Их Карл

KAROLVS IMP AVG (Karolus imperator augustus) хэмээх бичигтэй Их Карлын зоос

Их Карл (Англи: Charlemagne; [Carolus Magnus эсвэл Karolus Magnus] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help)) (742 оны 4-р сарын 2 – 814 оны 1-р сарын 28) 768 оноос эхлэн насан эцэслэтлээ Франкчуудын хаан байлаа. Тэрээр Франкын хаант улсыг өргөжүүлж, Баруун болон Төв Европын ихээхэн хэсгийг нэгтгэсэн Франкын Эзэнт Улсыг байгуулсан юм. Тэрээр хаанчлах хугацаандаа Италийг дайлсан бөгөөд 800 оны 12-р сарын 25-нд Ромын Пап III Лео түүнийг Константинопльд төвлөрсөн Византийн Эзэн хаантай эн зэрэгцүүлэн Император Август ([Imperator Augustus] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help)) хэмээн өргөмжилжээ. Түүний хаанчлал Каролингийн сэргэн мандалттай холбоотой бөгөөд энэ үед Католик сүм хийдээр дамжин урлаг, шашин, соёл сэргэн хөгжсөн юм. Гадаадад аян дайн хийж, дотооддоо шинэтгэл явуулснаар Баруун Европ, Дундад Зууныг тодорхойлоход хувь нэмрээ оруулжээ. Түүнийг Франц, Герман, Ариун Ромын Эзэнт Улсын хаадын жагсаалтад I Карл гэж тэмдэглэдэг.

Намхан Нуруут Пипин хаан, Лаоны Бертрада хоёрын хүү болон мэндэлсэн Карл эцгийнхээ хаан ширээг залгамжлан авч, дүү I Карломаны хамт төрийн эрхийг барьжээ. Карломан Их Карлтай муудалцсан боловч 771 онд Карломан гэнэт нас барснаар дайн дэгдээгүй өнгөрсөн. Их Карл Ромын Папын талаар эцгийнхээ баримталж байсан бодлогыг үргэлжлүүлж, Италид ломбардуудыг төрийн эрхээс зайлуулж, Испаниас хаант улс руу нь өнгөлзөж байсан сарацинчуудтай тулалдаж, Ромын Папын хамгаалагч болжээ. Эдгээр аян дайны үеэр Роланд баатрын дуулалд бичигдэн үлдсэн Ронсесваллесийн тулалдаанд (778) насандаа үзээгүй муухай ялагдал хүлээсэн юм. Зүүнтээ байх аймгуудын эсрэг, ялангуяа Саксончуудын эсрэг аян дайн хийсэн бөгөөд сунжирсан удаан дайны эцэст тэднийг өөрийн харъяанд оруулжээ. Тэднийг хүчээр Христийн шашинд оруулснаар өөрийн эзэнт улсад нэгтгэж, хожмын Оттогийн династи бий болох замыг тавьжээ.

Өнөөдөр түүнийг Франц, Германы хаант ёсыг үндэслэгч төдийгүй, Европын эцэг гэдэг билээ. Ромчуудаас хойш анх удаа Баруун Европын ихэнх хэсгийг Их Карлын эзэнт улс нэгтгэж чадсан бөгөөд Каролингийн сэргэн мандалт Европын нийтлэг төрхийг бүрдүүлэхэд түлхэц өгсөн юм.

Ном зүй

• Riché, Pierre (1993). The Carolingians: A Family Who Forged Europe. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1342-4
• Charlemagne: Biographies and general studies, from Encyclopædia Britannica, full-article, latest edition.

Гадны холбоос

 Commons: Carolus Magnus – Викимедиа дуу дүрсний сан

 Commons: Charlemagne – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Charlemagne's biography
• The Life of Charlemagne by Einhard. At Medieval Sourcebook
• Vita Karoli Magni by Einhard. Latin text at The Latin Library
• A reconstructed portrait of Charlemagne, based on historical sources, in a contemporary style.
• The Sword of Charlemagne (myArmoury.com article)
• Charlemagne Picture Gallery
• Charter given by Charlemagne for St. Emmeram's Abbey showing the Emperor's seal, 22.2.794 . Taken from the collections of the Lichtbildarchiv älterer Originalurkunden at Marburg University