Энх ургийн гэрээ: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Tag: 2017 source edit
Мөр 1: Мөр 1:
Хөцин хэмээх Энх Ургийн гэрээ ([[хятадаар]]:和親, [[пиньинь]]:Héqīn) бол анх Хятадын нутагт оршиж байсан Байлдаант улсуудын үеэс эхлэн хөрш зэргэлдээх хүчирхэг улс аймагтай энх тайван оршиж, дайныг зогсоох найрамдалын баталгаа болгож тухайн улсуудын хаад ноёдын гүнж охидыг харилцан солилцон, хатан болгож байлаа. Энх Ургийн гэрээ нь НТӨ 198 оноос эхлэн НТ XX зуун хүртэл үргэлжилсэн. Хамгийн анхны тохиолдол нь [[Хүннү]]-[[Хань улс]]ын хооронд байгуулагдсан найрамдлын [[гэрээ]] юм. Энэхүү гэрээ нь хятадын төрт улсуудын хувьд гутамшигт ялагдаж, зэрлэг балмад харь улсад буулт хийсний баталгаа болдог. Хүннү, Түрэг, Монгол зэрэг нүүдэлчин улсын хувьд хөрш улс орнуудаар өөрийн газар нутгийг захирсан төрт улс, эзэн хааных засаглалыг хүлээн зөвшөөрүүлж, гадаад орнуудтай харилцаагаа нийтэд батлан харуулах нэгэн арга хэлбэр, энх тайвнаар зэрэгцэн орших, утга агуулгатай гэрээ юм.
[[Хүннү]]-[[Хань улс]]ын хооронд байгуулагдсан найрамдлын [[гэрээ]]. Хүннү улсын хөрш улс орнуудтай харилцах гадаад харилцааны нэгэн арга хэлбэр, энх тайвнаар зэрэгцэн орших утга агуулгатай гэрээ.
==Хүннү улс-Хань улсын Энх Ургийн Гэрээ==
Хүннү улс улам хүчирхэгжин бэхжихийн хэрээр Хань улс тэднийг зэвсгийн хүчээр дийлэхгүй гэдгээ ухаарч эв найрамдлын гэрээ хэлэлцээр байгуулан энх тайвнаар зэрэгцэн орших арга замыг эрэлхийлж эхэлжээ.
НТӨ 201 онд Хүннү-Баруун Хань улсын хооронд болсон тулалдаанд Баруун Хань улсын хаан ялагдал хүлээжээ. Хань улсын хаан Хүннүгийн [[Модун шаньюй]]д ураг холбон найрамдлын гэрээ байгуулах амлалт өгсөн. НТӨ 198 онд Хань улсын хаан Лю Бан өөрийн түшмэлээр Хүннүгийн Модунь шаньюйд ордны сайд ноёны охиныг гүнж хэмээн их бэлэг сэлттэй хүргүүлж, энх ургийн гэрээг байгуулжээ. НТӨ 179 онд Хан улсын шинэ хуанди Сяо Вэньди Хүннү-Хань улсын хооронд байгуулагдсан энх ургийн гэрээг сэргээн баталсан байна. НТӨ 162 онд Хан улсын Сяо Вэньди хуанди, Хүннүгийн [[Лаошан шаньюй]]д илгээсэн захидалдаа “[[Цагаан хэрэм]]нээс хойших нум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлигийг дагаж, Цагаан хэрэмнээс урагших түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин надад захирагдана... Хань улс, Хүннү хоёр бол мөр зэрэгцэх хүчирхэг хөрш улсууд юм” хэмээн дурдсан нь НТӨ 198 онд байгуулсан гэрээний эхийн хэсэг мөн гэж Г.Сүхбаатар үзсэн байдаг.


