыг бууж өгөх тухай актад гарын үсэг зурсны дараа байлдааны ажиллагаанд оржээ. Газардсаны дараа нисэх онгоцны буудал Зөвлөлтийн их бууны галын бүсэд байсан тул Карая 1, үлдсэн 24 Bf-109, олон тооны сум устгагдсан байна. JG 52-ын 1-р нислэгийн командлагчийн хувьд Эрих Хартманн Америкийн 90-р явган цэргийн дивизэд бууж өгөх шийдвэр гаргасан[13].

Үүний дараа Зөвлөлтийн цэргүүдийн эсрэг тулалдаж байсан Германы цэргүүдийг Ялтын гэрээний дагуу шууд ЗХУ-д шилжүүлэв.

Түүний хувийн дурсамжаас үзэхэд эхнэр Урсула Петчийн тухай бодлууд түүнийг шоронд байхдаа сэтгэлээр унахгүй байхад нь тусалсан гэнэ. Тэрээр Шахтын хуаранд Германы хоригдлуудын бослого, ажил хаялтад оролцож, эдгээр бослогын урам зоригийг нэг бус удаа хийж байжээ.

1955 оны 10-р сард Германы Канцлер Конрад Аденауэрийн айлчлалын дараа ЗХУ-ын Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчид “Дайны гэмт хэрэгт ял шийтгүүлсэн Германы цэргийн олзлогдогсдыг хугацаанаас нь өмнө суллаж, эх оронд нь буцаах тухай” зарлиг гаргаж[14], 14 мянга гаруй Германы олзлогдогчдыг ЗХУ-аас эх оронд нь буцаан авчирсан. 1955 онд Хартманн Зөвлөлтийн олзлогдолоос суллагдан Баруун Германд буцаж ирээд эхнэр Урсула Петштэй дахин уулзжээ. Германд буцаж ирснийхээ дараа тэрээр Баруун Германы Агаарын цэргийн хүчинд офицер болж, JG 71 Richthoffen эскадроны командлагч болжээ. Мөн тэрээр хэд хэдэн удаа АНУ-д очиж, Америкийн нисгэгчдийг сургаж, зөвлөгөө өгч байсан. Хартман АНУ-ын F-104 Starfighter онгоцыг ослын өндөр хувьтай гэж шүүмжилсний дараа (нислэгийн ослын улмаас Баруун Германы Агаарын цэргийн хүчин 8 жилийн хугацаанд 61 буюу 292 нисэх онгоцоо алдсан, энэ нь нийт онгоцныхоо ~30%; нийтдээ 1961-1989 онд 298 онгоц алдагдсан буюу улс төрийн нэг нь нас барсан, 1691 нисгэгч нас барсан) 635. Баруун Германы Холбоонд энэ асуудлаар дуулиан дэгдсэн)[15][16][17][18][19], 1970 онд Хартманн тэтгэвэртээ гарсан. Дараа нь тэрээр Бонн хотын ойролцоо нислэгийн багшаар ажиллаж, Адольф Галландтай хамт нисэх онгоцны багт ниссэн боловч өвчний улмаас амьдралын хэв маягаа өөрчлөхөөс өөр аргагүй болжээ. Хартманн 1993 онд 71 насандаа таалал төгсөв.[10]

1997 оны 1-р сард Хартманныг ОХУ-ын Цэргийн ерөнхий прокурорын газар сэргээн засч, түүнд тавьсан бүх ялыг хэрэгсэхгүй болгосон. Эрх баригчид түүнийг буруугаар ялласан гэдгийг шууд мэдэгдсэн.

Шагнал

Төмөр загалмай 2-р анги (1942 оны 12-р сарын 19) Төмөр загалмай 1-р анги (1943 оны 3-р сарын 7) Люфтваффын нэрэмжит цом (1943 оны 9-р сарын 13)[21]. Алтан дахь Германы загалмай (1943 оны 10-р сарын 17)[22] Царсны навч, сэлэм, очир алмааз бүхий Төмөр загалмайн баатрын загалмай. Найтны загалмай (1943 оны 10-р сарын 29)[23]. Oak Leaves, No 420 (1944 оны 3-р сарын 2)[24]. Сэлэм, № 75 (1944 оны 7-р сарын 2)[25]. Алмаз, №18 (1944 оны 8-р сарын 25)[26]. "Нисгэгч/Ажиглагчийн тэмдэг"-ээр алмаазан алтаар шагнасан (1944 оны 8-р сарын 25)[21]. Зүүн фронтын медаль "1300" (байлдааны төрөл) зүүлт бүхий алтаар "Байлдааны тэмдэг"-ээр шагнана. Wehrmachtbericht-д хоёр удаа дурдсан.

