Улаанбаатар: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
43.242.243.42 (Яриа) хэрэглэгчийн 594968 засварыг цуцлах
Tag: Undo
Orgio89 (Яриа) хэрэглэгчийн 594977 засварыг цуцлах
Tag: Undo
Мөр 79: Мөр 79:
тогтжээ. Өмнө нь [[Буддын шашин|шашин]], худалдааны төв байсан бол [[Олноо өргөгдсөн Монгол улс|1911 оноос улсын]] нийслэл болж, [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|XX зуун]]д [[барилга]]жиж, [[аж үйлдвэр]]жиж, [[Монгол Улс|XXI зуунд]] улам л их хотын төрх бүрдэж байна. Улаанбаатар [[Монгол улс|МУ]]-ын [[Монгол улсын улс төр|улс төр]], [[Монголын эдийн засаг|эдийн засаг]], [[Шинжлэх ухаан ба технологи Монголд|технологи]]ын төв юм.
тогтжээ. Өмнө нь [[Буддын шашин|шашин]], худалдааны төв байсан бол [[Олноо өргөгдсөн Монгол улс|1911 оноос улсын]] нийслэл болж, [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|XX зуун]]д [[барилга]]жиж, [[аж үйлдвэр]]жиж, [[Монгол Улс|XXI зуунд]] улам л их хотын төрх бүрдэж байна. Улаанбаатар [[Монгол улс|МУ]]-ын [[Монгол улсын улс төр|улс төр]], [[Монголын эдийн засаг|эдийн засаг]], [[Шинжлэх ухаан ба технологи Монголд|технологи]]ын төв юм.


1639 онд [[Бүрд сум|Ширээт нуур]]ын газар [[Занабазар]]ыг шашны тэргүүнд өргөмжилж орд өргөө барьсан нь өргөжсөөр Улаанбаатар болжээ. Түүхэндээ хэдэн нэрийг үдсэн. 1639 оноос '''Өргөө''' ({{юникодмонгол|ᠥᠷᠭᠦᠭᠡ|v}}), 1651 оноос '''Номын хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠨᠣᠮ {{zwj}}ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:1.5em;word-wrap:normal}}), 1706 оноос '''Их хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠶᠡᠬᠡ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:1.5em;word-wrap:normal}}), 1912 оноос '''Нийслэл хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠨᠡᠶᠢᠰᠯᠡᠯ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:2.3em;word-wrap:normal}}) хэмээж байгаад 1924 оноос хойш '''Улаанбаатар''' ({{юникодмонгол|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ|v}}) гэв.<ref>[http://www.ulaanbaatar.mn/content/show/20 МОНГОЛ УЛСЫН НИЙСЛЭЛ УЛААНБААТАР ХОТЫН ТҮҮХ]</ref> XX зууны эхэнд ''Богдын хүрээ'', ''Да хүрээ'', зүгээр л ''Хүрээ'' ({{юникодмонгол|ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v}}) гэхэд ойлгодог байсан шиг одоо ''УБ'', ''Нийслэл'' гэж бичих, ''Хот'' гэж ярихад тодорхой танигдана.
1639 онд [[Бүрд сум|Ширээт нуур]]ын газар [[Занабазар]]ыг шашны тэргүүнд өргөмжилж орд өргөө барьсан нь өргөжсөөр Улаанбаатар болжээ. Түүхэндээ хэдэн нэрийг үдсэн. 1639 оноос '''Өргөө''' ({{юникодмонгол|ᠥᠷᠭᠦᠭᠡ|v}}), 1651 оноос '''Номын хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠨᠣᠮ {{zwj}}ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:1.5em;word-wrap:normal}}), 1706 оноос '''Их хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠶᠡᠬᠡ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:1.5em;word-wrap:normal}}), 1912 оноос '''Нийслэл хүрээ''' ({{юникодмонгол|ᠨᠡᠶᠢᠰᠯᠡᠯ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v|style=max-height:2.3em;word-wrap:normal}}) хэмээж байгаад 1924 оноос хойш '''Улаанбаатар''' ({{юникодмонгол|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ|v}}) гэв.<ref>[http://www.ulaanbaatar.mn/content/show/20 МОНГОЛ УЛСЫН НИЙСЛЭЛ УЛААНБААТАР ХОТЫН ТҮҮХ]</ref> XX зууны эхэнд ''Богдын хүрээ'', ''Да хүрээ'',
''Хүрээ'' ({{юникодмонгол|ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ|v}}) гэхэд ойлгодог байсан шиг одоо ''УБ'', ''Нийслэл'' гэж бичих, ''Хот'' гэж ярихад тодорхой танигдана.


