Дэлхийн долоон гайхамшиг: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1: Мөр 1:
[[Image:SevenWondersOfTheWorld.png|thumb|276px|[[Хеопсын буюу Хуфугийн пирамид|Гизагийн агуу Пирамид]], [[Вавилоны дүүжинт цэцэрлэг]], [[Артемисийн сүм]], [[Олимп дахь Зевсийн хөшөө]], [[Мауссолос хааны бунхан]], [[Родос арлын Гелиосын хөшөө]], [[Александрын гэрэлт цамхаг]]. Голландын зураач Мартин Хээмскэрк, XVI зуун /Дээрээс зүүн гар талаас баруун тийш./]]
[[Image:SevenWondersOfTheWorld.png|thumb|250px|Дэлхийн долоон гайхамшиг]]
'''Ертөнцийн 7 гайхамшиг''' буюу '''Эртний дэлхийн 7 гайхамшиг''' нь сонгодог үеийн хүний гараар бүтээгдсэн уран нарийн хийц бүхий маш алдартай байгууламжууд билээ. Энэ бүтээлүүд нь [[Газрын дундад тэнгис]]ийн эрэг орчмын нутгуудад бүтээгдсэн барилга байгууламжууд бөгөөд Эртний Грек хүмүүсийн үзэл бодлоор илэрхийлэгдсэн байдаг. Энэ жагсаалт нь дундад зууны болон орчин цагийн гэх мэт [[Дэлхийн гайхамшигууд]]ын хувилбарууд байдаг.
'''Дэлхийн долоон гайхамшиг''' нь [[МЭӨ 2-р зуун|МЭӨ 2-р зуунд]] амьдарч байсан зохиолч Анти Патрос анх удаа эртний хамгийн үзэсгэлэнтэй долоон байгууламжийг жагсаасан жагсаалт юм. Үүнд:
__TOC__


==Эртний дэлхийн 7 гайхамшиг==
1. [[пирамид|Египетийн пирамидууд]]
Түүхч [[Геродот]] /МЭӨ484 – 425/, эрдэмтэн [[Кирене]]гийн [[Каллимакус]] /МЭӨ 305-204 он орчим/ эртний үеийн “7 гайхамшиг”-ийн жагсаалт хийсэн нь [[Александрия]] хотын музейд хадгалагддаг байсан тухай бичигдсэн байдаг ч өнөө үед уг бичээсүүд хадгалагдаж үлдээгүй байна. МЭӨ 140 оны үед [[Сидоны Антипатер]] энэхүү гайхамшигуудын жагсаалтыг эмхлэн нэгтгэж, байгууламжуудын бүтцийг тайлбарласан яруу найраг тууривжээ.


'''“...Би хос дугуйт тулааны морин тэрэг явж болохуйц зам бүхий Вавилоны өргөн хэрэм, дүүжинт цэцэрлэг, Олимп уулын Зевс, Родосын Гелиос, агуу Пирамидууд, Мауссолосын бунханг нүдээрээ үзсэн боловч тэдгээрийн аль нь ч үүлсийн дээр сүндэрлэх Артемисийн сүмийн гуа үзэсгэлэнг үл гүйцэх билээ...”
2. II Набукаднезер хааны Бабелд байгуулсан "[[Дүүжин цэцэрлэг]]"
Антипатер, Грекийн утга зохиолын цоморлиг, IX.58 '''


VI зууны сүүлч үеэр инженер [[Византийн Фило]] хүснэгтээр зохион гаргажээ.
3. [[МЭӨ 430]] онд Фидиасын Олимп дахь сүмд зориулж хийсэн Зевсийн аварга том хөшөө


{| class="wikitable"
4. Эфэст байдаг [[МЭӨ 250]]-[[МЭӨ 334|334 оны]] хооронд бүтээгдсэн үзэсгэлэнт [[Артемис сүм]]
|-
! Гайхамшиг
! Баригдсан үе
! Байгуулагчид
! Онцлог
! Үгүй болсон үе
! Устгагдсан шалтгаан


