Монголын Польш дахь аян дайн

Легницагийн тулалдаан Легницагийн тулалдаан (польшоор Bitwa pod Legnicą) буюу германаар Schlacht von Liegnitz) буюу Schlacht bei Wahlstatt нь Легница хотын ойролцоох Legnickie Pole (Легницагийн талбай) нэртэй газарт 1241 оны 4-р сарын 9-ны өдөр Монголын Их гүрэн, Европын нийлмэл эсэргүүцэгч цэргийн хүчний хооронд болжээ. Польшийн Силезийн тайж Хенрик II Пий-ээр командлуулсан Польш, Чех, Германчуудын нийлмэл цэрэг, феодал язгууртанууд, Пап ламын илгээсэн рыцраиудаар дэмжүүлэн Европыг монголчуудын эзлэн түрэмгийллийг зогсоохыг оролджээ. Энэхүү тулалдаан нь монголчууд унгарчуудыг ялсан түүнээс хавьгүй том Мохигийн тулалдаанаас хоёр хоногийн өмнө болжээ. Монголчууд, куманчуудыг өөрт нь дагаар орсон гэж үзэж байсан боловч куманчууд Умард руу зугатаж Унгарын Вант Улсад орогносон байв. Унгарын Бела хаан нь куманчуудыг өгөхийг шаардсан Батхааны ультиматумыг эсэргүүцэн хүлээж аваагүйн дараа, Сүбэдэй Европ руу довтлох төлөвлөгөөгөө боловсруулж эхэлжээ. Бат, Сүбэдэй нар Унгар руу довтлох хоёр армийг удирдах, харин Байдар, Ордхаан, Кадан нарын гуравдахь арми нь Польш руу довтлох байв. _ Ордын цэргийн хүчин Польшийн Хойт хэсэг, Литвын баруун өмнөд хилийг сүйрүүлжээ. Байдар, Кадан нар нь Польшийн өмнөд хэсгийг сүйрүүлж, эхлээд тэд Сандомеж хотыг тонож; дараа нь 2-р сарын 13-нд Польшийн армийг Турскийн ойролцоо ялсан, мөн 3-р сарын 18-нд Польшийн өөр нэгэн армийг Хмелникт тус тус ялсан, 3-р сарын 24-нд Краковыг эзэлж галдан шатаасан, түүнээс хэдэн хоногийн дараа a Силезийн нийслэл -г эзэлж авахыг оролдсон боловч амжилтгүй болжээ. Вроцлавыг бүслэх эсэхээ шийдэх гэж байтал Бохемийн хаан Венцеслав I нь хоёр хоногийн зайтай газарт 50 000 цэрэг бүхий армитай байна гэсэн мэдээ авчээ. Монголчууд, Европын армиудыг нийлэхээс нь өмнө Хенрикийн цэргийг тасалж авахаар Вроцлаваас тойрчээ. Монголчууд Хенриктэй Легницагийн ойролцоо Легницке поле (польшоор “Легницагийн талбай”) буюу өөр нэр нь Wahlstatt. Бүтэц Монголчууд

Монголын хүнд торьт цэрэг тулалдаж багаа нь. 13-14-р зуун. Сүбэдэйн армиас салсан ангиуд (хоёр түмэнгээс илүүгүй тооны) цэрэг нь морьтой харваачдын тактикийн хөдөлгөөнт чадвар, хурдыг харуулжээ. Монголчуудын тактик нь үндсэндээ олон удаагийн дүр үзүүлсэн ухралт, тархай бутархай хэсгүүдээс салж холдох дүр үзүүлэх, энэ нь дайсны байгуулалтыг эвдэн тараах, арай том бөөгнөрлийг үндсэн хэсгээс холдуулан тусгаарлаж урхинд оруулан хажуугаас нь дайрах явдал байв. Эдгээр нь монголчуудын тогтсон тактикууд байсан ба тогтмол сургуулилалт, туг ашигладаг арга бүхий тулалдааны талбар дахь онцгой харилцаа холбооны үр дүнд бий болсон байв. Монгол цэргийн жанжин