Умард Македон: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 1: Мөр 1:
{{Жааз Улс
{{Жааз Улс
|уугуул_нэр = Република Македонија →<br><small>(''Република Македония'')</small>
|уугуул_нэр = Република Северна Македонија →<br><small>(''Република Северна Македониа'')</small>
|албан_ёсны_нэр ='''Бүгд Найрамдах Македон Улс'''
|албан_ёсны_нэр ='''Бүгд Найрамдах Умар Македон Улс'''
|богино_нэр =Македон улс
|богино_нэр =Македон улс
|далбааны_зураг =Flag of the Republic of Macedonia.svg
|далбааны_зураг =Flag of the Republic of Macedonia.svg
Мөр 9: Мөр 9:
|газрын_зураг =Europe-Macedonia.svg
|газрын_зураг =Europe-Macedonia.svg
|mapsize = 280px
|mapsize = 280px
|нийслэл_хот =[[Скопье]] (0.5 сая)
|нийслэл_хот =[[Скопье]] (0,5 сая)
|хамгийн_том_хот =Скопье, [[Битола]] ...
|хамгийн_том_хот =Скопье, [[Битола]] ...
|албан_ёсны_хэл =[[македон хэл]]
|албан_ёсны_хэл =[[македон хэл]]
|бүс_нутгийн_хэл =
|бүс_нутгийн_хэл =
|үндэс_язгуур = Македоны ард түмэн →<br>64.2% – [[македон үндэстэн]]<br>25.2% – [[албани үндэстэн]]<br>{{nbsp|2}}3.9% – [[турк үндэстэн]]<br>{{nbsp|2}}2.7% – [[цыган ястан]]<br>{{nbsp|2}}4.0% – бусад ард түмэн
|үндэс_язгуур = Македоны ард түмэн →<br>64,2% – [[македон үндэстэн]]<br>25,2% – [[албани үндэстэн]]<br>{{nbsp|2}}3,9% – [[турк үндэстэн]]<br>{{nbsp|2}}2,7% – [[цыган ястан]]<br>{{nbsp|2}}4,0% – бусад ард түмэн
|үндэс_язгуур_он = 2002<ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."]</ref>
|үндэс_язгуур_он = 2002<ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."]</ref>
|нутгийн_олон = [[Македон#Хүн ам|Македоныхон]]<br>(Македон улсынхан)
|нутгийн_олон = [[Македон#Хүн ам|Македоныхон]]<br>(Македон улсынхан)
Мөр 29: Мөр 29:
|түүхэн_огноо2 =[[1993]]-[[4 сарын 8|04-08]]
|түүхэн_огноо2 =[[1993]]-[[4 сарын 8|04-08]]
|түүхэн_үйл2 =Хүлээн зөвшөөрөгдсөн
|түүхэн_үйл2 =Хүлээн зөвшөөрөгдсөн
|газар_нутаг_км2 =25,713
|газар_нутаг_км2 =25 713
|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс =148
|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс=148
|усны_эзлэх_хувь =1.9 %
|усны_эзлэх_хувь =1,9 %
|хүн_амын_тооцоо = 2,058,539 хүн <ref>[http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 Population]</ref>
|хүн_амын_тооцоо = 2 058 539 хүн <ref>[http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 Population]</ref>
|хүн_ам_тооцоолсон_он = 2011
|хүн_ам_тооцоолсон_он = 2011
|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс =146
|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс =146
|хүн_амын_тооллого =2,022,547 хүн <ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."]</ref>
|хүн_амын_тооллого =2 022 547 хүн <ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."]</ref>
|хүн_ам_тоолсон_он =2002
|хүн_ам_тоолсон_он =2002
|хүн_амын_тооллого_эрэмбэ_тоологдсоноор =
|хүн_амын_тооллого_эрэмбэ_тоологдсоноор =
|хүн_амын_нягтрал_нэгж_км2 =80.1
|хүн_амын_нягтрал_нэгж_км2 =80,1
|хүн_амын нягтрал_эрэмбэ_дэс =122
|хүн_амын нягтрал_эрэмбэ_дэс =122
|ДНБ_ХАЧ =$22.147 тэрбум
|ДНБ_ХАЧ =22 147 тэрбум $
|ДНБ_ХАЧ_он =2012
|ДНБ_ХАЧ_он =2012
|ДНБ_ХАЧ_эрэмбэ =
|ДНБ_ХАЧ_эрэмбэ =
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд =$10,718 <ref name=imf2/>
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд =10 718 $ <ref name=imf2/>
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн =$0.198 тэрбум <ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=66&pr.y=13&sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=924&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLUR&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database: Macedonia |publisher=International Monetary Fund |date=October 2013 data}}</ref>
|ДНБ_нэрлэсэн =0,198 тэрбум $ <ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=66&pr.y=13&sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=924&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLUR&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database: Macedonia |publisher=International Monetary Fund |date=October 2013 data}}</ref>
|ДНБ_нэрлэсэн_он =2012
|ДНБ_нэрлэсэн_он =2012
|ДНБ_нэрлэсэн_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд =$4,935 <ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд =4 935$ <ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ХТББИ =44.2
|ХТББИ =44,2
|Илтгэлцүүр_он =2008
|Илтгэлцүүр_он =2008
|Илтгэлцүүр_ангилал =<span style="color:#fc0;">дундаж</span>
|Илтгэлцүүр_ангилал =<span style="color:#fc0;">дундаж</span>
|Илтгэлцүүр_эрэмбэ =
|Илтгэлцүүр_эрэмбэ =
|ХХИ =0.728
|ХХИ =0,728
|ХХИ_он =2012
|ХХИ_он =2012
|ХХИ_ангилал =<span style="color:#090;">сайн</span>
|ХХИ_ангилал =<span style="color:#090;">сайн</span>
Мөр 73: Мөр 73:
}}
}}