=== Гадаадад ===
=== Гадаадад ===

03:59, 1 Арваннэгдүгээр сар 2019-ий байдлаарх засвар

Улаанбаатар хот
нийслэл
Зайсан толгойн дээрээс хотыг харахад
Зайсан толгойн дээрээс хотыг харахад

Сүлд туг

Сүлд тэмдэг
Хоч:    "Азийн цагаан дагина"
Монгол орон дахь Улаанбаатар нийслэл
Монгол орон дахь Улаанбаатар нийслэл
Улаанбаатар is located in Mongolia
Улаанбаатар
Улаанбаатар
Монгол орон дахь Улаанбаатар хот
Улс орон  Монгол
Нийслэл Улаанбаатар
Дүүрэг Улаанбаатар нийслэлийн
нэр бүхий 9 дүүрэг, тэднээс
6 нь Улаанбаатар хотынх.
Газар нутаг 4,704.4 км²
Газрын байц д.т.д. 1350 м
Хүн ам (тоол.) 2010 онд 1,240,048 хүн[1]
- МУ-ын иргэн 1,230,712 хүн (99.2%) [2]
Хүн ам (тооц.) 2016 онд 1,440,447 хүн[3]
Нягт сийрэг 2016 онд 306.5 хүн/км²[4]
Ард түмэн олонх нь монгол үндэстэн
Нутгийн олон - Улаанбаатарынхан
- Нийслэлийнхэн
1639 он Өргөө үүссэн
1709 он Их хүрээ болсон
1778 он Одооны газарт төвхнөсөн
1911 он Нийслэл хүрээ болсон
1924 он Улаанбаатар болсон
ИТХ-ын дарга Рэнцэндагвын Дагва (МАН)
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Сайнбуяны Амарсайхан (МАН)
Цагийн бүс УБ-ын цаг (НЗНЦ+8)
Утасны дуг. (+976) 11
Шуудан-дугаар 210 xxx
ТХ-улсын дугаар УБ, УН
Цахим хуудас ulaanbaatar.mn
Богд уулын ард Улаанбаатар хот цайран байна
Богд уулын ард Улаанбаатар хот цайран байна
Улаанбаатар хотыг Зайсан толгой дээрээс харах

Улаанбаатар (ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ улаганбагатур, улаан-баа-тар) нь Монгол улсын нийслэл бөгөөд Монгол Улсын цорын ганц саятан хот. 1992 оны шинэ нутаг дэвсгэрийн хуваариар үндсэн 6, дагуул 3, бүгд 9 дүүрэгтэй, 4,704.4 км2 газартай. 2014 оны сүүлээр Нийслэлд 1.314.000 хүн оршин сууж байв.

Улаанбаатар хот Монгол улсын төв хэсэгт хуучнаар Алтан тэвшийн хөндий, өнөөгийнхөөр Туул-Сэлбийн гол бэлчир хөндийд, далайн түвшнээс дээш 1300-1350 метр өндөрт Богд хан, Сонгино хайрхан, Чингэлтэй уул, Баянзүрх дөрвөн уулаар хүрээлэгдэн оршдог.

Нэрийн түүх

1639 онд Ширээт цагаан нуурт Өндөр гэгээнийг залж орд өргөө боссоноор Улаанбаатар хот байгуулагджээ. 1778 он хүртэл олон газар нүүдэллэж байгаад одоогийн байрлалдаа тогтжээ. Өмнө нь шашин, худалдааны төв байсан бол 1911 оноос улсын нийслэл болж, XX зуунд барилгажиж, аж үйлдвэржиж, XXI зуунд улам л их хотын төрх бүрдэж байна. Улаанбаатар МУ-ын улс төр, эдийн засаг, технологиын төв юм.