нь тулалдааны талбайд хамгийн өндөр цэгийг олоод түүнийг эзлэн авч түүнээсээ ноёд, доод тушаалынхандаа хөдөолгөөнийг нь зааж дохио өгдөг байв, Монгол тогтолцоо нь рыцариудын дэмжигч хүчинтэйгээ бараг ямар ч хариилцаа холбоогүй Европын болхи тогтолцооноос эрс ялгаатай байв. Оролцсон цэрийн тоог тогтооход түвэгтэй юм. Европчуудын мэдээгээр монголчуудын тоо янз бүр байдаг. Зарим нь зөвхөн Легницад 100 000 гаруй байсан гэдэг, гэвч энэ тоо нь Европ даяарх монголчуудын нийт тооноос хол давсан байх ба Умард Еврази дэх монголчуудад байсан арын дэмжлэг 13-р зуунд сул байсныг ахргалзан үзсэн ч энэ нь ихээхэн хэтрүүлэг юм. Одоогийн тоцоогоор бол монголчуудын тоо хамгийн ихдээ 20 000 харваач хөнгөн морьт цэрэг байжээ. Франицискан лам Де Бридиагийн Historia Tatarorum –д бичсэнээр монголчуудынцэргийн тоо 10 000 байсан ба энэ нь байлдааны өмнөх үщд үрэгдсэний дараа 8 000 болж цөөрсөн байхаар байна. Монгол эх сурвалжууд бол Польшийг эзлэн түрэмигийлсэн цэргийн хүчийг хоёр түмэн (20 000 эрэгтэй) байсан бөгөөд энэ нь Европын армиудыг нэгдэхээс сэргийлж бүгдийг нэг мөсөн дарах субутайн төлөвлөгөөний хэсэг байсан гэдэг. Холбоотнууд Жеймс Чемберсийн бичсэнээр Хенрикийн цэргийн тоо хамгийн ихдээ 25 000 байжээ. Арай бага сургагдсан бүрэлдэхүүнд Мешко II Бүдүүнээр удирдуулсан Ополегээс ирсэн арми, Моравийн ван Děpolt III-ын хүү Болеславаар удирдуулсан моравчууд, Их Польшийн цэрэгт татагдагсад, Голдбергийн Баварийн сайн дурын уурхайичд, (Злоторыя) нар байв. Хенрикийн өөрийн нь илүү сайн сургагдсан цэрэг нь силщзийн Пястын гүнтнүүдээс цуглуулж авсан цэрэг, хөлсний цэргүүд, мөн Францын Тамплиер, Оспитальер тайжуудын багахан бие бүрэлдэхүүн байв. Түүхч Марек Цетвиньски холбоотнуудын цэргийн тоог ойролцоогоор 2 000 байсан гэдэг бол Герард Лабуда Христосын арми 7 000-8 000 цэрэтгэй байсан гэдэг. Тодорхойгүй тооны Тевтоны тайжууд холбоотнуудын армид нэгдсэн гэж уламжлал ёсоор үздэг. Гэвч 15 –р зууны Длугошийн цаг тооны бичиг-ийг Лабуда саявтар шинжлэн үзсэнээр Длугошийг уг зохиолооо бичиж дуусгаснаас хойш Германчуудыг хожим нэмж бичсэн байхаар байна. Тевтоны тайжуудын Пруссийн Ланмайстер Поппо фон Остерна нь энэхүү тулалдаанд амь үрэгдсэн эгэдэг нь худал домог юм_ учир нь тэрээр хэдэн жилийн дараа өөрийн эхнэрийн nunnery –д очоод нас нөгчсөн. Тулалдаан