'''Бүгд Найрамдах Македон Улс''' ([[Македон хэл]]: ''Република Македонија'') нь [[Зүүн Европ]]ын [[Балканы хойг]]т орших [[бүгд найрамдах улс]] юм. Хуучин [[Югослав]]ын бүрэлдэхүүнд байсан бөгөөд өмнөд талаараа [[Грек]], зүүн талаараа [[Болгар]], баруун талаараа [[Албани]], хойд талаараа [[Серби]] болон [[Косово]]той хиллэдэг, [[далайд гарцгүй улс]] болно.
'''Бүгд Найрамдах Умар Македон Улс''' ([[Македон хэл]]: ''Република Северна Македонија'') нь [[Зүүн Европ]]ын [[Балканы хойг]]т орших [[бүгд найрамдах улс]] юм. Хуучин [[Югослав]]ын бүрэлдэхүүнд байсан бөгөөд өмнөд талаараа [[Грек]], зүүн талаараа [[Болгар]], баруун талаараа [[Албани]], хойд талаараа [[Серби]] болон [[Косово]]той хиллэдэг, [[далайд гарцгүй улс]] болно.


==Түүх==
==Түүх==
Мөр 90: Мөр 90:
Македон дорно өмнө [[Европ]], [[Балканы хойг]]т оршдог. Өмнөд талаараа [[Грек улс|Грек]], дорнод талаараа [[Болгар улс|Болгар]], умардаараа [[Серб улс|Серб]], бүр нарийн хэлвэл [[Косово]], өрнөд талаараа [[Албани улс|Албани]]тай хиллэдэг [[далайд гарцгүй орон]]. Хойд өргөргийн 40°50'-аас 42°20', зүүн өргөргийн 20°27'-оос 23°05' зэргэдийн торонд 25,713 ам дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр эзлэн байна.<ref name="Kabranova"> Romina Kabranova et Zlatko Arsov, [http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/57349/2/Kabranova%20Romina%20cover.pdf «Territorial and Natural Priorities of Macedonia - Important Factor for Tobacco Production Development»]</ref> Жижигдүү буюу дэлхийн 146-р том орон.
Македон дорно өмнө [[Европ]], [[Балканы хойг]]т оршдог. Өмнөд талаараа [[Грек улс|Грек]], дорнод талаараа [[Болгар улс|Болгар]], умардаараа [[Серб улс|Серб]], бүр нарийн хэлвэл [[Косово]], өрнөд талаараа [[Албани улс|Албани]]тай хиллэдэг [[далайд гарцгүй орон]]. Хойд өргөргийн 40°50'-аас 42°20', зүүн өргөргийн 20°27'-оос 23°05' зэргэдийн торонд 25,713 ам дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр эзлэн байна.<ref name="Kabranova"> Romina Kabranova et Zlatko Arsov, [http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/57349/2/Kabranova%20Romina%20cover.pdf «Territorial and Natural Priorities of Macedonia - Important Factor for Tobacco Production Development»]</ref> Жижигдүү буюу дэлхийн 146-р том орон.