1639 онд Ширээт нуурын газар Занабазарыг шашны тэргүүнд өргөмжилж орд өргөө барьсан нь өргөжсөөр Улаанбаатар болжээ. Түүхэндээ хэдэн нэрийг үдсэн. 1639 оноос Өргөө (ᠥᠷᠭᠦᠭᠡ), 1651 оноос Номын хүрээ (ᠨᠣᠮ ‍ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ), 1706 оноос Их хүрээ (ᠶᠡᠬᠡ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ), 1912 оноос Нийслэл хүрээ (ᠨᠡᠶᠢᠰᠯᠡᠯ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ) хэмээж байгаад 1924 оноос хойш Улаанбаатар (ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ) гэв.[5] XX зууны эхэнд Богдын хүрээ, Да хүрээ,

Хүрээ (ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠨ) гэхэд ойлгодог байсан шиг одоо УБ, Нийслэл гэж бичих, Хот гэж ярихад тодорхой танигдана.

Гадаадад

Европ хэлэнд Урга (Urga) (Өргөө) гэж нэрлэж байсан бол дараад нь Улан-Батор (Ulan Bator) гэж нэрлэж байв. Одоо барууны хэвлэл мэдээлэл зөв дуудлага буюу Ulaanbaatar гэсэн нэрээр Улаанбаатарыг нэрлэж байна.

Түүх

Урьд үе

Монголын нууц товчоонд тэмдэглэснээр «12-р зууны хоёрдугаар хагаст Хэрэйд аймгийн удирдагч Ван ханы өргөө нь Туулын хар шугуй гэдэг газар байв» гэж тэмдэглэсэн нь одоогийн Улаанбаатар хот оршиж буй хөндийг гэж судлаачид таамагладаг.

Их Монгол Улсын анхны нийслэл Хар Хорум хот нь Орхон голын хөндийд цогцолсон ба Юань улс нуран унасны дараа Мин улсын довтолгоонд хоёронтоо галдан шатаагджээ.

Түүнээс хойш монголчууд нэгдмэл байдалгүй болоод нүүдлийн иргэншилд бүрэн шилжиж, хот байгуулах завдалгүй дотоод, гадаадад тэмцэлдэн байлдацгааж байснаас үүдэн, амарлингуй байдлыг дэлгэрүүлэхээр 16-р зуунаас шарын шашинд сүсэглэснээр Монголд сүм хийдүүд баригдаж эхэлсэн юм. Ингэснээр Монголчуудын хот, хүрээ цогцлоох идэвх сэргэж, анхлан Абтай сайн хан Хар Хорум хотын бууринд Эрдэнэ зуу хийдийг босгожээ.

Түшээт хан Гомбодоржийн хүү Занабазарыг анхны Богд Жибзундамба хутугтаар өргөмжлөн 1639 онд одоогийн Өвөрхангай аймгийн Бүрд сумын нутаг дахь Ширээт цагаан нуур гэдэг газар Өргөө нэртэйгээр одоогийн УБ-н суурийг үндэслэжээ. Ингэж нүүлгэхдээ Эрдэнэ зуу хийдийн доторх мөнхийн галтай Баруун өргөөг нүүлгэн гаргаж Занабазарын өргөөтэй нэгдүүлж Ширээ цагаан нууранд аваачжээ. Баруун өргөө нь төрийн гал голомтын бэлгэдэл өргөө байжээ. Ингэж төр, шашны гол үнэт зүйлсийг нэгдүүлсэнээр нийслэл үүссэн гэж үздэг. Нийслэл маань Орхон, Тамир, Туул голуудын хөндий дагуу 29 удаа нүүдэллэсний эцэст 1778 онд одоогийн байгаа газар суурьшиж Их хүрээ нэртэй болжээ.

