Түмэн засагт хаан: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 34: Мөр 34:
|}}
|}}


Олноо '''Түмэн Засагт хаан''' хэмээн алдаршсан, [[Дарайсүн гүдэн хаан]]ы ууган хүү тэрбээр [[1539]] оны шаргачин гахай жилд төрсөн бөлгөө.
'''Түмэн Засагт хаан''' хэмээн алдаршсан, [[Дарайсүн гүдэн хаан]]ы ууган хүү тэрбээр [[1539]] оны шаргачин гахай жилд төрсөн бөлгөө.


Түмэн Засагт хаан нь бутралын үеийн бага хаадын нэг бөгөөд [[Умард Юань]] гүрнийг захиран суудаг байжээ.
Түмэн Засагт хаан нь бутралын үеийн бага хаадын нэг бөгөөд [[Умард Юань]] гүрнийг захиран суудаг байжээ.


== Улс төрийн үйл ажиллагаа ==
Түүнийг хаан ширээнд сууж байх хугацаанд монголчуудын эв нэгдэл дахин нэг сэргэсэн билээ. Тэрээр [[1558]] оноос [[1592]] он хүртэл хаан ширээнд суусан ба эхэн үедээ тэрээр [[Урианхай]] болон [[Дархад]]уудыг өөртөө элсүүлж чадсан бөгөөд энэ зуур түүний цусан төрлийн хамаатнууд болох [[Абтай хан]] болон [[Хутагтай Сэцэн Хан]] нар нь [[Дөрвөн Ойрад]]ыг нэгтгэсэн нь Монголын эв нэгдэл дахин сэргэхэд
Түүнийг хаан ширээнд сууж байх хугацаанд монголчуудын эв нэгдэл дахин нэг сэргэсэн билээ. Тэрээр [[1558]] оноос [[1592]] он хүртэл хаан ширээнд суусан ба эхэн үедээ тэрээр [[Урианхай]] болон [[Дархад]]уудыг өөртөө элсүүлж чадсан бөгөөд энэ зуур түүний цусан төрлийн хамаатнууд болох [[Абтай хан]] болон [[Хутагтай Сэцэн хунтайж]] нар нь [[Дөрвөн Ойрад]]ыг нэгтгэсэн нь Монголын эв нэгдэл дахин нэгэн удаа бага зэрэг сэргэхэд нөлөөлсөн.
ихээхэн хувь нэмэр болжээ.


[[Төв Хятад]]ыг дайлаар мордож байх үедээ Түмэн Хаан [[Хөх нуур]]ыг өөрийн эрхшээлдээ оруулж чадсан гавъяатай билээ.
[[Мин улс|Умард Хятадыг]] дайлаар мордож байх үедээ Түмэн Хаан, Халх Жарудын Субухай үйзэн нарын цэрэг Ляодуны хотуудыг дайлж байсан. Үүний дүнд нэгэн үе Мин улстай худалдаа наймаа хийхэд хүргэж байжээ.


1576 онд Түмэн Засагт Хаан болон бусад ноёд монголчуудад [[Төвд]] нутгийн [[Буддын шашин|Буддын шашныг]] дэлгэрүүлэхийг дэмжиж энэ үед Буддын шашин нэлээд дэлгэрчээ. Мөн Түмэн нь [[Их Засаг Хууль]]д үндэслэн өөрийн хуулийг зохиосон байна.
1576 оноос Алтан хан болон бусад ноёд Төвдтэй холбоо тогтоож монголчуудад [[Төвд]] нутгийн [[Шарын шашин|шар малгайтны шашныг]] дэлгэрүүлэхийг дэмжиж энэ үед Түмэн хаан, Хөх нуурт очсоноор Говийн өмнөд хэсэгт шарын шашныг төрийн шашин болгожээ. Үүнээс улбаалаад 1580-аад оны үед Халх Монголд, 1590-1600 - аад оны үеэс Ойрад Монголд түгэн дэлгэрэхийн эхлэл суурийг тавьсан байдаг.


Түмэн хаан, засаглалынхаа үед дараах арга хэмжээг явуулжээ.
Түмэн хаан шинэ засаг цаазыг зохион явуулсан тул Түмэн засагт хаан гэж түүхэнд алдаршив. Тэр [[1592]] оны хар луу жил насан өөд болжээ.
* Шинэ засаг цаазыг зохион явуулж, засаг цаазыг чангатагасан
* Төв засгийн газарыг байгуулж, зургаан түмнээс нөлөө бүхий ноёдыг суулгаж, жил бүр хуралдан нутаг бүрийн асуудлыг шийдэх болсон
* Мин улстай хийх худалдааг чухалчлан эе найр, цэрэг дайны аргыг хослуулснаар эдийн засгийн байдлын талаар сэргэж эхэлсэн.
* Цахар түмнийг авч зүүнээс барууншлан Шилийн голын орчимд шилжин сууж, төвлөрөх болсон. Энэ нь хожим Цахарын хаан гэж дуудагдахад хүрсэн.
* Төрд үл захирагдах байдлын эсрэг хандаж, цэргийн хүчийг татан төвлөрүүэхийг чармайх болсон
Түмэн хаан нь засаг цаазыг чангалж, ёс журамыг сайжруулсан тул түүхэнд '''засагт хаан''' гэж түүхэнд алдаршив.


Тэр [[1592]] оны хар луу жил тэнгэрт хальжээ.