Ном, зохиол

• Рэймонд Ф. Толивер, Тревор Дж. Констебль. Эрих Хартманн — белокурый рыцарь рейха.
• 352 сбитых как путь к поражению // Исаев А. В. Антисуворов. Десять мифов Второй мировой. — М.: Эксмо, Яуза, 2004.
• Загвар:Книга:Митчем С.:Командиры 3-го рейха.
• А. А. Щербаков. Герой Советского Союза, заслуженный лётчик-испытатель СССР. О немецких асах // «Вопросы истории», № 11-12, 1999. С. 165—167.
• Barbas, Bernd (2005). Die Geschichte der II. Gruppe des Jagdgeschwaders 52 [The History of 2nd Group of Fighter Wing 52] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Struve-Druck. ISBN 978-3-923457-71-7.
• Barbas, Bernd (2010). Die Geschichte der III. Gruppe des Jagdgeschwaders 52 [The History of 3rd Group of Fighter Wing 52] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Struve-Druck. ISBN 978-3-923457-94-6.
• Berger, Florian (1999). Mit Eichenlaub und Schwertern. Die höchstdekorierten Soldaten des Zweiten Weltkrieges [With Oak Leaves and Swords. The Highest Decorated Soldiers of the Second World War] (герман хэлээр). Vienna, Austria: Selbstverlag Florian Berger. ISBN 978-3-9501307-0-6.
• Bergström, Christer [in швед] (2007). Kursk – The Air Battle: July 1943. Burgess Hill: Chevron/Ian Allan. ISBN 978-1-903223-88-8.
• Bergström, Christer [in швед] (2008). Bagration to Berlin—The Final Air Battles in the East: 1944–1945. Burgess Hill: Classic Publications. ISBN 978-1-903223-91-8.
• Braatz, Kurt [in герман] (2010). Walter Krupinski – Jagdflieger, Geheimagent, General [Walter Krupinski – Fighter Pilot, Secret Agent, General] (герман хэлээр). Moosburg, Germany: NeunundzwanzigSechs Verlag. ISBN 978-3-9811615-5-7.
• Brown, Ashley; Reed, Jonathan (1988). The Air Fighters. Harrisburg: National Historical Society. ISBN 0-918678-39-0.
• Corum, James (2003). "Starting from Scratch: Establishing The Bundesluftwaffe as a Modern Air Force, 1955-1960". Air Power History. Air Force Historical Foundation. 50 (2).
• Deac, Wil (1998). Boyne, Walter J. (ed.). Air War's Top Ace. WWII Air War, The Men, The Machines, The Missions. Stamford, Connecticut: Cowles Enthusiast Media. ISBN 978-1-55836-193-5.
• Fellgiebel, Walther-Peer [in герман] (2000) [1986]. Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939–1945 — Die Inhaber der höchsten Auszeichnung des Zweiten Weltkrieges aller Wehrmachtteile [The Bearers of the Knight's Cross of the Iron Cross 1939–1945 — The Owners of the Highest Award of the Second World War of all Wehrmacht Branches] (герман хэлээр). Friedberg, Germany: Podzun-Pallas. ISBN 978-3-7909-0284-6.
• Fraschka, Günther (2002) [1977]. Mit Schwertern und Brillanten—Die Träger der höchsten deutschen Tapferkeitsauszeichnung [With Swords and Diamonds—The Bearers of the Highest German Award for Bravery] (11 ed.). Munich, Germany: Universitas. ISBN 978-3-8004-1435-2.
• Hartmann, Ursula; Jäger, Manfred (1992). German Fighter Ace Erich Hartmann. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Publishing. ISBN 978-0-88740-396-5.
• Harvey, Arnold D. (Spring 2012). "The Battle of Britain, in 1940 and "Big Week," in 1944: A Comparative Perspective". Air Power History. Air Force Historical Foundation. 59 (1).
• Harvey, Arnold D. (2018). "The Russian Air Force Versus the Luftwaffe: A Western European View". Air Power History. Air Force Historical Foundation. 65 (1).
• Horvath, Daniel; Horvath, Gabor (2022). Verified Victories: Top JG 52 Aces Over Hungary 1944-45. Helion & Company. ISBN 978-1-915070-87-6.
• Kaplan, Philip (2007). Fighter Aces of the Luftwaffe in World War II. Auldgirth, Dumfriesshire, UK: Pen & Sword Aviation. ISBN 978-1-84415-460-9.
• Maerz, Dietrich (2007). Das Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes und seine Höheren Stufen [The Knight's Cross of the Iron Cross and its Higher Grades] (герман хэлээр). Richmond, Michigan: B&D Publishing. ISBN 978-0-9797969-1-3.