Өргүгэ
Йэхэ хүрйи-э
Нэйислэл хүрйи-э
Улаганбагатур

1756 онд анхны шашны сургууль болох "Цаниг" байгуулагдсан бөгөөд 1786 оноос манж амбанд Сэцэн хан, Түшээт хан хоёр аймгийг хариуцуулах болсон зэрэг олон шалтгаанаас Их хүрээ суурьших шаардлагатай болжээ. 1780-1870 оны хооронд 70 гаруй суурин сүм, дуган, ялангуяа өнөөгийн Гандантэгчэнлин хийд 1809 онд баригджээ. 1861 онд Оросын консулын газар байгуулагджээ. Хүрээний хүн ам нэмэгдсээр 1910 онд 50 мянга болжээ[6].

Орчин үе

1911 оны 12-р сард Богд хаант Монгол улс тунхаглагдаж, Нийслэл хүрээ нэртэй болсон. 1919 онд Сю Шүжанээр толгойлуулсан Хятад цэрэгт хот эзлэгдсэн ба 1921 оны 2-р сард Барон Унгернээр толгойлуулсан цагаан цэргүүд Хятад цэргээс хүрээг чөлөөлж, Богдыг дахин хаан ширээнд залсан бол 3-р сард Хиагт хотыг чөлөөлсөн Монгол-Зөвлөлтийн цэргүүд цагаантнуудыг 6-р сард цохин дутаалгаснаас хойш нийслэл нь гадаадын цэргийн түрэмгийллээс чөлөөлөгдсөн.

1924 оны үндсэн хуулиар Улаанбаатар нэртэй болсон байна. Социализмын үед болон голдуу Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа ЗХУ-ын тэтгэлэгтэйгээр хуучны гэр хороолол нь аажмаар байраар солигдож эхэлсэн. Наушки-Улаанбаатар-Замын-Үүдийн чиглэлийн замууд 1949, 1956 онуудад баригдсанаар өрнө, дорнотой төмөр замаар холбогдсон бөгөөд кинотеатр, жүжгийн театр, музей зэрэг олноор баригджээ. Харин нөгөө талаас 1930-аад оны сүүлчийн хэлмэгдүүлэлтийн дараа социализмын өмнөх үеийн сүм, хийдүүд устгагдсан байна.

1913 онд Өргөөгийн дүр зураг

Нэн орчин үе

1990 оны ардчилсан нийгэм, зах зээлийн эдийн засгийн төлөөх тэмцэл Улаанбаатарт өрнөжээ. Энэ тэмцлийн үр дүнд дэлхийд нээлттэй болсон явдлаас Улаанбаатар хот шинэ хөгжлийн үеэ эхлүүлжээ. Хөгжил, төвлөрөлийг дагаж нийслэлд хүн амын хэт төвлөрөл гаарч, сүүлийн 15 жилд хоёр дахин өсчээ. Өнөөдөр нийслэлд хүн ам ихэссэнээс гэр хороолол хүрээгээ улам тэлсээр байна. Мөн нийт Монгол улсын хүн амын 40% энд байгаагаас үүдэн олон нийгмийн, байгалийн, тээврийн бэрхшээлүүдтэй тулгарч байна. Сүүлийн жилүүдэд шинэ барилга олноор баригдаж байгаа бөгөөд орон сууцны үнэ маш их өсч байгаа.

Улаанбаатар хотын ирээдүйн төлөвлөлт нь Монгол улсын шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэлийн төв болон хөгжих хэтийн хандлагатай байна.

Газар зүй

Улаанбаатар хот нь Хэнтийн нурууны урд үзүүр болох Баянзүрх, Богд хан, Сонгино хайрхан, Чингэлтэй хайрхан уулсаар зүүн, урд, баруун, хойд талаараа тус тус хүрээлэгдсэн бөгөөд Туул, Сэлбэ голуудын бэлчир хөндийд байрладаг. Дунджаар далайн түвшнээс дээш 1351 м өндөрт оршдог.

Нийт 4,704.4 км2 нутагтай.