== Гэр бүл ==
'''Эцэг''': [[Дарайсүн гүдэн хаан|Дарайсүн хаан]]

Эх: ?

Хатад: ?

'''Хөвүүд:'''
# [[Буян сэцэн хаан]]
# Байшинхор тайж
# Зайсан тайж
# Мангуу тайж
# Үйзэн тайж
# Эсэ тайж
# Сонин тайж
# Тайгун тайж
# Боди тайж
# Сагрул тайж
# Санжа орчи тайж
# Дүүрэн тайж
# Энх тайж
{{s-start}}
{{s-start}}
{{Залгамжлал
{{Залгамжлал
| өмнө = [[Дарайсүн Хүдэн хаан]]
| өмнө = [[Дарайсүн Хүдэн хаан]]
| албан_тушаал = [[Монголын хаан]]
| албан_тушаал = [[Монгол хаад|Монголын хаан]]
| дараа = [[Буян сэцэн хаан]]
| дараа = [[Буян сэцэн хаан]]
| он = [[1558]]-[[1592]]
| он = [[1558]]-[[1592]]

06:27, 31 Наймдугаар сар 2015-ий байдлаарх засвар

Түмэн засагт хаан
Их Монгол Улсын хаан

Түмэн засагт хаан
Хаанчлал15581592
Бүтэн нэрТүмэн
Бусад хэргэмЗасагт хаан
ӨмнөхДарайсүн гүдэн хаан
УдаахБуян сэцэн хаан
ЭцэгДарайсүн гүдэн хаан
УлсУмард Юань
Ургийн овогБоржигин

Түмэн Засагт хаан хэмээн алдаршсан, Дарайсүн гүдэн хааны ууган хүү тэрбээр 1539 оны шаргачин гахай жилд төрсөн бөлгөө.

Түмэн Засагт хаан нь бутралын үеийн бага хаадын нэг бөгөөд Умард Юань гүрнийг захиран суудаг байжээ.

Улс төрийн үйл ажиллагаа

Түүнийг хаан ширээнд сууж байх хугацаанд монголчуудын эв нэгдэл дахин нэг сэргэсэн билээ. Тэрээр 1558 оноос 1592 он хүртэл хаан ширээнд суусан ба эхэн үедээ тэрээр Урианхай болон Дархадуудыг өөртөө элсүүлж чадсан бөгөөд энэ зуур түүний цусан төрлийн хамаатнууд болох Абтай хан болон Хутагтай Сэцэн хунтайж нар нь Дөрвөн Ойрадыг нэгтгэсэн нь Монголын эв нэгдэл дахин нэгэн удаа бага зэрэг сэргэхэд нөлөөлсөн.

Умард Хятадыг дайлаар мордож байх үедээ Түмэн Хаан, Халх Жарудын Субухай үйзэн нарын цэрэг Ляодуны хотуудыг дайлж байсан. Үүний дүнд нэгэн үе Мин улстай худалдаа наймаа хийхэд хүргэж байжээ.

1576 оноос Алтан хан болон бусад ноёд Төвдтэй холбоо тогтоож монголчуудад Төвд нутгийн шар малгайтны шашныг дэлгэрүүлэхийг дэмжиж энэ үед Түмэн хаан, Хөх нуурт очсоноор Говийн өмнөд хэсэгт шарын шашныг төрийн шашин болгожээ. Үүнээс улбаалаад 1580-аад оны үед Халх Монголд, 1590-1600 - аад оны үеэс Ойрад Монголд түгэн дэлгэрэхийн эхлэл суурийг тавьсан байдаг.

Түмэн хаан, засаглалынхаа үед дараах арга хэмжээг явуулжээ.

  • Шинэ засаг цаазыг зохион явуулж, засаг цаазыг чангатагасан
  • Төв засгийн газарыг байгуулж, зургаан түмнээс нөлөө бүхий ноёдыг суулгаж, жил бүр хуралдан нутаг бүрийн асуудлыг шийдэх болсон
  • Мин улстай хийх худалдааг чухалчлан эе найр, цэрэг дайны аргыг хослуулснаар эдийн засгийн байдлын талаар сэргэж эхэлсэн.
  • Цахар түмнийг авч зүүнээс барууншлан Шилийн голын орчимд шилжин сууж, төвлөрөх болсон. Энэ нь хожим Цахарын хаан гэж дуудагдахад хүрсэн.
  • Төрд үл захирагдах байдлын эсрэг хандаж, цэргийн хүчийг татан төвлөрүүэхийг чармайх болсон

Түмэн хаан нь засаг цаазыг чангалж, ёс журамыг сайжруулсан тул түүхэнд засагт хаан гэж түүхэнд алдаршив.

Тэр 1592 оны хар луу жил тэнгэрт хальжээ.

Гэр бүл

Эцэг: Дарайсүн хаан

Эх: ?

Хатад: ?

Хөвүүд:

  1. Буян сэцэн хаан
  2. Байшинхор тайж
  3. Зайсан тайж
  4. Мангуу тайж
  5. Үйзэн тайж
  6. Эсэ тайж
  7. Сонин тайж
  8. Тайгун тайж
  9. Боди тайж
  10. Сагрул тайж
  11. Санжа орчи тайж
  12. Дүүрэн тайж
  13. Энх тайж
Өмнөх
Дарайсүн Хүдэн хаан
Монголын хаан
1558-1592
Дараах
Буян сэцэн хаан