Цахар: Засвар хоорондын ялгаа
No edit summary |
б Bot: Migrating 11 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q26235 (translate me) |
||
| Мөр 27: | Мөр 27: | ||
[[Ангилал:Монгол үндэстэн]] |
[[Ангилал:Монгол үндэстэн]] |
||
[[Ангилал:Монгол угсаатан]] |
[[Ангилал:Монгол угсаатан]] |
||
[[de:Chahar (Mongolen)]] |
|||
[[en:Chahar Mongols]] |
|||
[[fr:Tchakhars]] |
|||
[[hu:Csaharok]] |
|||
[[it:Cahar]] |
|||
[[ja:チャハル]] |
|||
[[ko:차하르]] |
|||
[[nl:Chahar-Mongolen]] |
|||
[[no:Chakhar]] |
|||
[[ru:Чахары]] |
|||
[[zh:察哈尔部]] |
|||
19:54, 2 Дөрөвдүгээр сар 2013-ий байдлаарх засвар
| Нийт хүн ам | |
|---|---|
| ≈ 400,000 (таамаг) | |
| Томоохон хүн амтай улсууд | |
 Хятад (1987 он) | ≈ 299,000[1] |
 Монгол Улс (2010 он) | 132[2] |
| Хэлнүүд | |
| Монгол хэл бичиг, Хятад хэл бичиг | |
| Шашин | |
| зарим нь Буддын шашинтан (Шарын шашинтан), зарим нь шашин шүтдэггүй, зарим нь уул усаа шүтэн тахидаг | |
| Холбоотой угсаатны бүлэг | |
| Баарин, Найман, Үзэмчин, Халх г.м бусад Монгол үндэстэн, Монгол угсаатан | |
Цахар (мо.б. čaqar) — 14-17-р зууны үеийн нөлөө бүхий Монгол аймаг, зүүн гарын нэгэн түмэн, өдгөө Монгол хэлтэй зарим нь Монгол үндэстэнд, ямар ч хэлтэй байсан Монгол угсаатанд багтана гэж ойлгох, олонхид нь тоо бүртгэл алдарч гээгдсэн ястан. Цахар ястны хэлэлцэх Монгол хэлний аялгууг Цахар аялгуу гэх бөгөөд Монгол хэлний Халх, Ордосыг бас багтаасан Төв аялгуунд хамаатуулж ойлгоно. Батмөнх даян хаан улсаа зургаан түмэн болгон өөрчлөн байгуулсны нэг түмэн нь Цахар байсан. Түүнээс хойших Лигдэн хүртэлх хаад бүгдээр Цахар нутагт сууж, Цахар түмнийг өөрийн гараар эзэн мэдэж байжээ. Манжид Цахар түмэн эзлэгдсний дараа Цахараас манж хааны гэр бүлд бэр буусан нь цөөнгүй. 1673 онд Цахарын нэгэн ноён босч тэмцээд дийлдэв. Уурсаж хаширласан Энх амгалан хаан Цахарын хуучин зохион байгуулалтыг өөрчилж Хаалганд аваачаад, чуулгантай болгохын оронд өөрийн цэргийн шууд захиргаанд байх Цахар найман хошууг байгуулжээ. Чингийн цэрэг Зүүнгарыг буулган авсны дараа 1758 онд Шиньжянгийн Или руу харуулын албанд Цахаруудаас нүүлгэсэн. Тэдний үр сад өдгөө Торгууд, Өөлдтэй цуг Борталд суудаг. 1911 онд Богд хаант Монгол улс байгуулагдахад Шиньжянгаас Сумъяа бэйс ардаа дагуулан Оросоор дамжин явсаар Ар Монголд ирж, шинэ тулгар Монгол улсдаа хүчээ өргөжээ. Хиагтын баруунтаа газар авсан тэднийг Сэлэнгийн Цахарууд гэдэг.