Солонгос үсэг: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

14:18, 6 Дөрөвдүгээр сар 2015-ий байдлаарх засвар

Солонгос үсэг эсвэл Ханъгыл үсэг (Солонгос хэл: 한글、Hangeul) нь солонгос хэлийг тэмдэглэх авианы бичиг үсэг юм. 1446 онд Жусоны вант улсын И овогт Сэжун ван "Хүн мин жонгым" буюу "Иргэнийг сургах зөв дуудлага" хэмээх утга бүхий үсэг зохиосон нь өдгөө хэрэглэж буй эл үсэг болой. Хойд Солонгос улсад Чосон гульча (Солонгос хэл: 조선글자、Chosŏn'gŭlcha) хэмээн нэрлэж байна. Солонгосын хойгт албан ёсоор хэрэглэхээс гадна хуучны ЗХУ-ын бүрэлдэхүүн улс явсан Хасаг улс, Узбек улс болон Сахалинд амьдарч байгаа солонгос угсаат хүмүүс хэрэглэсээр байна.

Түүх

Солонгос хэл нь 15-р зууны хагас хүртэл өөрсийн гэсэн нэгдмэл бичиг үсэггүй байсан бөгөөд хятад үсгийг өөрийн хэлний дуудлагатай ижилсүүлж хэрэглэх, хятад үсгийг шууд авч дуудлага өөрчлөн хэрэглэх зэргээр бичгийн хэлээ тэмдэглэж байв. Өөр хэлний бичиг үсгээр солонгос хэлний үгийг тэмдэглэх, ард олноо бичиг үсэгт тайлуулах, цаашлаад бичгийн хэлээ сайжруулна гэдэг төвөгтэй болсоныг Жусоны вант улсын дөтгөөр ван И овогт Сэжун ухварлаад солонгос хэлийг тэмдэглэхэд тохиромжтой, сурахад хялбар үсэг зохиосон нь Солонгос буюу Хангыл үсэг байжээ.

Бүтэц

Солонгос үсэг нь монгол бичгийн адил авианы бичиг бөгөөд эгшиг ба гийгүүлэгч үсгүүдтэй. Анх 17 гийгүүлэгч, 11 эгшиг, нийт 28 үсэгтэйгээр зохиогдсон авч орчин цагийн солонгос хэлэнд 4 авиа гээгдэж хэрэглэгдэхээ больжээ.

Өдгөө солонгос үсэг нь 19 гийгүүлэгч 21 эгшиг, нийт 40 үсгээс бүтэж байна.

Эгшиг авиа

	Үсэг	Дуудлага	Латин галиг	Нэр
Үндсэн эгшиг	ㅏ	a	a	아 a
	ㅑ	[ja]	ya	야 ya
	ㅓ	ɔ	eo	어 eo
	ㅕ	[jɔ]	yeo	여 yeo
	ㅗ	o	o	오 o
	ㅛ	[jo]	yo	요 yo
	ㅜ	u	u	우 u
	ㅠ	[ju]	yu	유 yu
	ㅡ	ɯ	eu	으 eu
	ㅣ	i	i	이 i
Туслах эгшиг	ㅐ	ɛ	ae	애 ae
	ㅒ	[jɛ]	yae	얘 yae
	ㅔ	e	e	에 e
	ㅖ	[je]	ye	예 ye
	ㅘ	[wa]	wa	와 wa
	ㅙ	[wɛ]	wae	왜 wae
	ㅚ	ø/we	oe	외 oe
	ㅝ	[wɔ]	wo	워 wo
	ㅞ	[we]	we	웨 we
	ㅟ	[y/wi]	wi	위 wi
	ㅢ	[ɯi]	ui	의 ui

Гийгүүлэгч үсэг

	Үсэг	Дуудлага	Латин галиг	Нэр (Өмнөд Солонгос)	Нэр (Хойд Солонгос)
Үндсэн гийгүүлэгч	ㄱ	k/ɡ	g	기역 giyeok	기윽 gieuk	그 geu
	ㄴ	n	n	니은 nieun		느 neu
	ㄷ	t/d	d	디귿 digeut	디읃 dieut	드 deu
	ㄹ	r/l	r/l	리을 rieul		르 reu
	ㅁ	m	m	미음 mieum		므 meu
	ㅂ	p/b	b	비읍 bieup		브 beu
	ㅅ	s/ɕ	s	시옷 siot	시읏 sieut	스 seu
	ㅇ	(ŋ)	(ng)	이응 ieung		응 eung
	ㅈ	ʨ/ʥ	j	지읒 jieut		즈 jeu
	ㅊ	[ʨʰ]	ch	치읓 chieut		츠 cheu
	ㅋ	[kʰ]	k	키읔 kieuk		크 keu
	ㅌ	[tʰ]	t	티읕 tieut		트 teu
	ㅍ	[pʰ]	p	피읖 pieup		프 peu
	ㅎ	h/ɦ	h	히읗 hieut		흐 heu
Туслах гийгүүлэгч	ㄲ	[kʼ]	kk	쌍기역 ssanggiyeok	된기윽 doen-gieuk	끄 kkeu
	ㄸ	[tʼ]	tt	쌍디귿 ssangdigeut	된디읃 doendieut	뜨 tteu
	ㅃ	[pʼ]	pp	쌍비읍 ssangbieup	된비읍 doenbieup	쁘 ppeu
	ㅆ	[sʼ/ɕʼ]	ss	쌍시옷 ssangsiot	된시읏 doensieut	쓰 sseu
	ㅉ	[ʨʼ]	jj	쌍지읒 ssangjieut	된지읒 doenjieut	쯔 jjeu

Мөн үзэх

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
 [[File:Hangul art.jpg|thumb|Солонгос үсгээр "Hangeul" хэмээн бичсэн байдал]]
-'''Солонгос үсэг''' эсвэл '''Хангыл үсэг''' ([[Солонгос хэл]]:  한글、Hangeul) нь солонгос хэлийг тэмдэглэх авианы бичиг үсэг юм. 1446 онд  [[Жусоны вант улс|Жусоны вант улсын]] И овогт Сэжун ван "[[Хүн мин жонгым]]" буюу "Иргэнийг сургах зөв дуудлага" хэмээх утга бүхий үсэг зохиосон нь өдгөө хэрэглэж буй эл үсэг болой. [[Хойд Солонгос |Хойд Солонгос улсад]] Чосон гульча ([[Солонгос хэл]]: 조선글자、Chosŏn'gŭlcha) хэмээн нэрлэж байна.
+'''Солонгос үсэг''' эсвэл '''Ханъгыл үсэг''' ([[Солонгос хэл]]:  한글、Hangeul) нь солонгос хэлийг тэмдэглэх авианы бичиг үсэг юм. 1446 онд  [[Жусоны вант улс|Жусоны вант улсын]] И овогт Сэжун ван "[[Хүн мин жонгым]]" буюу "Иргэнийг сургах зөв дуудлага" хэмээх утга бүхий үсэг зохиосон нь өдгөө хэрэглэж буй эл үсэг болой. [[Хойд Солонгос |Хойд Солонгос улсад]] Чосон гульча ([[Солонгос хэл]]: 조선글자、Chosŏn'gŭlcha) хэмээн нэрлэж байна.
 Солонгосын хойгт албан ёсоор хэрэглэхээс гадна хуучны ЗХУ-ын бүрэлдэхүүн улс явсан [[Хасаг улс]], [[Узбек улс]] болон [[Сахалин|Сахалинд]] амьдарч байгаа солонгос угсаат хүмүүс хэрэглэсээр байна.