Ялгаварлан гадуурхалт
Ялгаварлан гадуурхалт (англи. Discrimination, орос. Дискриминация) гэдэг нь хүмүүсийг арьс өнгө, хүйс, нас, шашин шүтлэг, бие махбодын байдал, зүс царай, бэлгийн чиг баримжаа гэх мэтэр ялгаварлан шударга бус эсвэл өрөөсгөл байдлаар ялгаж үзэх үйл явц юм. Ялгаварлан гадуурхах нь ихэвчлэн үндэстэн, арьс өнгө, хүйс, шашны ангиллаар нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн статусын үндсэн дээр бүлгүүдэд шударга бус хандахад хүргэдэг. Энэ нь өөр бүлгийн гишүүдэд байдаг боломж, эрхийг нэг бүлгийн гишүүдээс хасах болон хязгаарлах явдал юм.
Нэр томьёо
[засварлах | кодоор засварлах]Ялгаварлан гадуурхалт гэсэн нэр томьёо нь 17-р зууны эхээр англи хэлээр гарч ирсэн. Энэ нь Латин хэлний discriminat - 'ялгах, бусдаас ялгах', discriminare үйл үг, discrimen 'ялгагдах', үйл үг discernere ("ялгах" гэсэн утгатай) гэсэн үг юм. Америкийн иргэний дайнаас хойш "ялгаварлан гадуурхах" гэсэн нэр томьёо нь Америкийн англи хэлэнд ерөнхийдөө хувь хүнийг зөвхөн арьсны өнгөөр ялгаварлан гадуурхах, улмаар нийгмийн хүсээгүй бүлэг эсвэл нийгмийн бүлгийн гишүүнчлэл гэж ерөнхийд нь авч үзэж ирсэн ойлголт.
Ялгаварлан гадуурхалтын төрөл
[засварлах | кодоор засварлах]Ялгаварлан гадуурхалтын төрөлд нас, арьсны өнгө, гэмт хэргийн түүх, гадаад төрх, өндөр, жин, эрүүл мэнд, сэтгэцийн эмгэг, хар тамхины хэрэглээ, хөгжлийн бэрхшээл, үндэс угсаа, гэр бүлийн байдал, удам угсаа, удамшлын шинж чанар, гэр бүлийн байдал, шашин шүтлэг, хүйс, нийгмийн давхарга, боловсрол, бэлгийн чиг баримжаа ба хүйсийн баримжаа, ажил, оршин суугаа газар, улс төрийн итгэл үнэмшил, хэл гэх мэт байдаг.