Гданьск
| Гданьск Данциг | |||
|---|---|---|---|
.svg)
|
| ||
| Ерөнхий | |||
| Улс: |  Польш
| ||
| Воеводство: | Померан муж | ||
| Повят: | Тойроггүй хот | ||
| Талбай: | 262,2 км² | ||
| Газар зүйн байршил: | 54° 21′ У, 18° 39′ Д | ||
| Өндөр: | 0–180 м д.т.д.ө. | ||
| Хүн ам: | Гминаг үзэх | ||
| Шуудангийн дугаар: | 80-009-өөс 80-958 хүртэл | ||
| Утасны код: | (+48) 58 | ||
| ТХ-н улсын дугаар: | GD | ||
| Эдийн засаг ба зам тээвэр | |||
| Зам: | DK 1 Гданьск ↔ Цешин | ||
| DK 6 Колбасково ↔ Прушч Гданьски | |||
| DK 7 Жуково ↔ Хижне | |||
| Төмөр зам: | Варшав-Гданьск Гданьск-Старгард | ||
| Нисэх онгоцны буудал: | Гданьск | ||
| Гмина | |||
| Гминагийн төрөл: | Хотын коммун | ||
| Талбай: | 262,2 км² | ||
| Хүн ам: | 468.158 (30. 6-р сар 2019)[1] | ||
| Хүн амын нягтрал: | 1785 хүн/км² | ||
| Орон нутгийн дугаар (GUS): | 2261011 | ||
| Захиргаа (Мэдээ: 2019) | |||
| Хотын ерөнхийлөгч: | Александра Дулькевич | ||
| Хаяг: | ul. Nowe Ogrody 8/12 80-803 Gdańsk | ||
| Цахим хуудас: | www.gdansk.pl | ||
Гданьск (пол. Gdańsk [ɡdaɲsk] 
дуудлага,[2], каш. Gduńsk, лат. Gedanum, Герман: Danzig [ˈdant͡sɪç], [ˈdant͡sɪk] дуудлага-1 дуудлага-2 (1308-1466 болон 1793-1945 онуудад)) - Польшийн умард хэсэгт орших хот, хүн амаараа Польшийн 6 дахь хот (2020 оны байдлаар 470907 хүн амтай). Зэргэлдээ орших Сопот, Гдыня хотуудтай нийлээд Труймясто (Гурван хот) гэдэг нь нийтдээ 747.637 хүн амтай (2017).
Гданьск бол Балтын тэнгис дэх Польшийн боомт хот бөгөөд газрын тос, химийн болон усан онгоц барих, засварлах аж үйлдвэрийн төв.
Хотын түүх[засварлах | кодоор засварлах]
Гданьскийн тухай анх 997 онд Гэгээн Адальберт (Войцех) Прусс руу хийсэн аянтай холбогдуулан бичсэн эртний тэмдэглэлд анх дурдсан байдаг. Гэсэн хэдий ч археологийн малтлагын дагуу Гданскийн суурин дээр МЭ V зуунд хүн амьдарч байсан байна. 997-1308 онуудад Гданьск нь Польшийн бүрэлдэхүүнд хэсэг байсан.
1308 оны 11 дүгээр сарын 14-нд Тевтон (Герман) тушаалын рыцариудад эзлэгдэж Прусст нэгдэн ороод "Данциг" нэртэй болжээ. 1361 оноос хойш Гданьск Ханзегийн лигийн хамгийн чухал гишүүний нэг болжээ.
1466 онд Польштой хийсэн Тевтон армийн "арван гурван жил"-ийн дайн дууссаны дараа Данцигийг Польшид нэгтгэж, анхны Гданьск нэрээ буцааж авчээ. Гэсэн хэдий ч Гданьск хотод Польшийн хаан Казимир өргөн давуу эрх олгосон тул Польшоос хараат байх байдал нь нэр төдий болсон (өөрөө мөнгө гаргаж, бие даасан гадаад бодлого явуулдаг байсан) байна.
1468 онд хотод Данцигийн шастир хөтөлж орон нутгийн өөрийн он тоолол гарч, 1498 онд ном хэвлэх ажил эхэлсэн юм.
Польшийн залгамж халааны төлөөх дайны үеэр хотыг Оросын цэргийн жанжин Миних эзлэн авч байжээ. 1793 онд Польш улсыг хуваасны үр дүнд Гданьск Прусст шилжиж дахин Данциг болжээ.
1807 онд Францчууд булаан авсны дараа Данцигийг чөлөөт хот (Бүгд Найрамдах Данциг Улс) гэж тунхагласан боловч 1813 онд аймшигт бүслэлтийн дараа Прусст буцаж очсон байна.