Македон 2000 метрээс өндөр 34 оргилтой үндсэндээ уулархаг орон. Хамгийн өндөр [[Кораб]] уул далайн түвшнээс дээш 2,764 м өндөр оргилтой.<ref name="Georgieva">Georgieva et Konechni 1998, p. 1</ref> Уул толгодоос гадна тэгш өндөрлөг, гол горхийн жалга, хөндий бий.<ref name="Kabranova"/> Нутгийн баруун хойноос эх авч зүүн урагш урсаад Грек рүү орж Эгейн тэнгист цутгахаар Македоны нутгаар 301 км урсдаг [[Вардар]] гол хамгийн урт нь гэнэ.<ref name="Georgieva"/> 225 км [[Брегальница]], 207 км [[Црна]] зэрэг бусад гол Вардарт цутгадаг.<ref name="Georgieva2">Georgieva et Konechni 1998, p. 249 </ref> Вардарын сав газар Македоны нутгийн 80 хувийг хамарчээ.<ref name="Georgieva2"/> Македонд 53 нуур цөөрөм байгаагаас [[Охрид]] нуур 349 км² талбайтай, [[Преспа]] нуур 274 км² талбайтай.<ref name="Georgieva"/> Ууландаа халуун рашаан элбэг.<ref> Mira Gorgieva et Kiril Popovski, [http://www.kingmarkoland.com/Upload/Content/Documents/Thermal%20spas%20in%20Macedonia.pdf « Thermal waters in Macedonia »]</ref>
Македон 2000 метрээс өндөр 34 оргилтой үндсэндээ уулархаг орон. Хамгийн өндөр [[Кораб]] уул далайн түвшнээс дээш 2 764 м өндөр оргилтой.<ref name="Georgieva">Georgieva et Konechni 1998, p. 1</ref> Уул толгодоос гадна тэгш өндөрлөг, гол горхийн жалга, хөндий бий.<ref name="Kabranova"/> Нутгийн баруун хойноос эх авч зүүн урагш урсаад Грек рүү орж Эгейн тэнгист цутгахаар Македоны нутгаар 301 км урсдаг [[Вардар]] гол хамгийн урт нь гэнэ.<ref name="Georgieva"/> 225 км [[Брегальница]], 207 км [[Црна]] зэрэг бусад гол Вардарт цутгадаг.<ref name="Georgieva2">Georgieva et Konechni 1998, p. 249 </ref> Вардарын сав газар Македоны нутгийн 80 хувийг хамарчээ.<ref name="Georgieva2"/> Македонд 53 нуур цөөрөм байгаагаас [[Охрид]] нуур 349 км² талбайтай, [[Преспа]] нуур 274 км² талбайтай.<ref name="Georgieva"/> Ууландаа халуун рашаан элбэг.<ref> Mira Gorgieva et Kiril Popovski, [http://www.kingmarkoland.com/Upload/Content/Documents/Thermal%20spas%20in%20Macedonia.pdf « Thermal waters in Macedonia »]</ref>


Македоны газар хөдөлдөг. 1963 онд хүчтэй газар хөдөлж, [[Скопье]] хотыг нурааж байв.
Македоны газар хөдөлдөг. 1963 онд хүчтэй газар хөдөлж, [[Скопье]] хотыг нурааж байв.

10:10, 13 Зургаадугаар сар 2018-ий байдлаарх засвар

Бүгд Найрамдах Умар Македон Улс
Република Северна Македонија →
(Република Северна Македониа)
MK, MKD / БНМакУ улсын далбаа
Төрийн далбаа
MK, MKD / БНМакУ улсын Төрийн сүлд
Төрийн сүлд
Төрийн дуулал: мак. «Денес над Македонија» (Македоны өнөөдөр)
НийслэлСкопье (0,5 сая)
ТомоохонСкопье, Битола ...
Албан ёсны хэлмакедон хэл
Угсаатны бүлгүүд
(2002[1])
Македоны ард түмэн →
64,2% – македон үндэстэн
25,2% – албани үндэстэн
  3,9% – турк үндэстэн
  2,7% – цыган ястан
  4,0% – бусад ард түмэн
Ард түмний нэршилМакедоныхон
(Македон улсынхан)
Төр засагАрдчилсан дэглэм, нэгдмэл
байгууламж
, парламентын
бүгд найрамдах засагтай
• Ерөнхийлөгч
Георге Иванов (2009)
• Ерөнхий сайд
Никола Груевски (2006)
• Улсын хурал
мак. «Собрание» (Хурал)
Югославаас тусгаар тогтносон өдөр
• Тунхаглан зарласан
1991-09-08
• Хүлээн зөвшөөрөгдсөн
1993-04-08
Газар нутаг
• Нийт
25 713 км2 (148)
• Усны эзлэх талбай (%)
1,9 %
Хүн ам
• 2011 тооцоо
2 058 539 хүн [2] (146)
• Тооллого
2 022 547 хүн [3]
• Нягтаршил
80,1/км2
ДНБ (ХАЧТ)2012 тооцоо
• Нийт
22 147 тэрбум $
• Нэг хүнд ноогдох
10 718 $ [4]
ДНБ (нэрлэсэн)2012 тооцоо
• Нийт
0,198 тэрбум $ [4]
• Нэг хүнд ноогдох
4 935$ [4]
ОТББИ (2008)44,2
Error: Invalid Gini value
ХХИ (2012)0,728
Error: Invalid HDI value · 78
Мөнгөний нэгжМакедоны денар (MKD)
Цагийн бүсUTC+1 (ТЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)
UTC+2 (ТЕЗЦ)


Бүгд Найрамдах Умар Македон Улс (Македон хэл: Република Северна Македонија) нь Зүүн Европын Балканы хойгт орших бүгд найрамдах улс юм. Хуучин Югославын бүрэлдэхүүнд байсан бөгөөд өмнөд талаараа Грек, зүүн талаараа Болгар, баруун талаараа Албани, хойд талаараа Серби болон Косовотой хиллэдэг, далайд гарцгүй улс болно.