Силезийн Хенрик II нь Легницагийн тулалдаанд алагдсан. Хенрик цэргээ дараахь дөрвөн хэсэгт хуваажээ: моравийн болеславаар удирдуулсан баварийн уурхайчид; Сулислав буюу Краковын алагдсан palatine ы дүүгээр удирдуулсан хэсэг Краковчуудын хамт Их Польшийнцэрэгт татагдагсад; Мешкогоор удирдуулсан Ополегийн арми, магадгүй хэсэг Тевтон ноёнтнуудын хамт; мөн Хенрикийн өөрөөр нь удирдуулсан силезчиуд, моравчууд, Тамплиер, Оспитальерууд. Тулалдааны тухай Чемберсийн бичсэнээр Силезийн морьт цэрэг нь монголын армийн тэргүүн эгнээ (mangudai) нартай тулалдаж тулалдааныг эхэлжээ. Силезчиудыг хөөсний дараа Сулиславаар удирдуулсан Их Польшийн морьт цэрэг, Ополегийн морьт цэрэг монголчууд руу довтолжээ. Монголын тэргүүн эгнээ ухарч холбоотны морьт цэргийг давшлуулсны дараа, энэ нь тэднийг Польшийн явган цэргээс хөндийрүүлсэн боловч. Mangudai нар зугтсан боловч монголын хөнгөн морьт цэрэг Польшийн цэргийг хажуугаас нь дайрчээ. Утаан хөшиг монголчуудын хөдөлгөөнийг далдлан хааж европчуудыг төөрөгдүүлж байв. Монголын хөнгөн морьт цэрэг хоёр хажуунаас довтолж байхад хүнд морьт цэрэг өмнө талаас довтолж, монгол сумчид Польшийн цэргийг нумаар харваж байв. Эрик Хилдингер бичихдээ, Болеславын шинэ цэргүүд нь силезчиудын оронд довтолгооны эхэнд явж байв. Монголчуудын ухарч байгаа мэт дүр үзүүлж байх үеэр Польшийн морьт цэрэг мөрдөн хөөж эхлэхэд нэгэн морьтон "гүйгээд! гүйгээд!" (польшоор) гэж польш цэргүүд рүү хашгирсан нь өөрийн Ополегийн бие бүрэлдэхүүнийг тулалдаанаас ухрахыг ыг тушаасан Мешког төөрөгдүүлжээ. Үүний уршгаар Хенрик өөрийн нөөц хүч, морьт цэригйг тулалдаанд оруулахад хүргэсэн байна. Монголчууд ухарч байгаа мэт дүр үзүүлж тулалдаанд ихээхэн амжилт олжээ. Европын рыцариуд зугтаж байгаа монголчуудыг хөөж холбоотнуудын үндсэн хүчээс салсны дараагаар тийнхүү салсан эзлэн түрэмгийлэгчид рыцариудыг Европын явган цэргээс салгаж нэг нэгээр нь ялах боломжтой болж байв. Длугошийн цаг тооны бичиг нь тулалдаанн болсон цагт бус, 15-р зуунд зохиогдсон боловч тулалдааны тухай мөн л өгүүлсэн байдаг. Хенрикийн арми бараг бүхэлдээ устгагдсан, Хенрик II, Моравийн Болеслав нар нь алагдсан ба амь үрэгдэгсдийн тоо ойролцоогоор 2,000 to 40,000nd estimates of casualties range from 2 000- 40 000 буюу бүхэл бүтэн арми болжээ. Тамплиеруудын Их мастер Понс дАбон Францын хаан Луи IX-д мэдээлэхдээ цэргийн орден нь 500 тооны хүн, түүний дотор есөн магистр, гурван рыцар, хоёр сержантаа алдсан гэжээ. Алагдсан монголчуудын тоо тодорхойгүй байх ба дээр дурдсан тактикийн яв цав баримталсан бол алдагдлыг хамгийн бага байлгах боломжтой байсан боловч Бохемийн армийн довтолгоог зогсоох гэж нэлээд их алдагдал хүлээжээ. Алагдсан цэргийг тоолохын тулд монголчууд алсан европ цэрэг бүрийн баруун чихийг огтолдог байсан ба ингэж ёсөн шуудайг дуургэсэн гэх боловч энэ нь монголчуудын тооны тухай европын тооны адил үнэмшил багатай юм. Хенрикийг гурван бие хамгаалагчийнхаа хамтаар тулалдааны талбараас зугатах гэж оролдоход нь барьж унагаан толгойг нь