Дэлхийн 1 дүгээр дайны дараа Данциг "Версалийн энхийн гэрээний дагуу" (1919) чөлөөт хотын статус авч, Үндэстнүүдийн Лигийн захиргаан дор байжээ. Энэхүү гэрээ нь Данцигт нэвтрэх боломжийг олгосон газар нутгийг Польшид шилжүүлсэн.
1939 онд Герман улс Польш улсаас хотыг буцааж өгөхийг шаардахаас гадна Дорнод Прусстай холбогдох Данцигийн коридорыг тойрч гарах маршрутуудыг Герман улсад олгохыг шаардав. Польш татгалзсан нь дэлхийн хоёрдугаар дайн эхлэх албан ёсны шалтгаан болсон юм.
1939 оны 9 дүгээр сарын 1-ний өглөө Германы цэргүүд Гданьск дахь Польшийн шуудангийн газар болон Форт Вестерплатте дахь Польшийн жижиг гарнизон руу довтолжээ. Хэдэн цагийн турш Польшийн постыг гол төлөв спорт, агнуурын зэвсгээр зэвсэглэсэн хэдэн арван Польшийн эх орончид хамгаалав. Форт Вестерплатте хотыг Германы тэнгисийн цэргийн хөлөг онгоцууд бууджээ. Маргааш нь Гданьск Данциг хот болж Дорнод Пруссын нэг хэсэг болов. Энэ үйл явдлаар Дэлхийн хоёрдугаар дайныг эхэлсэн гэж үздэг.
Гданьскийг Зөвлөлтийн цэргүүд 1945 оны 3 дугаар сарын сүүлчээр фашистуудаас чөлөөлжээ. Зөвлөлтийн цэргүүд бөмбөгдөлт, довтолгооны үеэр хотыг маш их сүйтгэж, хот 70-80% устгагдсан байна. Дайны дараа Потсдамын бага хурлын шийдвэрээр Дорнод Пруссийг татан буулгаж түүний өмнөд хэсэг, Гданьскийг оролцуулаад нийт газар нутгийн 2/3 орчим нь Польш руу шилжсэн. Германы хүн амыг албадан гаргажээ.
1980 онд бие даасан хөлөг онгоц үйлдвэрлэгчдийн үйлдвэрчний эвлэлийн Лех Валенса тэргүүтэй "Эв нэгдэл" /Солидарношч/ Гданьск хотод байгуулагдсан. Дараа нь Лех Валенса Польшийн Ерөнхийлөгч болсон юм.
20 гаруй жил Гданск хотын даргын алба хашиж байсан Павел Адамович 2019 оны 1 дүгээр сарын 13-нд алагдсан.
Аялал жуулчлал[засварлах | кодоор засварлах]
Гданьск хотыг тойрон алхаж, дурсгалт газруудын түүхтэй нь танилцах нь танд олон шидэт агшин, жинхэнэ сэтгэл хөдлөлийг өгөх болно. Гданьск бол үзэсгэлэнтэй байшин, өвөрмөц зах бүхий хөрөнгөтний архитектурын "сувд" гэдэг юм. Энэ бол тохилог гудамж, түүхэн сүм хийдүүдийн ертөнц юм. Энэ нь Европ дахь хамгийн том бэхлэлт цайз, сайн хадгалагдсан, сонирхолтой боомтын архитектурыг багтаасан болно. Гданьск бол идэвхтэй хүмүүсийн хот. Хэрэв та чөлөөт цагаа идэвхтэй өнгөрөөх дуртай бол сонирхох газрууд, хэрэгтэй зүйл их юм. Сонголт нь өргөнтэй: үзэсгэлэнтэй унадаг дугуй, явган хүний зам, наран шарлагын газар, Польшийн хамгийн том амьтны хүрээлэнгийн нэг.
Боловсрол[засварлах | кодоор засварлах]
- Гданьск хотын Их сургууль (Uniwersytet Gdański)
- Гданьск хотын Политехникийн Их сургууль (Politechnika Gdańska)
- Гданьск хотын Анагаах ухааны Их сургууль (Gdański Uniwersytet Medyczny)
- Гданьск хотын Биеийн тамир спортын Академи (Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego)
- Хөгжмийн Академи (Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki)
- Урлаг, уран зургийн Академи (Akademia Sztuk Pięknych)
Цаг агаар[засварлах | кодоор засварлах]
| Гданьск | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Уур амьсгалын диаграмм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Гданьск
Эх сурвалж: WMO
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Гданьск – Викимедиа дуу дүрсний санЭшлэл[засварлах | кодоор засварлах]
- ↑ Population. Size and Structure by Territorial Division. As of June 30, 2019. Główny Urząd Statystyczny (GUS) (PDF-Dateien; 0,99 MiB), abgerufen am 24. Dezember 2019.
- ↑ Edmund Gussmann: The phonology of Polish. Oxford University Press, 2007, S. 4.