Эл гэрээг байгуулагч хоёр тал харилцан хүлээн зөвшилцсөн хэд хэдэн зүйлийн дотор Хан улсын хааны гүнжийг Хүннүгийн шаньюйд хатан болгон илгээх, жилд хэд хэдэн удаа Хан улсаас Хүннүд тодорхой хэмжээний бөс торго, дарс сархад, хүнсний зүйл зэрэг янз бүрийн зүйлээс бүрдсэн бэлэг сэлт барьж байх, '''Хүннү бол Хань улстай эн зэрэгцэхүйц улс мөн''' гэж хүлээн зөвшөөрөх, нөгөө талаар Хүннү нар өөрийн зүгээс хүлээх үүрэг болгож Хань улсыг үл довтлох зэрэг заалт орсон байжээ. Энэхүү гэрээ зарим үед тасалдаж, зарим үед сэргэн лавшруулан батлагдаж, 200 гаруй жилийн турш хэвээр мөрдөгдөж иржээ.
Хүннү улс улам хүчирхэгжин бэхжихийн хэрээр Хань улс тэднийг зэвсгийн хүчээр дийлэхгүй гэдгээ ухаарч эв найрамдлын гэрээ хэлэлцээр байгуулан энх тайвнаар зэрэгцэн орших арга замыг эрэлхийлж эхэлжээ. Ингэснээр Хятадын Хань улс Хүннүг [[Төв Ази]]йн хамгийн хүчирхэг улс гэдгийг аргагүйн эрхэнд хүлээн зөвшөөрч НТӨ 198 онд хятадаар “хэцин” буюу энх ургийн гэрээ анх байгуулагдсан түүхтэй. НТӨ 162 онд Хан улсын Сяо-Вэньди хаан Хүннүгийн [[Лаошан шаньюй]]д илгээсэн захидалдаа “[[Цагаан хэрэм]]нээс хойших нум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлигийг дагаж, Цагаан хэрэмнээс урагших түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин надад захирагдана... Хань улс, Хүннү хоёр бол мөр зэрэгцэх хүчирхэг хөрш улсууд юм” хэмээн дурдсан нь НТӨ 198 онд байгуулсан гэрээний эхийн хэсэг мөн гэж Г.Сүхбаатар үзсэн байдаг.