Уур амьсгал

Улаанбаатар нь маш өндөр газарт, харьцангуй өндөр өргөрөгт, ямар ч эргээс хэдэн зуун километр зайтай оршдог зэрэг шалтгаанаас болж дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлд тооцогддог. Жилийн дундаж температур нь -1.3 °C. Богино, дулаан зунтай бөгөөд урт, маш хүйтэн, хуурай өвөлтэй.

Жилийн дундаж хур тунадас нь 242.7 мм, дундаж чийгшилт нь 69%.

Улаанбаатар хотын хаврын улирал нь 5 сарын дунд хүртэл үргэлжлэх бөгөөд дунджаар 5°С, дулаахан өдрүүдтэйгээс гадна сэрүүхэн ч өдрүүдтэй. Мөн гэнэт цасан шуурга ч тавьдаг. Харин зуны улирал нь дунджаар 30°С дулаан, бороотой, зарим тохиолдолд гэнэтийн мөндөр ордог.

Намрын улиралд нарлаг налгар өдрүүд удаанаар үргэлжилдэг бөгөөд дундаж дулаан нь 7°С. Моддын навчис шарлаж, аажмаар хүйтрэн цас аажмаар орж хэлдэг.

Улаанбаатар хотод ихэвчлэн маш хүйтэн өвөл болдог. Дундаж температур нь -25°С хүрдэг. Хэдийгээр өвөлдөө их хүйтэн байх ч үүл багатай нарлаг өдрүүдтэй үе олон байна.

Улаанбаатар
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
2
 
-14
-25
 
 
1.9
 
-9
-22
 
 
3.3
 
-1
-14
 
 
8.4
 
9
-5
 
 
13
 
17
2
 
 
51
 
21
8
 
 
66
 
22
10
 
 
76
 
19
8
 
 
32
 
14
2
 
 
8.3
 
8
-5
 
 
4.9
 
-3
-14
 
 
3.2
 
-12
-22
Температур °CТунадас мм
Эх сурвалж: WMO; wetterkontor.de
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Улаанбаатар
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) −14.4 −8.9 −0.8 8.7 17.1 20.8 21.8 19.3 14.4 8.1 −3.4 −11.9 Ø 6
Мин. Температур (°C) −25.0 −21.6 −13.8 −5.2 2.3 7.8 10.0 7.6 1.5 −4.6 −14.4 −21.6 Ø −6.3
Тунадас (мм) 2.0 1.9 3.3 8.4 13.4 50.9 65.7 76.3 32.1 8.3 4.9 3.2 Σ 270.4
Нартай цаг (h/d) 5.7 7.3 8.5 8.8 9.6 9.0 8.0 8.3 8.2 7.4 5.9 5.0 Ø 7.6
Бороотой өдөр (d) 7 5 7 8 8 14 18 16 10 7 8 9 Σ 117
Агаарын чийгшил (%) 78 74 63 53 49 57 63 65 63 63 71 78 Ø 64.7
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
−14.4
−25.0
−8.9
−21.6
−0.8
−13.8
8.7
−5.2
17.1
2.3
20.8
7.8
21.8
10.0
19.3
7.6
14.4
1.5
8.1
−4.6
−3.4
−14.4
−11.9
−21.6
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
2.0
1.9
3.3
8.4
13.4
50.9
65.7
76.3
32.1
8.3
4.9
3.2
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: WMO; wetterkontor.de

Засаг захиргаа

Үндсэн өгүүлэл: Дүүрэг
Газрын зураг
Сүхбаатарын талбай

Улаанбаатар нь Монгол Улсын Нийслэл бөгөөд Баянзүрх, Баянгол, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Сүхбаатар, Хан-Уул, Налайх, Багануур, Багахангай гэсэн 9 дүүрэгт хуваагддаг. Дүүрэг бүр нь хороодод хуваагдана. Мөн Налайх, Багануур, Багахангай гэсэн 3 дүүрэг, хотын төвөөс алслагдсан байдаг.