|- style="vertical-align: middle;"
5. Өөд болсон Хаан Маусолосынхаа дурсгалд зориулж Халикарнасост Хатан Артемисиагийн байгуулсан Бодрум бунхан
| [[Хеопсын буюу Хуфугийн пирамид|Гизагийн агуу Пирамид]]
| МЭӨ 2650-2500
| [[Эртний Египет|Египет]]үүд
| Эртний [[Египетийн 4 дэх эзэнт улс]]ын [[Хуфу |Фараон Хуфу ]]гийн шарил хадгалах байгууламж.
| өнөөдөр оршин буй
| -
|- style="vertical-align: middle;"
| [[Семирамисийн дүүжинт цэцэрлэг|Вавилоны дүүжинт цэцэрлэг]]
| МЭӨ 600
| [[Вавилон]]чууд
| [[Диодориус]]ийн тодорхойлсноор олон түвшин бүхий цэцэрлэгийн нийт өндөр 22 метр орчим байсан ба ус түгээх механик системтэй байсан. Олон тооны гоёмсог цэцэгс, моддыг шатлуулан тарьсан байжээ.
| МЭӨ I зууны дараа
| Газар хөдлөлт


|- style="vertical-align: middle;"
6. [[МЭӨ 304]] онд Родос Адасигийн бүслэлтээс мултран гарсанд зориулж босгосон асар том хүрэл хөшөө
| [[Олимп дахь Зевсийн хөшөө]]
| МЭӨ 435
| [[Эртний Грек|Грек]]чүүд
| 12 м өндөр бурхан, түүнийг байрлуулсан сүмийн барилгын архитектур
| V-VI зуунд
| мэдэгдээгүй, газар хөдлөлт, түймэрт устсан.
|- style="vertical-align: middle;"
| [[Артемисийн сүм|Эфес дэх Артемисийн сүм]]
| МЭӨ 550
| [[Лиди]]чүүд, [[Ахэймид эзэнт улс|Персүүд]], [[Эртний Грек|Грек]]
| Грекийн домгийн дарь эх Артемист зориулан барьж байгуулахад 120 жил зарцуулсан. '''Геростратус''' гэгч хүн алдар нэртэй болохын тулд уг сүмийг шатаасан.
| МЭӨ 356
| шатаагдсан
|- style="vertical-align: middle;"
| [[Мауссолос хааны бунхан|Галикарнассын Бодрум бунхан]]
| МЭӨ 351
| [[Cелевкидийн эзэнт улс|Перс]], [[Эртний Грек|Грек]]
|Oйролцоогоор 45 метр өндөр, 4 тал бүхий гоёл чимэглэл бүхий барилга. ''Мавзолей'' нь уг хааны нэрээс бий болсон..
| 1494 онд
| Газар хөдлөлтөд гэмтсэн ба Европынхон [[Загалмайтны аян дайн]]ы үед нураасан.
|- style="vertical-align: middle;"
| [[Родос арлын Гелиосын хөшөө]]
| МЭӨ 292-280
| [[Эртний Грек|Грек]]чүүд
| Грекийн домгийн бурхан Гелиосын аварга хөшөө бөгөөд [[Нью Йорк]]ийн [[Эрх чөлөөний хөшөө]]ний 3/4-тай дүйцэхүйц том байжээ.
| МЭӨ 224
| Газар хөдлөлт
|- style="vertical-align: middle;"
| [[Александрын гэрэлт цамхаг]]
| МЭӨ III зуун
| [[Птолемейн Египет|Грек]]
| Oйролцоогоор 115-135 метр өндөр байсан нь олон зууны турш хүн төрөлхтний байгуулсан хөмгийн өндөр барилга байсан юм.
| 1303-1480 он
| Газар хөдлөлт
|}


Грекчүүд энэхүү зүйлсийг гайхамшиг гэхээсээ илүү заавал үзэх ёстой байгууламжууд гэж тооцдог байжээ.
7. [[МЭӨ 280]] онд Искэндэриеэ боомтын эрэгт Фарос арал дээр барьсан тэнгисийн гэрэлт цамхаг.