===Хань улсаас Энх ургийн гэрээгээр харь улсад илгээсэн гүнж нар===
НТӨ 201 онд Хүннү-Баруун Хань улсын хооронд болсон тулалдаанд Баруун Хань улсын хаан ялагдал хүлээжээ. Хань улсын хаан Хүннүгийн [[Модун шаньюй]]д ураг холбон найрамдлын гэрээ байгуулах амлалт өгснөөр уг гэрээ байгуулагджээ.
НТӨ 200 онд [[Хань Гаоди|Гаоди хуандигийн]] гүнжийг [[Модун шаньюй]]д өгөв.
НТӨ 192 онд Хуйди хуандигийн гүнжийг Модун шаньюйд өгөв.
НТӨ 176 онд Сяо Вэньди хуандигийн 3-р гүнжээ Модун шаньюйд өгөв.
НТӨ 174 онд Сяо Вэньди хуанди өөр нэг гүнжээ, Хүннү улсын шинэ эзэн Лаошан шаньюйд өгөв. Тус гүнжийг дагаж [[Жунхан Юэ]] нэр тайган Хүннүд очиж, цагийн уртад Лаошан шаньюйгийн зөвлөх болсон.
НТӨ 162 онд Сяо Вэньди хуандигийн өөр нэг гүнжийг [[Лаошан шаньюй]]д өгөв.
НТӨ 160 онд Сяо Вэньди хуанди өөрийн гүнжээ Хүннүгийн шинэ эзэн Жюнчэн шаньюйд өгөв.
НТӨ 156 онд Жинди хуанди Жюнчэн шаньюйд гүнжээ өгөв.
НТӨ 155 онд Жинди хуанди 3-р гүнжээ [[Жюнчэн шаньюй]]д өгөв.
НТӨ 152 онд Жинди хуанди 4-р гүнжээ Жюнчэн шаньюйд өгөв.
НТӨ 140 онд Хан улсын шинэ эзэн Уди хуанди өөрийн гүнжээ Жюнчэн шаньюйд өгөв.
НТӨ 108 онд [[Хань Уди|Уди хуандигийн]] зарлигаар Жяньдүгийн И вангийн ач охин Лю Шижюнийг (刘细君 130–101) эзэн хааны гүнжээр өргөмжилж, [[Үсүнь]] аймгийн эзэн Лежяомид өгөв.
НТӨ 103 онд Уди хуандигийн зарлигаар [[Лю Жеёу|Лю Жеёуг]] гүнжид өргөмжилж, [[Үсүнь|Үсүний хаан]] Жюньшюмид өгөв. Жюньшюми нь НТӨ 93 онд өөд болсны дараа түүний залгамжлагч Вэнчюмигийн хатан болов. НТӨ 60 онд Вэнчюйми өөд болсны дараа Үсүний шинэ хаан Нимигийн хатан болсон.
НТӨ 33 онд Хань улсын [[Хань Юаньди|Юаньдигийн]] зарлигаар хааны ордны эм [[Ван Жаожюнь|Ван Жаожюнийг]] Хүннүгийн [[Хуханье шаньюй|Хуханье шаньюйд]] өгөв. Тэр Хуханье шаньюйд Итужясы гэдэг нэг хүү төрүүлсэн. НТӨ 31 онд түүний хүү [[Фүжүлэй-роди шаньюй]]гийн хатан болж, 2 охин төрүүлсэн.
==Тан улсын үе==
Хань улс мөхснөөс хойш хятадын нутагт оршиж байсан улс орнууд тус гэрээг хүчирхэг улс аймагтай албан шахалтаар байгуулж байсан. Харин [[Тан улс]] 618 онд байгуулсднаас хойш Тан улс оршин тогтнох 280 гаруй жилийн хугацаанд нийт 20 эмэгтэйг харь улсад илгээсэн. Үүнээс 3 нь хааны гүнж, 4 нь вангийн охид, 7 нь сурвалжит ноёдын охид, 3 нь харь угсааны жанжидын охид, 3 нь угсаа гарал нь тодорхойгүй охид байсан. Эдгээр 20 гүнжийн 6 нь [[Уйгур улс|Уйгурын]] хаанд, [[Кидан|Киданы]] [[Дахэ овог|Дахэ овогт]] 4, [[Кумоси]] аймагт 3, [[Түгүхүнь]] улсад 3, [[Төвөд|Түвэд улсад]] 2, [[Давань|Даваньд]] 1, [[Наньжао улс|Наньжао улсад]] 1 гүнжийг илгээж, Энх Ургийн гэрээ байгуулж байсан. Гэхдээ тухайн цаг үеийн дайн дажин, улс төрийн нөхцөл байдлаас хамаарч гэрээний нөхцөл шаардлага нь өөр байжээ. Эдгээр гүнжээс хамгийн алдартай нь Вэньчэн гүнж юм.


НТӨ 198 онд Хань улсын хаан Лю Бан өөрийн түшмэлээр Хүннүгийн Модунь шаньюйд ордны сайд ноёны охиныг гүнж хэмээн их бэлэг сэлттэй хүргүүлж, энх ургийн гэрээг байгуулжээ. НТӨ 179 онд Хан улсын шинэ хаан Сяо Вэньди Хүннү-Хань улсын хооронд байгуулагдсан энх ургийн гэрээг сэргээн баталсан байна.

Эл гэрээг байгуулагч хоёр тал харилцан хүлээн зөвшилцсөн хэд хэдэн зүйлийн дотор Хан улсын хааны гүнжийг Хүннүгийн шаньюйд хатан болгон илгээх, жилд хэд хэдэн удаа Хан улсаас Хүннүд тодорхой хэмжээний бөс торго, дарс сархад, хүнсний зүйл зэрэг янз бүрийн зүйлээс бүрдсэн бэлэг сэлт барьж байх, “Хүннү бол Хань улстай эн зэрэгцэхүйц улс мөн” гэж хүлээн зөвшөөрөх, нөгөө талаар Хүннү нар өөрийн зүгээс хүлээх үүрэг болгож Хань улсыг үл довтлох зэрэг заалт орсон байжээ. Энэхүү гэрээ зарим үед тасалдаж, зарим үед сэргэн лавшруулан батлагдаж, 200 гаруй жилийн турш хэвээр мөрдөгдөж иржээ.