Хотыг 4 жил тутамд хотынхоо нийт иргэдээс сонгогддог Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал удирдах бөгөөд Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал хотын даргын нэрийг дэвшүүлж Монгол Улсын Ерөнхий сайдад өргөн барьдаг бөгөөд Ерөнхий сайд бүрэн эрхийн хүрээнд хотын даргыг 4 жилийн хугацаатайгаар томилдог. Хотын дарга нь Улаанбаатар хотын нийт газар нутагт Монгол улсын хуулийг хэрэгжүүлдэг бөгөөд ИТХ-даа тайлагнадаг.

Нийслэлийн дүүргүүд

Дүүрэг нь нийслэлийн засаг захиргааны нэгж юм. Нийслэл.9 дүүрэгтэй бөгөөд тэдгээр нь цааш хороодод хуваагдана. Дүүрэг бүр нь Улсын Их Хурлын сонгуульд тойрог болдог.

Улаанбаатар хотын дүүргүүд[7]
Дүүрэг Хороод Хүн ам
01.01.2006
Хүн амын
өсөлт
(%)
Хүн ам
01.01.2007
Хүн амын
өсөлт
(%)
Хүн ам
01.01.2008
Газар нутаг
km²
Нягтшил
/km²
Багануур 4 25,261 1.9 25,731 0.9 25,969 620.2 41.9
Багахангай 2 3,776 1.4 3,827 1.0 3,864 140.0 27.6
Баянгол 20 160,479 0.2 160,818 2.7 165,159 29.5 5,598.6
Баянзүрх 20 196,132 7.9 211,614 4.7 221,565 1,244.1 178.1
Налайх 7 26,529 2.9 27,297 3.1 28,152 687.6 40.9
Сонгинохайрхан 21 204,587 3.2 211,056 4.4 220,295 1,200.6 183.5
Сүхбаатар 16 117,233 5.0 123,041 5.2 129,486 208.4 621.3
Хан-Уул 14 87,912 3.4 90,925 4.1 94,670 484.7 195.3
Чингэлтэй 18 130,501 1.8 132,883 2.4 136,014 89.3 1,523.1
Нийт 121 952,410 3.7 987,192 3.8 1,025,174 4,704.4 217.9
Чингис зочид буудал

Хүн амзүй

Улаанбаатар хотын хүн ам нь 2014 оны байдлаар[8] 1,324,000 бөгөөд нягтшил нь квадрат километр тутамд 300 хүн. Нийт хотын хүн амын 67%-ийг 35-аас доош насны залуучууд эзэлдэг бөгөөд үүнээс 30% нь 16-аас доош насны хүүхдүүд байна.

Хүн амын тоо[9]
Он Бүгд
(мянган хүн)
Улсын дүнд
эзлэх хувь
1926 1.5 0.22
1930 10.5 1.44
1940 24.2 3.28
1950 95.8 12.62
1960 145.8 15.56
1970 280.5 22.80
1980 418.7 25.54
1990 560.6 26.71
2000 760.1 32.02
2010 1112.3 40.66
2011 1151.5 41.41
2012 1287.1 45.78
2013 1318.1 45.96
2014 1372.0 46.82
2015 1363.0 45.50
2016 1396.3 45.66
2017 1440.4 46.2
2018 1463.0 46.03

Тээвэр

Олон улсын

Улаанбаатарт хотын баруун өмнөд хэсэгт, 18 км зайд орших Чингис хаан олон улсын нисэх буудал байрладаг. Энэ нисэх буудлаас үндэсний тээвэрлэгч МИАТ төрийн өмчит компани Токио, Сөүл, Берлин, Москва, Эрхүү, Бээжин, Хонконг хотууд руу нислэг үйлддэг. Мөн гадаадтай Монголын төмөр замаар Транс-Сибирийн төмөр зам, Хятадын төмөр замын сүлжээтэй холбогддог.

Хот дотор

Улаанбаатар хотын доторхи тээврийн үйлчилгээг Нийслэлийн Нийтийн тээврийн газар удирдан зохион байгуулдаг ба нийтийн тээврийн үйлчилгээ нь Үндсэн, Туслах, Буухиа, Хот орчмын, Такси гэсэн ангиллаар зохион байгуулагддаг.