• Mathews, Andrew Johannes; Foreman, John (2015). Luftwaffe Aces – Biographies and Victory Claims – Volume 2 G–L. Walton on Thames: Red Kite. ISBN 978-1-906592-19-6.
• Mitcham, Samuel; Mueller, Gene (2012). Hitler's Commanders: Officers of the Wehrmacht, the Luftwaffe, the Kriegsmarine, and the Waffen-SS. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-44221-153-7.
• Laura Notheisen (2017-01-31). "So war der deutsche Landser. Die populäre und populärwissenschaftliche Darstellung der Wehrmacht" [So was the German Landser: The popular culture and popular history representation of the Wehrmacht]. H-Soz-Kult (герман хэлээр). Татаж авсан: 2016-03-12.
• Obermaier, Ernst (1989). Die Ritterkreuzträger der Luftwaffe Jagdflieger 1939 – 1945 [The Knight's Cross Bearers of the Luftwaffe Fighter Force 1939 – 1945] (герман хэлээр). Mainz, Germany: Verlag Dieter Hoffmann. ISBN 978-3-87341-065-7.
• Patton, James (Spring 1991). "Stealth is a Zero-sum Game: A submariner's view of the advanced tactical fighter". Airpower Journal. Air University Press. V (I): 4–17.
• Patzwall, Klaus D.; Scherzer, Veit (2001). Das Deutsche Kreuz 1941 – 1945 Geschichte und Inhaber Band II [The German Cross 1941 – 1945 History and Recipients Volume 2] (герман хэлээр). Norderstedt, Germany: Verlag Klaus D. Patzwall. ISBN 978-3-931533-45-8.
• Patzwall, Klaus D. (2008). Der Ehrenpokal für besondere Leistung im Luftkrieg [The Honour Goblet for Outstanding Achievement in the Air War] (герман хэлээр). Norderstedt, Germany: Verlag Klaus D. Patzwall. ISBN 978-3-931533-08-3.
• Prien, Jochen (1991). Pik-As: Geschichte des Jagdgeschwaders 53 – 3 – Das Ende in Italien 1944, Rumänien, Ungarn 1944/45, Einsatz zur Verteidigung des Reiches 1943–1945 [Ace of Spades: History of the Fighter Wing 53 – 3 – The End in Italy 1944, Romania, Hungary 1944/45, Defense of the Reich 1943–1945] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Struve-Druck. ISBN 978-3-923457-16-8.
• Prien, Jochen; Stemmer, Gerhard; Rodeike, Peter; Bock, Winfried (2006). Die Jagdfliegerverbände der Deutschen Luftwaffe 1934 bis 1945—Teil 9/II—Vom Sommerfeldzug 1942 bis zur Niederlage von Stalingrad—1.5.1942 bis 3.2.1943 [The Fighter Units of the German Air Force 1934 to 1945—Part 9/II—From the 1942 Summer Campaign to the Defeat at Stalingrad—1 May 1942 to 3 February 1943] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Struve-Druck. ISBN 978-3-923457-77-9.
• Prien, Jochen; Stemmer, Gerhard; Rodeike, Peter; Bock, Winfried (2012). Die Jagdfliegerverbände der Deutschen Luftwaffe 1934 bis 1945—Teil 12/II—Einsatz im Osten—4.2. bis 31.12.1943 [The Fighter Units of the German Air Force 1934 to 1945—Part 12/II—Action in the East—4 February to 31 December 1943] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Buchverlag Rogge. ISBN 978-3-942943-05-5.
• Prien, Jochen; Stemmer, Gerhard; Balke, Ulf; Bock, Winfried (2022). Die Jagdfliegerverbände der Deutschen Luftwaffe 1934 bis 1945—Teil 15/II—Einsatz im Osten—1.1. bis 31.12.1944 [The Fighter Units of the German Air Force 1934 to 1945—Part 15/II—Action in the East—1 January to 31 December 1944] (герман хэлээр). Eutin, Germany: Buchverlag Rogge. ISBN 978-3-942943-28-4.
• Rall, Günther (2007). Braatz, Kurt (ed.). Günther Rall: Mein Flugbuch—Erinnerungen 1938–2004 [Günther Rall: My Flight Book—Recollections 1938–2004] (герман хэлээр). Moosburg, Germany: NeunundzwanzigSechs Verlag. ISBN 978-3-9807935-3-7.
• Reynolds, Clark (1982). Die Luftwaffe (герман хэлээр). Altville am Rhein: Time-Life Books/Bechtermünz Verlag GmbH. ISBN 978-3-86047-050-3.
