Турк хэл: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
Хуудас үүсгэв: "{{Хэл2 |нэр = Түрк хэл |тодорхойнэр = Орчин цагийн Түрк хэл |газаророн = Түрк,..."
 
No edit summary
Мөр 3: Мөр 3:
|тодорхойнэр = Орчин цагийн Түрк хэл
|тодорхойнэр = Орчин цагийн Түрк хэл
|газаророн = [[Түрк улс|Түрк]], [[Герман улс|Герман]], [[Болгар улс|Болгар]], [[Македон улс|Македон]],<br>[[Грек улс|Грек]], [[Азербайжан улс|Азербайжан]], ''[[Умар Кипр орон|Умар Кипр]]'',<br>''[[Косово орон|Косово]]'', [[Румын улс|Румын]] мэтийн улс ''орон''
|газаророн = [[Түрк улс|Түрк]], [[Герман улс|Герман]], [[Болгар улс|Болгар]], [[Македон улс|Македон]],<br>[[Грек улс|Грек]], [[Азербайжан улс|Азербайжан]], ''[[Умар Кипр орон|Умар Кипр]]'',<br>''[[Косово орон|Косово]]'', [[Румын улс|Румын]] мэтийн улс ''орон''
|эзэмнэгч = 63 сая хүн (2007)<ref>[[Nationalencyklopedin]] "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007</ref>
|эзэмнэгч = 63 сая хүн (2007)<ref>"Världens 100 största språk 2007"</ref>
|хэлтэн = [[Түрк үндэстэн]]
|хэлтэн = [[Түрк үндэстэн]]
|өнгөнэр = алтай
|өнгөнэр = алтай
Мөр 16: Мөр 16:
|үндсэннэг = {{TUR2}} <br>''{{TRNC2}}''
|үндсэннэг = {{TUR2}} <br>''{{TRNC2}}''
|хоёрыннэг = {{CYP2}}
|хоёрыннэг = {{CYP2}}
|тохируулагч = Түрк хэлний нийгэмлэг (1932-)
|тохируулагч = [http://www.tdk.gov.tr/ Түрк хэлний нийгэмлэг] (1932-)
|iso1 = tr
|iso1 = tr
|iso2 = tur
|iso2 = tur
Мөр 23: Мөр 23:
|газрынзургийнтайлбар = Газрын зурагт Түрк хэл дэлгэрсэн орнуудыг тодруулжээ
|газрынзургийнтайлбар = Газрын зурагт Түрк хэл дэлгэрсэн орнуудыг тодруулжээ
}}
}}
[[Түрк үндэстэн|Түрк үндэстний]] эх хэлийг '''Түрк хэл''' буюу '''Турк хэл''' (түркээр Türk dili, ихэвчлэн товчлоод {{Audio|Turkce.ogg|''Türkçe''}}, [[англиар]] Turkish language, [[оросоор]] Туре́цкий язы́к, бусад «Түрк» хувилбар ([[Түрэг|1]],[[Түрк|2]],[[Турк|3]]) нэрсээс ялгагдсан тохиолдолд зүгээр л Түрк, Турк, Түрэг, [[худам монголоор]] түрк буюу түрүг хэлэ) гэнэ. Хэл шинжлэлийн үүднээс Түрк хэл бол [[Алтай хэлний язгуур|Алтай язгуур]]ын [[Түрэг хэлний бүлэг|Түрэг салбар]]ын нэгэн гишүүн болно. Бүх [[Түрэг угсаатан|Түрэг хэлтний]] 43% [[Түрк үндэстэн|Түрк хэлтэн]] байгаас Түрк хэл нь Түрэг салбарыг төлөөлөх, бусаддаа нөлөөлөх чанартай болчихоод байгаа. Йохансон мэтийн дийлэнх хэл шинжээчид Түрэг дотор нь [[Азербайжан хэл|Азербайжан]], [[Гагауз хэл|Гагауз]] зэрэг хэлний хамтаар Огуз буюу баруун өмнөд бүлэгт ангилжээ.

Түрк хэл Түрк үндэстний үндсэн нутаг болсон [[Түрк орон|Түрк орны]] бүх хүн ардын 80%-ийн (60 гаруй сая) төрөлх хэл юм. Тиймдээ ч [[Түрк улс]]ын ганц албан ёсны болсон. Тэндээс холгүй [[Кипр]], тэр дотроо [[Грекчүүд]]ээс салан тусгаарлаж өөртөө эзэн мэдэж байгаа [[Умар Кипр]] оронд мөн дангаар (2 бум орчим) хэрэглэгдэж байна. Хууль ёсоор Умар Киприйг дотроо багтаасаар буй [[Кипр улс]] Түрк хэлийг [[Грек хэл]]ний адилаар албан ёсны гэж зөвшөөрсөн байдаг. Эдгээрээс гадна [[Герман]] (2.8 сая), [[Грек]] (128 мянга), [[Болгар]] (740 мянга), [[Австри]] (170 мянга) гэх мэт дэлхийн олон оронд [[Түрк үндэстэн|Түрк хүмүүс]] тархан суусан дотор Түркээр хөөрөлдөгсөд бий.