аваад монголчууд түүнийг жаданд өлгөн Легница хотын дундуур авч явсан байдаг. Европын тулалдах хэв загвар монголчуудын эсрэг үр дүнгүй болох нь Европын уламжлалт гардан тулалдааны аргыг монголын цэрэгт хэрэглэсэн нь сүйрлээр төгсчээ. Шинэ Британийн Нэвтэрхий толь (New Encyclopædia Britannica)-ийн 29-р ботид бичсэнээр "монголын эзлэн түрэмгийлэгчдийн эсрэг хэрэглэсэн рыцарийн байлдааны ажиллагаа бүр ихээр польшуудын хувьд Легницад, унгарчуудын хувьд Мохид 1241 онд унажээ. Феодалын Европ нь өөрийн тактикийн ур чадвараар бус харин монголын их эзэн хаан Өгөдэй зуурдаар нас нөгчиж түүний дараа армиуд нь дорно зүгт ухарснаар Хятад, Москвагийнхтай адил хувь заянаас аврагдсан" гэсэн байна. Дүгнэлт

A scene from an altar of St. Hedwig of Silesia: Mongol warriors display the head of Henry II of Silesia on a long lance, in an attempt to weaken the morale of the defenders. Бохемийн Венцеслав I нь Тюринги, Саксоноос нэмэлт хүч авахаар ухарч буцсан түүнийг Клодзкод монгол тэргүүн эгнээ барьжээ. Гэхдээ Бохемийн хөнгөн морьт цэрэг However, монголчууд тэднийг урхинд оруулж чаджээ. Байдар, Кадан нарын ангиуд Бохеми, Польшоос холоор эргэж Бат, Сүбэдэй нартай нэгдэхээр өмнөд зүгт хөдөлсөн ба тэд унгарчуудыг Мохигийн тулалдаанд ялжээ. 1242 онд Сүбэдэй Их хаан Өгөдэйг урьд онд нас нөгчсөнийг сонссоны дараа могнголын арми дахин дорно зүгт ухарчээ. Уламжлал ёсоор Субэдэй, түүний арми шинэ их хааныг сонгохоор нийслэлдээ эргэн очсон байна. Батхаан монголоос эргэж ирсний дараа түүний үеэлүүдтэй гээ харилцаа муу байсан учир Мөнх хааныг Хаанаар сонгогдох хүртэл дахин Европ руу мордохыг төлөвлөөгүй боловч уг төдлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэхээс өмнө 1255 онд тэрээр нас нөгчжээ. Түүний дүү Бэрхийн хаанчлалын үед Алтан Орд нь илханат дахь түүний үеэлүүдийн хоорондын зөрчилдөөнтэй байсан. Монголчууд дахин хэзээ ч өрнөд рүү эзлэн түрэмгийлэхээр болдоогүй зөвхөн олз дээрэмдэх зорилгоор дайрч байсань тэр ч байтугай бусад монголчуудаасаа хамгаалахаас аргагүй басны улмаас олон тооны цэргийн хүчээ зориулж чадахгүй байв. Бүрэндэйгийн удирдлагын дор дахин 1259 онд Польшийг амжилттай довтолжээ. Tulabuga, Nogai Khanы удирдлагын дор 1286 онд амжилттай, 1287 онд амжилтгүй тус тус дайрсан. Эдгээр дайралтууд нь эзлэн авах зорилгогүй байсан тул Польш, Унгар улсууд 1241 оноос хойш төдийлөн ноцтой аюулд өртөөгүй, гэтэл тэдгээрийээс дорно зүгт орших Оросын нутгууд алтан ордын дор дараагийн хоёр зууны турш байв. Гэвч Өгөдэй хааны нас нөгчих үед Субэдэй, Батхаан нар Төв Европыг өвлийн цагт довтлох, умаар “Их далай” (Атлантын далай)-д хүргэх төлөвлөгөөгөө эцэслэж байв. Легницийн тулалдаан