Үйлдлийн потенциал

Үйлдлийн нөөц

Үйлдлийн потенциал (мэдрэлийн импульс) аксоны дагуу дамжих үед аксоны мембраны цахилгаан туйлшрал өөрчлөгддөг. Өөр нэг мэдрэлийн эсээс ирсэн дохионы хариуд, натри (Na+) болон кали (K+)-ийн хаалттай ионы сувгууд нээгдэж, хаагддаг бөгөөд энэ нь мембраны босго потенциалд хүрэх үед тохиолддог. Үйлдлийн потенциалын эхэнд Na+ сувгууд нээгдэж, Na+ аксонд орсноор мембран деполяризац буюу цахилгаан цэнэгийн өөрчлөлтөд орно. Харин реполяризац нь K+ сувгууд нээгдэж, K+ аксоноос гадагшлах үед явагдаж, эсийн дотор болон гадна талын цахилгаан туйлшралыг дахин өөрчилдөг. Импульс нь зөвхөн нэг чиглэлд, аксоны төгсгөл рүү явж, тэндээс бусад мэдрэлийн эсүүдэд дохио дамжуулдаг.

Үйлдлийн потенциал гэж тодорхой эсийн мембраны цахилгаан цэнэг огцом өсч, дараа нь буурахыг хэлнэ. Энэ цэнэгийн өөрчлөлт ойр орчмын хэсгүүдэд дамжиж, тэдгээрийг адилхан өөрчлөлтөд оруулдаг. Үйлдлийн потенциал нь мэдрэлийн эс (нейрон), булчингийн эс, мөн зарим ургамлын эс зэрэг хэд хэдэн төрлийн идэвхтэй эсүүдэд тохиолддог. Мөн нойр булчирхайн бета эсүүд болон урд тархины булчирхайн зарим эсүүдэд үйлдлийн потенциал үүсдэг.

Мэдрэлийн эсүүдэд үйлдлийн потенциал нь эс хоорондын харилцаанд гол үүрэгтэй. Энэ нь мэдрэлийн эсийн аксоны дагуу дохио дамжихад тусалж, аксоны төгсгөлд байгаа синапсуудтай холбогдох эсвэл хөдөлгөөний эсүүд, булчирхайтай холбогдоход хүргэдэг. Харин бусад эсүүдэд үйлдлийн потенциал нь дотоод процессуудыг идэвхжүүлдэг. Жишээлбэл, булчингийн эсүүдэд үйлдлийн потенциал нь булчин агших процессыг эхлүүлдэг бол нойр булчирхайн бета эсүүдэд инсулин ялгаруулах үйл явцыг өдөөдөг.Мэдрэлийн эсийн үйлдлийн потенциалыг “мэдрэлийн импульс” эсвэл “долгион” гэж нэрлэдэг бөгөөд нэг мэдрэлийн эсээс үүссэн үйлдлийн потенциалын дарааллыг “долгионы цуваа” гэж нэрлэнэ. Мэдрэлийн эс үйлдлийн потенциал үүсгэж байвал түүнийг “галлах” гэж хэлдэг.