Түүх

Холбооны Бүгд Найрамдах Социалист Югослав Улсыг задарч түүний бүрэлдэхүүнд байсан 6 Бүгд найоамдах улс бүрэн бие даасан тусгаар тогтносон улс болох үед хошин ч гэмээр, сургамжтай ч гэхээр нэгэн үйл явдал болсон билээ. ХБНСЮУ-ын бүрэлдхүүнд байсан Македон улсыг энэхүү нэрээрээ тусгаар тогтнолоо зарлан НҮБ-ын гишүүн болох хүсэлтээ гаргахад уг хүсэлтийг Грек улс эрс шийдвэртэй эсэргүүцсэн байна. Учир нь Грек улс Македон гэдэг нэр нь Грекийн түүх соёлтой салшгүй холбоото, түүнээс гадна уг нэрээр нэршигдэж байсан нутаг дэвсгэр, ард түмэн нь мөн Гректэй холбоотой учир үүнтэй ямар ч холбоо, үндэслэл байхгүй, сүүлд суурьшсан слав гаралтай үндэстэнд энэхүү нэршлийг өгөх нь буруу гэж үзэж эсэргүүцэл илэрхийлсэн байна. Энэхүү байдлыг харгалзан НҮБ-аас тус улсыг Хуучин Югославын Бүгд Найрамдах Македон Улс гэдэг нэрээр НҮБ-ын гишүүн болгосон түүхтэй билээ.

Газар зүй

Физик газар зүйн зураг
Эртний гарвалтай Охрид нуур

Македон дорно өмнө Европ, Балканы хойгт оршдог. Өмнөд талаараа Грек, дорнод талаараа Болгар, умардаараа Серб, бүр нарийн хэлвэл Косово, өрнөд талаараа Албанитай хиллэдэг далайд гарцгүй орон. Хойд өргөргийн 40°50'-аас 42°20', зүүн өргөргийн 20°27'-оос 23°05' зэргэдийн торонд 25,713 ам дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр эзлэн байна.[5] Жижигдүү буюу дэлхийн 146-р том орон.

Македон 2000 метрээс өндөр 34 оргилтой үндсэндээ уулархаг орон. Хамгийн өндөр Кораб уул далайн түвшнээс дээш 2 764 м өндөр оргилтой.[6] Уул толгодоос гадна тэгш өндөрлөг, гол горхийн жалга, хөндий бий.[5] Нутгийн баруун хойноос эх авч зүүн урагш урсаад Грек рүү орж Эгейн тэнгист цутгахаар Македоны нутгаар 301 км урсдаг Вардар гол хамгийн урт нь гэнэ.[6] 225 км Брегальница, 207 км Црна зэрэг бусад гол Вардарт цутгадаг.[7] Вардарын сав газар Македоны нутгийн 80 хувийг хамарчээ.[7] Македонд 53 нуур цөөрөм байгаагаас Охрид нуур 349 км² талбайтай, Преспа нуур 274 км² талбайтай.[6] Ууландаа халуун рашаан элбэг.[8]

Македоны газар хөдөлдөг. 1963 онд хүчтэй газар хөдөлж, Скопье хотыг нурааж байв.

Уур амьсгал

Македонд дөрвөн улирал тохионо. Зун халуун, хуурай, өвөлдөө цастай хүйтэн. Өвөл -20 °C, зун 40°C температурт хүрдэг. Хур тунадас бага, Вардарын хөндийд жилд 450 мм унана.[9]

Зүүлт

  1. "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."
  2. Population
  3. "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005."
  4. 4.0 4.1 4.2 "World Economic Outlook Database: Macedonia". International Monetary Fund. October 2013 data. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
  5. 5.0 5.1 Romina Kabranova et Zlatko Arsov, «Territorial and Natural Priorities of Macedonia - Important Factor for Tobacco Production Development»
  6. 6.0 6.1 6.2 Georgieva et Konechni 1998, p. 1
  7. 7.0 7.1 Georgieva et Konechni 1998, p. 249
  8. Mira Gorgieva et Kiril Popovski, « Thermal waters in Macedonia »
  9. Georgieva et Konechni 1998, p. 73

Гадаад холбоос

 Commons: Republic of Macedonia – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан