Хэмжилт: Засвар хоорондын ялгаа
Мөр 33: | Мөр 33: | ||
==Гадаад холбоос== |
==Гадаад холбоос== |
||
[[en:Measurement#Building_trades]] |
[[en:Measurement#Building_trades]] |
||
[[Ангилал:Хэмжилт-, удирдлага- болон тохируулгын техник]] |
12:08, 26 Нэгдүгээр сар 2015-ий байдлаарх засвар
Хэмжилт (эртны Франц хэлээр mesurement) бол аливаа объект болон үйл явдлыг тоогоор илэрхийлж буй хэрэг юм. Энэ нь байгалийн шинжлэх ухаан, технологи, эдийн засаг ба тоон судалгаа шинжилгээ зэрэг олон шинжлэх ухааны тулгын чулуу болдог.
Аливаа хэмжилт нь хэмжилтийн зэрэг, хэмжигдэхүүн (нэгж) болон хэмжилтийн алдаа зэрэг дээд-хэмжилтийн шалгуур үзүүлэлтүүдийн дагуу үнэлэгддэг. Мөн өөр өөр хэмжилтүүдийг хооронд нь харьцуулж алдааг бууруулдаг. Ихэвчлэн хэмжилтийн алдааг бууруулж цэвэр хэмжилтйиг гаргаж авахын тулд энэ аргыг ашигладаг. Жишээлбэл: өнгүүдийг гэрлийн долгионы урт болон тоо хэмжээн дээр тулгуурлаж тодорхойлдоггүй байсан үед ногоон болон хөх өнгүүдийг өөр өөр хүмүүс өөр өөрсдийнхөөрөө ойлгож байсан. Хэмжилтын энэ шинжлэх ухааныг Метрологи гэж нэрлэдэг.
Хэмжих нэгжийн стандартчлал
Стандартууд
Хэмжилт ерөнхийдөө СИ системийн дагуу хийгдэх ба СИ систем нь килограмм, метр, кандела, секунд, ампер, кельвин, моль гэсэн долоон үндсэн нэгжтэй байдаг. Үүнээс зургаа нь чөлөөт стандарт нэгж (ямар нэгэн нэмэлт тайлбар тодорхойлолт шаардлагагүйгээр объектын физик шинжийг илэрхийлдэг) ба үлдсэн нэг нэгж болох килограмм нь одоо болтол чөлөөт бус ба бусад шигээ хэвшмэл болж чадаагүй байна.
Чөлөөт стандарт нэгж гэдэг нь физик тогтмолууд болон байгаль дээрх хувирашгүй тогтмол үзэгдлүүдтэй холбоотой нарийн тодорхойлогдсон хэмжилтүүдийн утга юм. Эсрэгээрээ чөлөөт бус гэдэг нь ямар нэгэн алдаатай эсвэл цаг хугацааны явцад аажим өөрчлөгддөг утга бүхий нэгж юм. Тиймээс хэмжилтийн нэгжийн тогтмол байдлыг хадгалахын тулд нарийвчлалыг сайжруулах хэрэгтэй.
Эхний СИ системийн үндсэн нэгжийн туршилтын, үл хамаарах тодорхойлолтыг Charles Sanders Peirce (1839–1914) метрийг долгионы уртаар тодорхойлосон. Энэ нь Michelson–Morley-ийн туршилтаар шахаанд орсон ба Michelson, Morley хоёр түүнээс санаа авч түүний аргыг улам хөгжүүлсэн байна.
Нэгж болон системүүд
Стандарт систем
Метрийн систем
Олон улсын нэгжийн систем
- Зэрэгт шилжүүлэх