Чингиз Айтматов: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 56: Мөр 56:
[[Ангилал:20-р зууны утга зохиол]]
[[Ангилал:20-р зууны утга зохиол]]
[[Ангилал:Орос хэлээрx утга зохиол]]
[[Ангилал:Орос хэлээрx утга зохиол]]
[[Ангилал:Хиргис хэлээрx утга зохиол]]
[[Ангилал:Киргиз хэлээрx утга зохиол]]
[[Ангилал:Роман]]
[[Ангилал:Роман]]
[[Ангилал:Өгүүллэг]]
[[Ангилал:Өгүүллэг]]
Мөр 62: Мөр 62:
[[Ангилал:Драм]]
[[Ангилал:Драм]]
[[Ангилал:Эссе]]
[[Ангилал:Эссе]]
[[Ангилал:Хиргис хэлнээс орчуулагч]]
[[Ангилал:Киргиз хэлнээс орчуулагч]]
[[Ангилал:Орос хэл рүү орчуулагч]]
[[Ангилал:Орос хэл рүү орчуулагч]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын сэтгүүлч]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын сэтгүүлч]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын дээд зөвлөлийн гишүүн]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын дээд зөвлөлийн гишүүн]]
[[Ангилал:Люксембург дахь ЗХУ-ын элчин сайд]]
[[Ангилал:Люксембург дахь ЗХУ-ын элчин сайд]]
[[Ангилал:Бельги дэх Хиргисийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Бельги дэх Киргизийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Люксембург дахь Хиргисийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Люксембург дахь Киргизийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Нидерланд дахь Хиргисийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Нидерланд дахь Киргизийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Франц дахь Хиргисийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Франц дахь Киргизийн элчин сайд]]
[[Ангилал:Зөвлөлтийн социалист хөдөлмөрийн баатар]]
[[Ангилал:Зөвлөлтийн социалист хөдөлмөрийн баатар]]
[[Ангилал:Лениний нэрэмжит шагналтан]]
[[Ангилал:Лениний нэрэмжит шагналтан]]
Мөр 84: Мөр 84:
[[Ангилал:Ардчилсан Германы урлагийн академийн гишүүн]]
[[Ангилал:Ардчилсан Германы урлагийн академийн гишүүн]]
[[Ангилал:Шинжлэх ухааны уран зөгнөлт зохиол]]
[[Ангилал:Шинжлэх ухааны уран зөгнөлт зохиол]]
[[Ангилал:Хиргисүүд]]
[[Ангилал:Киргизүүд]]
[[Ангилал:1928 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1928 онд төрсөн]]
[[Ангилал:2008 онд өнгөрсөн]]
[[Ангилал:2008 онд өнгөрсөн]]

13:32, 25 Есдүгээр сар 2019-ий байдлаарх засвар

Айтматов, 2007 он

Чингиз Айтматов (кир. Чыңгыз Айтматов, Орос: Чингиз Торекулович Айтматов 1928 оны 12 сарын 12 - 2008 оны 6 сарын 10) нь орос, хиргис хэлээр уран бүтээлээ туурвидаг зохиолч байв. Тэрээр Кыргызстаны утга зохиолын хамгийн том төлөөлөгч юм.

Намтар

Айтматовын эцэг эх нь ЗСБНКиргиз улсын Шекер хотод ажилладаг байв. Чингиз гэдэг нэр нь Монголын их хаан Чингис хааны нэр юм. Хүүхэд байхдаа бусад киргизчүүдийн адил гэр бүлийн хамтаар нүүдэллэн өсчээ. 1937 онд түүний эцэг "буржуйлаг национализм"-ын хэрэгт холбогдон Москвад баривчлагдаж, 1938 онд цаазлагдсан байна.[1]

Тэрээр төрөлх хотдоо сургуульд суралцаж, 14 настайгаасаа тосгоны зөвлөлийн нарийн бичгийн даргын ажлыг хийж байв. Мөн татвар цуглуулагч, ачигч, инженерийн туслах гэх мэт олон янзын ажил эрхэлж байжээ.

1946 онд Айтматов Фрунзе хот дахь Киргизийн Хөдөө Аж Ахуйн Дээд Сургуулийн мал аж ахуйн салбарт элсэн орж суралцав. Хожим 1956 - 1958 онд Москва дахь Максим Горькийн нэрэмжит Утга Зохиолын Дээд Сургуульд суралцаж, зохиолч мэргэжилтэй болжээ. Төгссөнийхөө дараа 8 жил "Правда" сонины газарт ажиллав. Түүний орос хэлээр гаргасан анхны бүтээл нь 1952 онд Сонин түгээгч Жиуйо, Ашым нэртэй гарчээ. Киргиздээ анхны бүтээлээ Ак Жаан (Цагаан бороо) нэрээр 1954 онд гаргасан бөгөөд түүнийг алдарт хүргэсэн Жамиля-гаа 1958 онд хэвлүүлжээ. 1980 онд анхны роман Зуун жилээс ч урт өдөр нь хэвлэгдсэн бол удаах роман Цаазын тавцан нь 1988 онд хэвлэгдсэн байна. Цаазын тавцан зохиолыг Г.Акимын орчуулгаар монгол уншигчид амтархан уншсан билээ.