1926 онд [[Баку]]д болсон [[Түрэг зүй]]чдийн хуралдаанд Түркийн ерөнхийлөгч [[Мустафа Кемаль Ататюрк]] Түрк хэлээ [[араб үсэг|араб үсгээр]] биш [[латин үсэг|латин үсгээр]] бичих болсноо зарлажээ. Ингээд 1928 оноос 8 (a, ı, u, o, e, i, ü, ö) эгшиг, 21 (p, b, f, v, t, d, s, ş, z, j, ç, c, m, n, l, r, y, k, g, h, ğ) гийгүүлэгч, бүгд 29 үсэгтэй латин цагаан толгой хэрэглэдэг болжээ. Одоо цагт ямар ч газарт Түрк хэлийг тэрхүү латин үсэгт түрк бичгийн дүрмийг баримтлан тэмдэглэдэг.

==Зураг==
<gallery>
Зураг:TurkishRoadSign-WelcomeToEurope Modified.jpg
Зураг:TurkishVocabulary RU.png
Turkish vowel chart.png
</gallery>

==Эх сурвалж==
{{reflist}}
==Гадаад холбоос==
*[http://toli.call.mn/ Түрк-Монгол, Монгол-Түрк цахим толь]

07:52, 19 Зургаадугаар сар 2013-ий байдлаарх засвар

Түрк хэл
Орчин цагийн Түрк хэл
Газар оронТүрк, Герман, Болгар, Македон,
Грек, Азербайжан, Умар Кипр,
Косово, Румын мэтийн улс орон
Эзэмнэгч63 сая хүн (2007)[1]
ХэлтэнТүрк үндэстэн
Төрөл зүй
Алтай язгуур
  • Түрк хэл
Залгамжлал
Түрк хэл (11–15-р зуун)
  • Османы Түрк хэл (–1928)
    • Орчин цагийн Түрк хэл
Бичиг үсэгТүрк латин үсэг (1928 оноос хойш)
Албан ёсоор хэрэглэдэг газар орон
Үндсэн нэгТурк Турк (БНТУ)
Умард Кипр Умард Кипр (БНУКТҮ)
Хоёрын нэгКипр Кипр (БНКипУ)
ТохируулагчТүрк хэлний нийгэмлэг (1932-)
Олон улсын томъёолбор  (англ.)
ISO 639-1tr
ISO 639-2tur
ISO 639-3tur
Газрын зурагт Түрк хэл дэлгэрсэн орнуудыг тодруулжээ

Түрк үндэстний эх хэлийг Түрк хэл буюу Турк хэл (түркээр Türk dili, ихэвчлэн товчлоод Дуудлага Türkçe, англиар Turkish language, оросоор Туре́цкий язы́к, бусад «Түрк» хувилбар (1,2,3) нэрсээс ялгагдсан тохиолдолд зүгээр л Түрк, Турк, Түрэг, худам монголоор түрк буюу түрүг хэлэ) гэнэ. Хэл шинжлэлийн үүднээс Түрк хэл бол Алтай язгуурын Түрэг салбарын нэгэн гишүүн болно. Бүх Түрэг хэлтний 43% Түрк хэлтэн байгаас Түрк хэл нь Түрэг салбарыг төлөөлөх, бусаддаа нөлөөлөх чанартай болчихоод байгаа. Йохансон мэтийн дийлэнх хэл шинжээчид Түрэг дотор нь Азербайжан, Гагауз зэрэг хэлний хамтаар Огуз буюу баруун өмнөд бүлэгт ангилжээ.

Түрк хэл Түрк үндэстний үндсэн нутаг болсон Түрк орны бүх хүн ардын 80%-ийн (60 гаруй сая) төрөлх хэл юм. Тиймдээ ч Түрк улсын ганц албан ёсны болсон. Тэндээс холгүй Кипр, тэр дотроо Грекчүүдээс салан тусгаарлаж өөртөө эзэн мэдэж байгаа Умар Кипр оронд мөн дангаар (2 бум орчим) хэрэглэгдэж байна. Хууль ёсоор Умар Киприйг дотроо багтаасаар буй Кипр улс Түрк хэлийг Грек хэлний адилаар албан ёсны гэж зөвшөөрсөн байдаг. Эдгээрээс гадна Герман (2.8 сая), Грек (128 мянга), Болгар (740 мянга), Австри (170 мянга) гэх мэт дэлхийн олон оронд Түрк хүмүүс тархан суусан дотор Түркээр хөөрөлдөгсөд бий.

1926 онд Бакуд болсон Түрэг зүйчдийн хуралдаанд Түркийн ерөнхийлөгч Мустафа Кемаль Ататюрк Түрк хэлээ араб үсгээр биш латин үсгээр бичих болсноо зарлажээ. Ингээд 1928 оноос 8 (a, ı, u, o, e, i, ü, ö) эгшиг, 21 (p, b, f, v, t, d, s, ş, z, j, ç, c, m, n, l, r, y, k, g, h, ğ) гийгүүлэгч, бүгд 29 үсэгтэй латин цагаан толгой хэрэглэдэг болжээ. Одоо цагт ямар ч газарт Түрк хэлийг тэрхүү латин үсэгт түрк бичгийн дүрмийг баримтлан тэмдэглэдэг.

Зураг

Эх сурвалж

  1. "Världens 100 största språk 2007"

Гадаад холбоос