[[Ангилал:Хүннү улс]]
[[Ангилал:Хүннү улс]]

05:14, 5 Тавдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар

Хөцин хэмээх Энх Ургийн гэрээ (хятадаар:和親, пиньинь:Héqīn) бол анх Хятадын нутагт оршиж байсан Байлдаант улсуудын үеэс эхлэн хөрш зэргэлдээх хүчирхэг улс аймагтай энх тайван оршиж, дайныг зогсоох найрамдалын баталгаа болгож тухайн улсуудын хаад ноёдын гүнж охидыг харилцан солилцон, хатан болгож байлаа. Энх Ургийн гэрээ нь НТӨ 198 оноос эхлэн НТ XX зуун хүртэл үргэлжилсэн. Хамгийн анхны тохиолдол нь Хүннү-Хань улсын хооронд байгуулагдсан найрамдлын гэрээ юм. Энэхүү гэрээ нь хятадын төрт улсуудын хувьд гутамшигт ялагдаж, зэрлэг балмад харь улсад буулт хийсний баталгаа болдог. Хүннү, Түрэг, Монгол зэрэг нүүдэлчин улсын хувьд хөрш улс орнуудаар өөрийн газар нутгийг захирсан төрт улс, эзэн хааных засаглалыг хүлээн зөвшөөрүүлж, гадаад орнуудтай харилцаагаа нийтэд батлан харуулах нэгэн арга хэлбэр, энх тайвнаар зэрэгцэн орших, утга агуулгатай гэрээ юм.

Хүннү улс-Хань улсын Энх Ургийн Гэрээ

Хүннү улс улам хүчирхэгжин бэхжихийн хэрээр Хань улс тэднийг зэвсгийн хүчээр дийлэхгүй гэдгээ ухаарч эв найрамдлын гэрээ хэлэлцээр байгуулан энх тайвнаар зэрэгцэн орших арга замыг эрэлхийлж эхэлжээ. НТӨ 201 онд Хүннү-Баруун Хань улсын хооронд болсон тулалдаанд Баруун Хань улсын хаан ялагдал хүлээжээ. Хань улсын хаан Хүннүгийн Модун шаньюйд ураг холбон найрамдлын гэрээ байгуулах амлалт өгсөн. НТӨ 198 онд Хань улсын хаан Лю Бан өөрийн түшмэлээр Хүннүгийн Модунь шаньюйд ордны сайд ноёны охиныг гүнж хэмээн их бэлэг сэлттэй хүргүүлж, энх ургийн гэрээг байгуулжээ. НТӨ 179 онд Хан улсын шинэ хуанди Сяо Вэньди Хүннү-Хань улсын хооронд байгуулагдсан энх ургийн гэрээг сэргээн баталсан байна. НТӨ 162 онд Хан улсын Сяо Вэньди хуанди, Хүннүгийн Лаошан шаньюйд илгээсэн захидалдаа “Цагаан хэрэмнээс хойших нум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлигийг дагаж, Цагаан хэрэмнээс урагших түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин надад захирагдана... Хань улс, Хүннү хоёр бол мөр зэрэгцэх хүчирхэг хөрш улсууд юм” хэмээн дурдсан нь НТӨ 198 онд байгуулсан гэрээний эхийн хэсэг мөн гэж Г.Сүхбаатар үзсэн байдаг.

Эл гэрээг байгуулагч хоёр тал харилцан хүлээн зөвшилцсөн хэд хэдэн зүйлийн дотор Хан улсын хааны гүнжийг Хүннүгийн шаньюйд хатан болгон илгээх, жилд хэд хэдэн удаа Хан улсаас Хүннүд тодорхой хэмжээний бөс торго, дарс сархад, хүнсний зүйл зэрэг янз бүрийн зүйлээс бүрдсэн бэлэг сэлт барьж байх, Хүннү бол Хань улстай эн зэрэгцэхүйц улс мөн гэж хүлээн зөвшөөрөх, нөгөө талаар Хүннү нар өөрийн зүгээс хүлээх үүрэг болгож Хань улсыг үл довтлох зэрэг заалт орсон байжээ. Энэхүү гэрээ зарим үед тасалдаж, зарим үед сэргэн лавшруулан батлагдаж, 200 гаруй жилийн турш хэвээр мөрдөгдөж иржээ.