Антипатерын өөрийнх нь зохиосон гайхамшигуудын жагсаалтад Александрын гэрэлт цамхаг ороогүй байдаг бөгөөд түүний оронд Вавилоны [[Иштар хаалга]] дурдагдсан байдаг. Гэвч VI зуунаас хойш энэ нь хасагдсан байна. Эдгээр байгууламжуудаас Гизагийн Пирамид л устаж үгүй бололгүйгээр өнөөг хүрсэн билээ. Дүүжинт цэцэрлэг оршин байсан эсэх нь тодорхойгүй байдаг. Харин бусад 5 бүтээл оршин байсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг. Артемисийн сүм болон Зевсийн хөшөө нь түймэрт үрэгдсэн бол Александрийн гэрэлт цамхаг, Колоссус, Мауссолосын бунхан нь газар хөдлөлтөд эвдрэн үгүй болжээ. Мауссолосын бунхан, Артемисийн сүмийн загвар [[Лондон]]ы [[Британийн музей]]д байдаг.
{{stub}}

== Дэлгэрэнгүй мэдээлэл ==
* D'Epiro, Peter, and Mary Desmond Pinkowish, "''What Are the Seven Wonders of the World? and 100 Other Great Cultural Lists''". Anchor. [[December 1]], [[1998]]. ISBN 0-385-49062-3

== Гадаад линкүүд ==
* [http://www.authenticwonders.com/Wonders/ The Seven Wonders of the Ancient World] — an in-depth look from a professor of [[civil engineering]] at the [[American University in Dubai]]
* [http://www.authenticwonders.com/Wonders/map.html Image of the Seven Wonder locations]
* [http://www.youtube.com/watch?v=9OoBwP2gvHA Video about the Seven Wonders of the Ancient World], a virtual satellite tour made with Google Earth [02:34]
* Parkin, Tim, [http://web.archive.org/web/20041011114644/http://www.clas.canterbury.ac.nz/wonders.html ''Researching Ancient Wonders: A Research Guide''], from the University of Canterbury, New Zealand. - a collection of books and Internet resources with in-depth information on seven ancient wonders.
* [http://coolmaps.7wonders.googlepages.com/ancientwonders.html Google Maps 7 Ancient Wonders of the World]
*[http://www.guardian.co.uk/international/story/0,,2030611,00.html "Eternal wonder of humanity's first great achievements"], by Jonathan Glancey in ''[[The Guardian]]'', March 10, 2007
* [http://www.tjmitchell.com/sevenwonders/home.html Seven Wonders Suite for Orchestra] — A symphonic suite inspired by the seven ancient monuments by UK composer Stuart Mitchell - The Prague Symphony Orchestra

[[Category:Түүх]]
[[Category:Архитектур]]
[[Category:Соёлын дурсгал]]
[[Category:Дэлхийн өв]]


[[category:Эртний түүх]]


[[af:Sewe wonders van die wêreld]]
[[af:Sewe wonders van die wêreld]]

08:45, 7 Хоёрдугаар сар 2009-ий байдлаарх засвар

Гизагийн агуу Пирамид, Вавилоны дүүжинт цэцэрлэг, Артемисийн сүм, Олимп дахь Зевсийн хөшөө, Мауссолос хааны бунхан, Родос арлын Гелиосын хөшөө, Александрын гэрэлт цамхаг. Голландын зураач Мартин Хээмскэрк, XVI зуун /Дээрээс зүүн гар талаас баруун тийш./

Ертөнцийн 7 гайхамшиг буюу Эртний дэлхийн 7 гайхамшиг нь сонгодог үеийн хүний гараар бүтээгдсэн уран нарийн хийц бүхий маш алдартай байгууламжууд билээ. Энэ бүтээлүүд нь Газрын дундад тэнгисийн эрэг орчмын нутгуудад бүтээгдсэн барилга байгууламжууд бөгөөд Эртний Грек хүмүүсийн үзэл бодлоор илэрхийлэгдсэн байдаг. Энэ жагсаалт нь дундад зууны болон орчин цагийн гэх мэт Дэлхийн гайхамшигуудын хувилбарууд байдаг.

Эртний дэлхийн 7 гайхамшиг

Түүхч Геродот /МЭӨ484 – 425/, эрдэмтэн Киренегийн Каллимакус /МЭӨ 305-204 он орчим/ эртний үеийн “7 гайхамшиг”-ийн жагсаалт хийсэн нь Александрия хотын музейд хадгалагддаг байсан тухай бичигдсэн байдаг ч өнөө үед уг бичээсүүд хадгалагдаж үлдээгүй байна. МЭӨ 140 оны үед Сидоны Антипатер энэхүү гайхамшигуудын жагсаалтыг эмхлэн нэгтгэж, байгууламжуудын бүтцийг тайлбарласан яруу найраг тууривжээ.