Үйлчилгээнд троллейбус, автобус, рэйлбус, микробус, такси, дуобус зэрэг үйлчилдэг. Хотын тээврийн нэгэн онцлог нь хувийн машинтай иргэд хувиараа такси маягаар үйлчилэх явдал элбэг бөгөөд энэ нь бусад өөр улсын нийслэлд бараг ажиглагддаггүй онцлог үзэгдэл юм.

Холбоо шуудан

Төв шуудангийн үйлчилгээ

Улаанбаатар хотод анх 1919 онд телеграф холбоо байгуулагдаж олон улсын телеграфын сүлжээнд орсон тэрнээс өмнө энгийн цаасан хэлбрийн шуудан холбоо ажиллаж байв. 1924 онд Монголын Цахилгаан Холбооны газар үүсэн байгуулагдаж бүх шуудан харилцааг удирдаж нэгтгэсэн байна. 1995 онд анхны интернэт харилцааны Датаком ХХК-ий үйлчилгээгээр иргэдийн интернэт харилцааны эхлэл тавигдсан юм. Одоогоор Улаанбаатарт Монголын Цахилгаан ХК шугамын холбооны үйлчилгээг ба үүрэн утасны үйлчилгээг, Монгол Шуудан компани энгийн шуудангийн үйлчилгээг, 80 гаруй интернэт холболтын компаниуд, 4 үүрэн утасны хувийн компаниуд тус тус шуудан холбоо харилцааны үйлчилгээг хариуцаж байна. 2016 оны дундаас Улаанбаатарт 4G LTE гар утасны холбоо нэвтэрсэн нь хотын иргэдийг дэлхийн аль ч өндөр хөгжилтэй хотын адилаар өндөр хурдны интернэтээр хөдөлгөөнт байдлаар харилцах боломжийг олгосон байна.

Шинжлэх ухаан технологи

Орчин үед хувийн компаниуд ба их сургуулиуд Улаанбаатарт өөрсдийн ба гадны дэмжлэгтэй судалгаа туршилтуудыг эрчимтэй хөгжүүлж импортыг орлох бүтээгдхүүн үйлдвэрллийг эрчимтэй хөгжүүлж байна. Нарны зайн шинэ технологийн үйлдвэр, цахилгаан станцын системийн удирдлагыг дотооддоо бүрэн бүтээх ажилууд 2011-2013 онуудад хувийн компаниудын оролцоотойгоор амжилттай хийгдэж Монголын шинжлэх ухаан технологийн хөгжлийг дэлхийн түвшинд ойртуулсан алхмууд хийгдэж байна. Улаанбаатар дахь 100 орчим их дээд сургуулиуд нь судалгаа шинжилгээг хөгжүүлэх нийгэм эдийн засгийн дэвшлийг хангах гол түшиц болж төсөл хөгжүүлэлтийн ажилууд хийгдэж байна. 2013 оноос имбэдэд системийн үйлдвэрллийн эхний суурь Улаанбаатар дахь мэдээллийн технологийн салбарт тавигдлаа. 2016 оноос 4G гар утасны холболт Улаанбаатарт нээгдэснээс хойш технологийн шинэ дэвшил хотын оршин суугчидын мэдээлэл түргэн шуурхай авах боломж эрс сайжирч гар утсаараа телевиз үзэх зэрэг шинэ үйлчилгээ ба бусад техноллогийн инновацыг хотын орчинд бүрдүүлж байна.

Соёл урлаг

Монголын Үндэсний төв галерей Дуурийн театр Улаанбаатрын номын баяраар Драмын Эрдмийн театр

Улаанбаатар хотод соёл урлагийн шинэ хандлагууд үндэсний уламжлалын нөлөөгөөр Европын соёл урлагтай өвөрмөцөөр хослон хөгжиж байна. Дуу хөгжим, драм, балетийн олон арван жилийн өвөрмөц хосолсон хөгжил ба үндэсний гар урлалын олон зуун жилийн ур ухааны баялаг өв сан энэ хотод төвлөрдөг. Одоогоор Улаанбаатар хотод 70 гаруй соёл урлагийн байгууллага олон нийтэд үйлчилж байна.