Айтматов 2008 оны 5 сарын 16-нд бөөрний дутагдлын улмаас Германы Нюрнберг хотын эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлж байгаад мөн оны 6 сарын 10-нд 79 насандаа хатгаагаар нас баржээ[1] Түүнийг нас барсан тухай мэдээндээ Нью-Йорк Таймс сонин "ЗХУ-ын хязгаар нутаг болох ЗСБНКиргиз Улсын ард иргэдийн ЗХУ задрахын өмнөх үеийн дуу хоолойг илтгэсэн коммунист зохиолч" гэж тодорхойлоод "хожим дипломатч, ЗХУ-ын лидер Михайл Горбачевын зөвлөгч, дотны найз болжээ."[2] гэж нэмсэн байдаг. Тэрээр 1963 онд Жамиля зохиолоороо Лениний одонгоор шагнуулсан бол Баяртай, Гульсары! зохиолоороо ЗХУ-ын төрийн шагнал хүртжээ.

Улс төрд

Тэрээр зохиолчийн ажлаас гадна Кыргызстанаас Европын холбоо, НАТО, ЮНЕСКО болон Бенилюксийн орнуудад суух элчин сайдын ажлыг хийж байв[1]. Мөн тэрээр Кыргызстаны гадаад хэргийн сайд асан Аскар Айтматовын эцэг юм.

Айтматов ба Монгол

Чингиз Айтматов нь хэдийгээр Монголын их хааны нэрээр нэрлэгдсэн хүн боловч монголчуудын эсрэг антимонголист үзэлтэй хүн юм. Энэ нь түүний зохиол бүтээлд тодорхой харагддаг. Ж: "Зуунаас урт өдөр" романд Ага цагаан ингэний тухай домогт Монголчуудын дээд өвгийн нэг болох Жужанчуудыг Жуанжуанчууд гэж буруугаар нэрлэж, тэд нар буюу нүүдэлчдийг харгис хэрцгий алуурчин байдлаар илэрхийлсэн төдийгүй түүхэнд байгаагүй манкурт боол гэдэг нэршлийг гарган түүнийг хэрхэн бий болгодог талаар үнэмшилтэйгээр зохиомол түүх бичсэн байдаг. Мөн Айтматов нь Чингис хаан бол Монгол хүн биш гэж удаа дараа мэдэгдэл гаргаж, монголчуудыг харгис хэрцгий алахаас өөр юм мэддэггүй зэрлэгүүд гэж хэлдэг байсан байна.

Бүтээлүүд

(Орос гарчгийг нь хаалтанд бичив)

  • Хэцүү зам (1956)
  • Нүүр нүүрээрээ ("Лицом к лицу", 1957)
  • Жамиля[3] ("Джамиля", 1958)
  • Анхны багш ("Первый учитель", 1962)
  • Уулс ба тал нутгийн дууль ("Повести гор и степей", 1963)
  • Баяртай, Гульсары![4]("Прощай, Гульсары", 1966)
  • Цагаан завь ("Белый пароход", 1970)
  • Фүжи ууланд авирсан нь ("Восхождение на Фудзияму", 1973)
  • Зуун жилээс ч урт өдөр ("И дольше века длится день", 1980)
  • Цаазын тавцан ("Плаха", 1986)
  • Уулс бөхийх цагт ("Когда горы падают", 2006)

Цахим холбоос

 Commons: Chinghiz Aitmatov – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эшлэл

  1. 1.0 1.1 1.2 Kyrgyz writer, perestroika ally Aitmatov dies on Reuters UK, 10 June 2008
  2. Chingiz Aitmatov, Who Wrote of Life in U.S.S.R., Is Dead at 79 by Bruce Weber in The New York Times, 15 June 2008
  3. Chingiz Aitmatov. Jamila. Translated by Fainna Glagoleva. Prepared for the Internet by Iraj Bashiri, 2002. http://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Stories/Jamila.html
  4. Chingiz Aitmatov. FAREWELL, GYULSARY! Translation into English by Progress Publishers, 1973;http://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Stories/Gyulsary.html (Text in English)