Хань улсаас Энх ургийн гэрээгээр харь улсад илгээсэн гүнж нар

НТӨ 200 онд Гаоди хуандигийн гүнжийг Модун шаньюйд өгөв. НТӨ 192 онд Хуйди хуандигийн гүнжийг Модун шаньюйд өгөв. НТӨ 176 онд Сяо Вэньди хуандигийн 3-р гүнжээ Модун шаньюйд өгөв. НТӨ 174 онд Сяо Вэньди хуанди өөр нэг гүнжээ, Хүннү улсын шинэ эзэн Лаошан шаньюйд өгөв. Тус гүнжийг дагаж Жунхан Юэ нэр тайган Хүннүд очиж, цагийн уртад Лаошан шаньюйгийн зөвлөх болсон. НТӨ 162 онд Сяо Вэньди хуандигийн өөр нэг гүнжийг Лаошан шаньюйд өгөв. НТӨ 160 онд Сяо Вэньди хуанди өөрийн гүнжээ Хүннүгийн шинэ эзэн Жюнчэн шаньюйд өгөв. НТӨ 156 онд Жинди хуанди Жюнчэн шаньюйд гүнжээ өгөв. НТӨ 155 онд Жинди хуанди 3-р гүнжээ Жюнчэн шаньюйд өгөв. НТӨ 152 онд Жинди хуанди 4-р гүнжээ Жюнчэн шаньюйд өгөв. НТӨ 140 онд Хан улсын шинэ эзэн Уди хуанди өөрийн гүнжээ Жюнчэн шаньюйд өгөв. НТӨ 108 онд Уди хуандигийн зарлигаар Жяньдүгийн И вангийн ач охин Лю Шижюнийг (刘细君 130–101) эзэн хааны гүнжээр өргөмжилж, Үсүнь аймгийн эзэн Лежяомид өгөв. НТӨ 103 онд Уди хуандигийн зарлигаар Лю Жеёуг гүнжид өргөмжилж, Үсүний хаан Жюньшюмид өгөв. Жюньшюми нь НТӨ 93 онд өөд болсны дараа түүний залгамжлагч Вэнчюмигийн хатан болов. НТӨ 60 онд Вэнчюйми өөд болсны дараа Үсүний шинэ хаан Нимигийн хатан болсон. НТӨ 33 онд Хань улсын Юаньдигийн зарлигаар хааны ордны эм Ван Жаожюнийг Хүннүгийн Хуханье шаньюйд өгөв. Тэр Хуханье шаньюйд Итужясы гэдэг нэг хүү төрүүлсэн. НТӨ 31 онд түүний хүү Фүжүлэй-роди шаньюйгийн хатан болж, 2 охин төрүүлсэн.

Тан улсын үе

Хань улс мөхснөөс хойш хятадын нутагт оршиж байсан улс орнууд тус гэрээг хүчирхэг улс аймагтай албан шахалтаар байгуулж байсан. Харин Тан улс 618 онд байгуулсднаас хойш Тан улс оршин тогтнох 280 гаруй жилийн хугацаанд нийт 20 эмэгтэйг харь улсад илгээсэн. Үүнээс 3 нь хааны гүнж, 4 нь вангийн охид, 7 нь сурвалжит ноёдын охид, 3 нь харь угсааны жанжидын охид, 3 нь угсаа гарал нь тодорхойгүй охид байсан. Эдгээр 20 гүнжийн 6 нь Уйгурын хаанд, Киданы Дахэ овогт 4, Кумоси аймагт 3, Түгүхүнь улсад 3, Түвэд улсад 2, Даваньд 1, Наньжао улсад 1 гүнжийг илгээж, Энх Ургийн гэрээ байгуулж байсан. Гэхдээ тухайн цаг үеийн дайн дажин, улс төрийн нөхцөл байдлаас хамаарч гэрээний нөхцөл шаардлага нь өөр байжээ. Эдгээр гүнжээс хамгийн алдартай нь Вэньчэн гүнж юм.