• Scherzer, Veit (2007). Die Ritterkreuzträger 1939–1945 Die Inhaber des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939 von Heer, Luftwaffe, Kriegsmarine, Waffen-SS, Volkssturm sowie mit Deutschland verbündeter Streitkräfte nach den Unterlagen des Bundesarchives [The Knight's Cross Bearers 1939–1945 The Holders of the Knight's Cross of the Iron Cross 1939 by Army, Air Force, Navy, Waffen-SS, Volkssturm and Allied Forces with Germany According to the Documents of the Federal Archives] (герман хэлээр). Jena, Germany: Scherzers Militaer-Verlag. ISBN 978-3-938845-17-2.
• Schreier, Hans (1990). JG 52 Das erfolgreichste Jagdgeschwader des 2. Weltkriegs [JG 52 The Most Successful Fighter Wing of World War II] (герман хэлээр). Berg am See: K. Vowinckel. ISBN 978-3-921655-66-5.
• Smelser, Ronald; Davies, Edward J. (2008). The Myth of the Eastern Front: The Nazi-Soviet War in American Popular Culture. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83365-3.
• Spick, Mike (1996). Luftwaffe Fighter Aces: The Jadgflieger and their Combat Tactics and Techniques. New York: Ivy Books. ISBN 978-0-8041-1696-1.
• Spick, Mike (1988). The Ace Factor: Air Combat & the Role of Situational Awareness. Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-0870210020.
• Stockert, Peter (2007). Die Eichenlaubträger 1939–1945 Band 5 [The Oak Leaves Bearers 1939–1945 Volume 5] (герман хэлээр). Bad Friedrichshall, Germany: Friedrichshaller Rundblick. OCLC 76072662.
• Sullivan, Robert (1976). "World War II Aces in Arizona: The "Experten" and the Flying Tiger". Aerospace Historian. Air Force Historical Foundation. 23 (3).
• Thomas, Franz (1997). Die Eichenlaubträger 1939–1945 Band 1: A–K [The Oak Leaves Bearers 1939–1945 Volume 1: A–K] (герман хэлээр). Osnabrück, Germany: Biblio-Verlag. ISBN 978-3-7648-2299-6.
• Thompson, J. Steve; Smith, Peter C (2008). Air Combat Manoeuvres: The Technique and History of Air Fighting for Flight Simulation. Hersham, Surrey, UK: Ian Allan Publishing. ISBN 978-1-903223-98-7.
• Toliver, Raymond; Constable, Trevor (1970). The Blond Knight of Germany. United States of America: Aero. ISBN 978-0-8168-4188-2.
• Tillman, Barrett (August 2006). "Shot Down or Out of Gas?". Flight Journal. 11 (4).
• Wagenlehner, Günther (1999). Die russischen Bemühungen um die Rehabilitierung der 1941–1956 verfolgten deutschen Staatsbürger [The Russian Efforts to Rehabilitate the 1941–1956 Persecuted German Citizens] (герман хэлээр). Bonn, Germany: Historisches Forschungszentrum. ISBN 978-3-86077-855-5.
• Weal, John (2001). Bf 109 Aces of the Russian Front. Aircraft of the Aces. Vol. 37. Oxford, UK: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-084-1.
• Weal, John (2004). Jagdgeschwader 52: The Experten. Aviation Elite Units. Vol. 15. Oxford, UK: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-786-4.
• Williamson, Gordon; Bujeiro, Ramiro (2004). Knight's Cross and Oak Leaves Recipients 1939–40. Oxford, UK: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-641-6.
• Zabecki, David T., ed. (2014). Germany at War: 400 Years of Military History. Santa Barbara, California: ABC-Clio. ISBN 978-1-59884-980-6.
• Zabecki, David T., ed. (2019). The German War Machine in World War II. Santa Barbara, California: ABC-Clio. ISBN 978-1-44-086918-1.
• Zegenhagen, Evelyn (2007). "The Holy Desire to Serve the Poor and Tortured Fatherland: German Women Motor Pilots of the Inter-War Era and Their Political Mission". German Studies Review. The Johns Hopkins University Press/German Studies Association. 30 (3): 579–596. JSTOR 27668374.
• "Ein schöner Tod – fürs Vaterland?" [A Beautiful Death – For the Fatherland?]. Der Spiegel (герман хэлээр). No. 35. 1982. Татаж авсан: 18 June 2013.
• "Jagdgeschwader 71 "Richthofen"". Bundeswehr (герман хэлээр). Эх хувилбараас архивласан: 2019-02-04. Татаж авсан: 2019-02-04.
• "Der "grau-rote Baron" fliegt über Wittmund" [The "grey-red Baron" flies over Wittmund]. Bundeswehr (герман хэлээр). Эх хувилбараас архивласан: 2019-02-05. Татаж авсан: 2019-02-04.
• "Hartmann, Erich". leo-bw.de. Татаж авсан: 2019-02-17.