“...Би хос дугуйт тулааны морин тэрэг явж болохуйц зам бүхий Вавилоны өргөн хэрэм, дүүжинт цэцэрлэг, Олимп уулын Зевс, Родосын Гелиос, агуу Пирамидууд, Мауссолосын бунханг нүдээрээ үзсэн боловч тэдгээрийн аль нь ч үүлсийн дээр сүндэрлэх Артемисийн сүмийн гуа үзэсгэлэнг үл гүйцэх билээ...” Антипатер, Грекийн утга зохиолын цоморлиг, IX.58

VI зууны сүүлч үеэр инженер Византийн Фило хүснэгтээр зохион гаргажээ.

Гайхамшиг Баригдсан үе Байгуулагчид Онцлог Үгүй болсон үе Устгагдсан шалтгаан
Гизагийн агуу Пирамид МЭӨ 2650-2500 Египетүүд Эртний Египетийн 4 дэх эзэнт улсын Фараон Хуфу гийн шарил хадгалах байгууламж. өнөөдөр оршин буй -
Вавилоны дүүжинт цэцэрлэг МЭӨ 600 Вавилончууд Диодориусийн тодорхойлсноор олон түвшин бүхий цэцэрлэгийн нийт өндөр 22 метр орчим байсан ба ус түгээх механик системтэй байсан. Олон тооны гоёмсог цэцэгс, моддыг шатлуулан тарьсан байжээ. МЭӨ I зууны дараа Газар хөдлөлт
Олимп дахь Зевсийн хөшөө МЭӨ 435 Грекчүүд 12 м өндөр бурхан, түүнийг байрлуулсан сүмийн барилгын архитектур V-VI зуунд мэдэгдээгүй, газар хөдлөлт, түймэрт устсан.
Эфес дэх Артемисийн сүм МЭӨ 550 Лидичүүд, Персүүд, Грек Грекийн домгийн дарь эх Артемист зориулан барьж байгуулахад 120 жил зарцуулсан. Геростратус гэгч хүн алдар нэртэй болохын тулд уг сүмийг шатаасан. МЭӨ 356 шатаагдсан
Галикарнассын Бодрум бунхан МЭӨ 351 Перс, Грек Oйролцоогоор 45 метр өндөр, 4 тал бүхий гоёл чимэглэл бүхий барилга. Мавзолей нь уг хааны нэрээс бий болсон.. 1494 онд Газар хөдлөлтөд гэмтсэн ба Европынхон Загалмайтны аян дайны үед нураасан.
Родос арлын Гелиосын хөшөө МЭӨ 292-280 Грекчүүд Грекийн домгийн бурхан Гелиосын аварга хөшөө бөгөөд Нью Йоркийн Эрх чөлөөний хөшөөний 3/4-тай дүйцэхүйц том байжээ. МЭӨ 224 Газар хөдлөлт
Александрын гэрэлт цамхаг МЭӨ III зуун Грек Oйролцоогоор 115-135 метр өндөр байсан нь олон зууны турш хүн төрөлхтний байгуулсан хөмгийн өндөр барилга байсан юм. 1303-1480 он Газар хөдлөлт

Грекчүүд энэхүү зүйлсийг гайхамшиг гэхээсээ илүү заавал үзэх ёстой байгууламжууд гэж тооцдог байжээ.

Антипатерын өөрийнх нь зохиосон гайхамшигуудын жагсаалтад Александрын гэрэлт цамхаг ороогүй байдаг бөгөөд түүний оронд Вавилоны Иштар хаалга дурдагдсан байдаг. Гэвч VI зуунаас хойш энэ нь хасагдсан байна. Эдгээр байгууламжуудаас Гизагийн Пирамид л устаж үгүй бололгүйгээр өнөөг хүрсэн билээ. Дүүжинт цэцэрлэг оршин байсан эсэх нь тодорхойгүй байдаг. Харин бусад 5 бүтээл оршин байсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг. Артемисийн сүм болон Зевсийн хөшөө нь түймэрт үрэгдсэн бол Александрийн гэрэлт цамхаг, Колоссус, Мауссолосын бунхан нь газар хөдлөлтөд эвдрэн үгүй болжээ. Мауссолосын бунхан, Артемисийн сүмийн загвар Лондоны Британийн музейд байдаг.

Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

  • D'Epiro, Peter, and Mary Desmond Pinkowish, "What Are the Seven Wonders of the World? and 100 Other Great Cultural Lists". Anchor. December 1, 1998. ISBN 0-385-49062-3

Гадаад линкүүд