Казах хэл: Засвар хоорондын ялгаа
б r2.7.3) (робот Нэмж байна: mzn:قزاقی |
б r2.7.3) (робот Нэмж байна: nn:Kasakhisk |
||
Мөр 220: | Мөр 220: | ||
[[mzn:قزاقی]] |
[[mzn:قزاقی]] |
||
[[nl:Kazachs]] |
[[nl:Kazachs]] |
||
[[nn:Kasakhisk]] |
|||
[[no:Kasakhisk]] |
[[no:Kasakhisk]] |
||
[[oc:Cazac]] |
[[oc:Cazac]] |
13:43, 4 Наймдугаар сар 2012-ий байдлаарх засвар
Хасаг хэл | |
---|---|
Өөрийн нэр | Қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, Qazaq tili |
Тархалт | Казахстан, БНХАУ, ОХУ, Узбекистан, Монгол Улс г.м |
Ард түмэн | Хасаг |
Төрөлх хэлтний тоо | Казахстанд 10.0 сая (2009)[1] 2000 онд бусад оронд 3 сая[2] 1979 онд бүх оронд 8.3 сая[2][3][4] |
Хэлний ангилал | Алтай язгуур
|
Бичиг үсэг | Кирилл , Араб, Латин үсэг |
Албан ёсны хэрэглээ | |
Улс | Казахстан |
Томьёолбор | |
ISO 639-1 | kk |
ISO 639-2 | kaz |
ISO 639-3 | kaz |
Хасаг хэл[5] (тодорхой үндэслэлээр зарим тохиолдолд "хасаг" гэхийн оронд "казах", "казак" гэж бичигддэг; өөрсдийн нэрийдлэг Қазақ тілі, монгол галиг нь Казак тили) — Хасгуудын эх хэл, мөн ч Казахстаны албан ёсны улсын хэл. Хэл шинжлэлийн ангиллаар Түрэг бүлгийн Кыпчак дэд бүлэгт харъяалагддаг. Түрэг хэлнүүдээс Ногай, Хархалпак зэрэг хэлтэй илүү ойр төрөл гэдэг.
Хасаг хэлтэн өдгөө Хар тэнгисээс Алтай хүртэл нутагт тархжээ. Казахстаны 2009 оны хүн амын тооллогоор Хасагуудын 9,982,276 нь төрөлх хэлээ Хасаг гэж мэдүүлжээ.[6] Казахстанаас гадна БНХАУ (түүн дотроо Шиньжян - Уйгурын өөртөө засах орон)-д саяаас илүү, Узбекистан, Орос, Монгол улс тус бүрт бумаас илүү Хасаг угсаатан Хасаг хэлээрээ хэлэлцдэг. Монгол Улсын хүн амын 2010 оны тооллогоор 101,526 Хасаг хүн бүртгэгдсний үнэмлэхүй олонх нь Хасаг хэлээ мэддэг бөгөөд дийлэнх нь Баян-Өлгий аймагт оршин суудаг.
Өмнөх зуудын Хасагууд хэлээ тэмдэглэхэд Араб үсэг хэрэглэж байв. 1927-1940 оны хооронд Зөвлөлтийн Орос бус ард түмний адилаар Латин үсэгт шилжиж байгаад больж 1940 оноос Кирилл үсэгт суурилсан цагаан толгой хэрэглэн уншиж, бичих болсон. Харин Шиньжяны Хасагууд 1964-1984 оны хооронд Латин үсэгт шилжиж үзсэн ч эргээд Араб үсэг хэрэглэх болжээ.[7]
Тусгаар тогтносноос хойш буюу 2007 оноос Казахстанд хэлээ тэмдэглэхэд Кирилл үсгийг больж Латин үсэгт шилжих хөдөлгөөн өрнөсөн. Хожим 2007 оны 12 сарын 23-нд Казахстаны ерөнхийлөгч Н. Назарбаев "Казахстаныхан 70 жилийн турш Кириллээр уншиж, бичсэн. Манай улсад 100 гаруй үндэстэн байна. Иймээс бидэнд тогтвортой байдал, энх тайван илүү чухал. Бид цагаан толгойгоо солих явдлыг яарах ёсгүй" гэж мэдэгдсэн.[8]
Казак хэлний кирилл цагаан толгой
Казак хэлний кирилл үсэг ба харгалзах латин үсэг | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
А | Ә | Б | Г | Ғ | Д | Е | Ж | З | И | І | Й | К | Қ | Л | М | Н | Ң | Һ | О | Ө | П | Р | С | Т | У | Ү | Ұ | Ф | Х | Ш | Ы | Ю | Я | ||||||
а | ә | б | г | ғ | д | е | ж | з | и | i | й | к | қ | л | м | н | ң | һ | о | ө | п | р | с | т | у | ү | ұ | ф | х | ш | ы | ю | я | ||||||
A | Ä | B | G | Ġ | D | E/Ye | Ğ | Z | I | Î | J | K | Q | L | M | N | Ŋ | H | O | Ö | P | R | S | T | U | Ü | Û | F | X | Ş | Y | Yu/Yü | Ya |
Зүүлт, тайлбар
- ↑ The Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan Population structure by ethnicity, religion and language, p.251
- ↑ 2.0 2.1 Загвар:Ethnologue
- ↑ Dalby, Andrew. "Kazakh." Dictionary of Languages: the Definitive Reference to More than 400 Languages. New York: Columbia UP, 2004. 806. Print.
- ↑ Katzner, Kenneth. The Languages of the World. London: Routledge, 2002. 352. Print.
- ↑ Ц.Дамдинсүрэн, А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь" (1982)-д казахский язык утгыг хасаг хэл гэж орчуулсныг баримтлав. Монгол хэлэнд Орос хэлнээс "Казах хэл", Хасагаас "Казак хэл" гэж хөрвүүлэгдэх нь бас бий.
- ↑ Население по национальности и родному языку // Итоги Национальной переписи населения 2009 года в Республике Казахстан / А.Смаилова. — Астана, 2010. — С. 251. — 297 p.
- ↑ Minglang Zhou (2003). Multilingualism in China: the politics of writing reforms for minority languages, 1949-2002. Vol. Volume 89 of Contributions to the sociology of language (illustrated ed.). Published Walter de Gruyter. p. 149. ISBN 3-11-017896-6. Retrieved 2011-01-01.
{{cite book}}
:|volume=
has extra text (help); More than one of|pages=
and|page=
specified (help) - ↑ Kazakhstan should be in no hurry in Kazakh alphabet transformation to Latin: Nazarbayev, Kazinform, December 13, 2007
Гадаад холбоос
Википедиа: Казах хэлээр |
- Leneshmidt Kazakh, Russian and English Glossary
- Kazakh language courseware from University of Arizona Critical Languages Series
- The largest portal in Kazakh language
- Kazak language, alphabet and pronunciation
- Online Kazakh language course
- Course of Kazakh for Peace Corps Volunteers
- Another course of Kazakh for PCV
- Forum in Kazakh Language Suhbat.com
- Roman-Cyrillic characters converter for Kazakh alphabets
- Gaspirali Another converter
- Aliya S. Kuzhabekova, "Past, Present and Future of Language Policy in Kazakhstan"
- Tilashar online Kazakh language lessons & dictionary (Орос хэл)