Дэлгэмэл зураг

Улаанбаатар хотын өмнө зүгт орших Зайсан толгой дээрээс: Зайсан толгойн баруун талд ХААИС, Туул гол тодхон харагдана, 2005 он
Дөрвөн жилийн дараа харьцуулалт хийж үзвэл ХААИС болон Туул гол нь бараг ялгарч харагдахгүй болж, 2009 он

Үйлдвэрлэл

Энэ хотын нэг онцлог нь үндэсний хамгийн их үйлдвэрлэл үйлчилгээ төвлөрсөн бүс болдогт бөгөөд одоогоор 40000 орчим том жижиг компаниуд Монгол улсын Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 46%-ийг үйлдвэрлэж байна. Хотын бүсэд экологид хоргүй үйлдвэрллийг ихэсгэх ба хортой үйлдвэрллийг хотоос гаргах асуудал сүүлийн жилүүдэд хурцаар тавигдаж байна. Үүнд арьс боловсруулах үйлдвэрүүд нь УБ-ын бүсэд Туул голыг бохирдуулагч гол эх үүсвэр болж энэ талаар сайн эрс шийдэж чадахгүй байна.

Аялал жуулчлал

Чойжин ламын сүм музей
Чойжин ламын сүм музей
Гандантэгчэнлин хийд нь жуулчдын хөл тасардаггүй газар


Улаанбаатар хотод дэлхийд хосгүй үнэт үзмэртэй музейнууд, Буддын соёлын газрууд, хотын төв талбай болон хотын ойр орчмын аялал зугаалгын газруудтай. Сүүлийн үед олон үндэстний амтат хоолоор үйлчилдэг ресторанууд олноор нээгдсэн, мөн жуулчны байгууллагууд хотын аяллын хөтөлбөрт бүтээлчээр анхаарч байгаа нь Улаанбаатар хотод сонирхолтой аялал хийх боломжийг улам сайжруулж байна.

Aх дүү хотууд

2012 оны 11 сарын 13-ы байдлаар:[10]

Алдартай хүмүүс

Улс төр, нийгмийн зүтгэлтэн

Спортын алдартнууд

Урлагийн алдартнууд

  • Цэндийн Батчулуун, нэрт хөгжмийн удирдаач, МУАЖ, "Морин хуур" чуулгын даргаар ажиллаж байв.
  • Тангадын Мандир, зураач, түүхч[11]
  • Болдын Сэргэлэн, балетчин, ДБЭТ-н даргаар ажиллаж байсан

Дуучид

Хөгжмийн зохиолчид

Жүжигчид, найруулагчид

Зураг

Блю Скай Тауэр

Мөн үзэх

Цахим холбоос

 Commons: Улаанбаатар хот – Викимедиа дуу дүрсний сан
Албан ёсны
Бусад

Эшлэл

  1. Хүн ам, орон сууцны 2010 оны улсын тооллого. Нэгдсэн дүн
  2. Монгол Улсын хүн амын тоо, аймаг, нийслэл, 2010 оны тооллогын дүнгээр
  3. "Хүн ам". 1212.mn. Retrieved 2017 оны 9 сарын 21. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Unknown parameter |dateformat= ignored (help)
  4. Монгол улсын үндэсний статистикийн хороо: Монгол улсын хүн амын нягтрал аймаг нийслэлээр
  5. МОНГОЛ УЛСЫН НИЙСЛЭЛ УЛААНБААТАР ХОТЫН ТҮҮХ
  6. Ориго.мн сайтын мэдээлэл: Өргөө-Улаанбаатар хот
  7. Улаанбаатар хотын статистикийн газар, stat2701.pdf pop2006.01.01.pdf
  8. http://ubstat.mn/StatTable=20
  9. ubstat.mn: ХҮН АМЫН ТОО, ХҮЙСЭЭР, ОНЫ ЭХЭНД, МЯНГАН ХҮН; хандсан 2019-3-25
  10. Ах(эгч) дүүгийн харилцаат хотууд
  11. [1]

Загвар:Монгол улс Загвар:Монгол Улсын томоохон хот суурин